İçeriğe atla

Aleksandr Bogdanov

Aleksandr Bogdanov
DoğumAlyaksandr Malinovsky
22 Ağustos 1873(1873-08-22)
Sokółka, Grodno Governorate, Rus İmparatorluğu (şimdiki Polonya)
Ölüm07 Nisan 1928 (54 yaşında)
Moskova, SSCB
Mezun olduğu okul(lar)Moskova Devlet Üniversitesi, Harkov Üniversitesi
Kariyeri
DalıFilozof, yazar, tıp adamı

Aleksandr Aleksandroviç Bogdanov (Malinouski) (22 Ağustos 1873 - 7 Nisan 1928, Moskova), Rus bilim insanı, filozof, ekonomi, tıp araştırmacısı, bilimkurgu yazarı.

Yaşamı

Bogdanov, 22 Ağustos 1873'te şu anki Belarus'ta doğdu. Öğretmen bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi ve üniversite öğretimine kadar çiftlikte yaşadı. Tıp eğitimi için girdiği Moskova Üniversitesi'nden mezun olamadan, Narodnaya Volya grubuna üye olmak suçundan tutuklandı. Tula şehrine sürgün edilen Bogdanov, Kharkiv Üniversitesi'nde eğitimine devam etti. Burada devrimci faaliyetlerine devam eden Bogdanov, "Ekonomi biliminin temelleri" isimli bir broşür yayınladı (1897). 1899 yılında üniversiteden mezun olarak doktor oldu. Aynı yıl ikinci eseri olan "Doğadaki basit elementlerin muhtemel tarihi"ni yayınladı. Bunun üzerine Çar III. Aleksandr emriyle yeniden tutuklanan Bogdanov, 6 aylık bir hapislik döneminden sonra Vologdaya sürgün edildi.

Sürgün döneminde sosyal adalet, ekonomi-politik ve felsefe üzerine araştırmalar yaptı. 1903 yılında Bogdanov takma ismini alarak Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin Bolşevik fraksiyonuna katıldı.

Bolşevikler arasında yaklaşık 6 yıl boyunca en önde gelen isimlerden birisi olan Bogdanov, 1904-1906 yılları arasında 3 ciltlik felsefi eseri "Ampriyo-Monizm"i yayınladı. Bogdanov bu eserinde Marksizm ile Ernst Mach, Wilhelm Ostwald, Richard Avenarius, İvan Skvortsov-Stepanov gibi filozofların görüşlerini birleştirmeye çabaladı. Bu çalışma ünlü marksist Nikolay Buharin başta olmak üzere birçok kişiyi etkiledi.

1905 Rus Devrimi'nin yenilgiye uğramasından sonra, Bogdanov, Duma'daki Sosyal Demokrat vekillerin geri çağrılmasını, partinin tamamen yer altına çekilmesini savundu ve bu konuda karşıt fikirlerde olan Lenin'le karşı karşıya geldi. Uzun süre devam eden bu karşıtlık 1908 yılında tamamen uzlaşmaz bir hale geldi. Bu ayrışmada bolşeviklerin çoğunluğu Lenin'in yanında yer alırken, Lenin bu dönem kaleme aldığı "Materyalizm ve Ampiryokritisizm" kitabıyla Bogdanov'u felsefi idealizmle yapmakla suçladı.

Lenin'le girdiği mücadelede yenilgiye uğrayan Bogdanov, 1909 Haziran'ında Paris'te düzenlenen bir konferansla Bolşevik fraksiyondan atıldı. Bunun üzerine İtalya'nın Capri adasındaki Anatoli Lunaçarski ve Maksim Gorki'nin yanına giden Bogdanov çalışmalarına burada devam etti. Otzovist olarak anılan bu muhalif grup burada bir parti okulu kurdular. 1910 yılında Bolognaya taşıdıkları bu parti okulunda 1911'e kadar eğitim verdiler. Çok geçmeden Lenin ve yandaşları da Paris'te bu gruba karşı bir parti okulu oluşturdu. Ancak bu çalışmaların bir sonuç vermemesi üzerine Bogdanov siyasetten uzaklaştı ve 1914'te çıkan bir afla Rusya'ya geri döndü.

Bogdanov Birinci Dünya Savaşı'na kadar yoğun bilimsel çalışmalar yaptı. 1912'de yayınladığı Tektoloji kitabı, kendi alanında öncü bir kitap olarak anılmaktadır. Birinci Dünya Savaşı süresince doktorluk yapan Bogdanov, Ekim Devrimi'nde hiçbir rol almadı. Bolşeviklerin iktidarı almasıyla beraber, kendisine sunulan partiye yeniden katılma tekliflerini geri çeviren Bogdanov, 1922'ye kadar, bilimsel çalışmalara daldı. Önceden araştırmaya başladığı konularda ciddi ilerlemeler kaydeden Bogdanov, sibernetik teorisinin öncülü oldu. 1918 yılında ekonomi profesörü olarak, yeni kurulan Sosyal Bilimler osyalits Akademisi'nin yöneticiliğine getirildi.

1920'de Sovyetler Birliği'nde kurulan proleter sanat hareketi Proletkult'un kuruculuğunu ve baş teorisyenliği Bogdanov yaptı. Verdiği konferans ve yazdığı makalelerde, eski burjuva kültürünün yok edilmesi gerektiğini söyleyen Bogdanov, onun yerini saf proleter kültürün alması gerektiğini savundu. Proletkult hareketi, diğer kültürel hareketler gibi ilk etapta Bolşevik Hükûmet tarafından desteklendi. Ancak 1 Aralık 1920 tarihli Pravda'da çıkan bir yazı, bu hareketi küçük burjuva ilan ederek, bu hareketin sosyalizme düşman unsurlar tarafından çıkarıldığını duyurdu. Bogdanov'un fikirleri menşevik olarak nitelendirildi. Bogdanov'a karşı bu ön yargının sebebinin 1912 Prag Konferansı'nda Sosyalist Parti içindeki diktalaşmaya karşı çıkmasına karşı duruş gösterdiği için olduğu söylenir. 1922'ye gelindiğinde ise Proletkult tarihe karışmıştı.

1923 yazında Bogdanov, hükûmet muhalifi İşçi Gerçeği grubunu desteklediği gerekçesiyle gizli polis tarafından tutuklandı ve 5 hafta boyunca sorgulandı. Serbest bırakılmasının ardından yeniden bilimsel çalışmalarına ağırlık veren Bogdanov, 1924 yılında kan transfüzyon deneylerine başladı. Bogdanov, bu deneylerle hiç yaşlanmayan ebediyen genç insanı yaratma derdindeydi. Bu çalışmalar kapsamında aralarında Lenin'in kardeşi Mariya Ulyanova ve devrimci arkadaşı Leonid Krasin'in de bulunduğu birçok kişi Bogdanov'un deneylerine katıldı. Ulyanova bu deneylerden sonra günlüğüne: ''Deneylerden sonra saç dökülmem durdu ve görme bozukluğum azaldı. Kendimi gençleşmiş hissediyorum''. yazdı. 11 kan transfüzyonu deneyi gerçekleştiren Bogdanov, bu deneyler sonunda, deneklerdeki görme bozukluklarının, saç dökülmelerinin durdurulabildiği fark etti. Çalışmalarının sonuç vermesi üzerine 1926 yılında Hematoloji ve Kan Transfüzyonu Enstitüsü'nü kurdu.

Ölümü

Bogdanov, 1928 yılında kendi üzerinde yaptığı bir kan transfüzyonu deneyi sırasında, öğrencisinden kaptığı sıtma ve tüberküloz bakterileri nedeniyle öldü. Kimi aydınlar, Bogdanov'un bu şekilde intihar ettiği iddiasında bulundu. Tarihçi Loren Graham bu iddiaya kanıt olarak da, Bogdanov'un son deneyinden önce yazdığı gerilim dolu politik mektuplar gösterildi.

Kızıl Yıldız

Bogdanov, 1908 yılında yayınladığı Kızıl Yıldız isimli romanıyla ilgileri üzerine çekti. Mars'ta geçen bu ütopya türü kitapta Bogdanov bilimsel ve sosyal gelişmeler hakkında peygamberce kehanetlerde bulunuyordu. Bogdanov'un bu eseri feminist, sosyalist birçok ütopya- bilimkurgu eserine öncülük etmiştir. Kendisinden sonra gelen yazarları etkilemiştir.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bolşevizm</span> Devrimci Marksist ideoloji

Bolşevik, çoğunluktan yana anlamına gelen Rusça kelime, 1903 yılında düzenlenen Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin İkinci Kongresi'nde Vladimir Lenin ve Julius Martov arasında yeni kurulmakta olan partinin üyelik tanımı üzerine başlayan görüş ayrılığı sonucu yaşanan ayrışmadaki taraflardan Lenin yanlısı grup. Kongrede Lenin yanlıları çoğunlukta olduğu için Rusça çoğunluk anlamına gelen Bolşevik olarak, azınlıktaki Martov yanlıları da Menşevik olarak adlandırılacaktır.

Leninizm veya Lenincilik, Marksizm üzerine kurulmuş siyâsî ve iktisâdî bir teoridir.

<span class="mw-page-title-main">Menşevik</span> SSCB öncesi Rusyada bir siyasi grup

Menşevikler Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisinin 1903 yılında yapılan 2. Konferansında Lenin ile Julius Martov arasında yaşanan fikir ayrılıkları sonucu partinin bölünmesi sonucu ortaya çıkan iki gruptan birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Nikolay Buharin</span> Bolşevik devrimci ve entelektüel, Sovyet siyasetçi

Nikolay İvanoviç Buharin, Bolşevik devrimci ve entelektüel, Sovyet siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Georgi Plehanov</span>

Georgiy Valentinoviç Plehanov, Rus devrimci, Marksist teorisyen ve filozof. Rusya'da sosyal-demokrat hareketin kurucusu ve kendini "Marksist" olarak tanımlayan ilk Ruslardandır.

Sovyetler Birliği’nde felsefe, resmi olarak Marksist-Leninist düşünce odaklıydı, bu kuramsal olarak nihai felsefi doğru ve nesnellik temeliydi. 1920’ler ve 1930’lar boyunca, Rus düşüncesinin diğer eğilimleri baskılandı. Stalin 1931’de diyalektik materyalizm’i Marksizm Leninizm ile özdeşleştiren bir karar çıkartarak, bütün komünist devletlerde ve Comintern aracılığıyla çoğu Komünist partide geçerli olacak resmi felsefe haline getirdi.. Bolşevik yönetimin başlangıcından itibaren Sovyet felsefesinin resmi amacı, Komünist düşüncelerin kuramsal olarak anlatılmasıydı. Bununla birlikte, 1917 Ekim Devrimi nden sonra, hem felsefi hem siyasi mücadeleler damgasını vurmuş ve artık eskisi gibi dogmatik olunmayıp daha ilerici ve olumlu konular tartışılır hale getirmiştir. Evald Vasilevich Ilyenkov 1960’ların önde gelen filozoflarından biriydi, Leninist Diyalektik ve Positivizmin Metafizikliği (1979) kitabında, 1920’lerin “mekanikçiler ile “diyalektikçiler” tartışmasını yeniden açtı. 1960’lar ve 1970’lerde analitik felsefe ve mantık deneyciliği dahil Batı felsefeleri Sovyet düşüncesi üzerinde iz bırakmaya başladılar. Keza bu durum da SSCB'nin Stalin sonrası yönetiminde komünist idealini ne derece yeteneksiz kullandığının ve emperyalist ülkelerinin felsefelerine gittikçe kayan bir ivme kazandığının göstergesidir.

Troçkizm, Marksizm'in Troçki'nin bakış açısıyla yorumlanmasıdır. Aynı zamanda 1917 Ekim Devrimi'nden sonra ortaya çıkmış bir ayrımı ifade eder. Sovyetler Birliği'nde "sol muhalefet" olarak örgütlenmiş, Troçki'nin kurduğu 4. Enternasyonal'le başlayarak günümüze kadar gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Komintern</span> uluslararası kuruluş

Komintern 1919 Martında, savaş komünizmi döneminin (1918-1921) ortasında Vladimir Lenin ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi tarafından kurulan, "silahlı kuvvetler de dahil tüm mümkün araçlarla uluslararası burjuvaziyi yıkmak ve devletin tamamen yok oluşu için bir geçiş aşaması demek olan Uluslararası Sovyet Cumhuriyetini yaratmak için" mücadele etme amacı güden uluslararası bir komünist örgüt.

<span class="mw-page-title-main">Vladimir Lenin</span> Rus politikacı ve Sovyetler Birliğinin kurucusu (1870–1924)

Vladimir İlyiç Ulyanov, bilinen adıyla Lenin, Rus sosyalist devrimci ve politikacı. Marksist-Leninist ideolojinin fikirsel önderi, Ekim Devrimi'nin lideri ve Sovyetler Birliği'nin kurucusu. Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin öncüsü olan Rusya Komünist Partisi (Bolşevik)'nin ilk lideri. Lenin aynı zamanda Marksist teorik ve felsefi yazıların yazarı olarak bilimsel sosyalizmin Marx ve Engels sonrası geliştiricilerindendir. Lenin'in en büyük amacı, kapitalizmin uzlaşmaz sınıf çelişkilerinden proleter bir dünya devrimi oluşturup toplumsal sınıf karşıtlıklarının olmadığı insan toplumunun tarihsel oluşumuna öncülük etmekti.

Narodnik, "halk" anlamına gelen narod (народ) sözcüğünden türemiştir. Narodnik Rus İmparatorluğu'nda 19. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan sosyal-devrimci bir hareketti. Bu hareketin başlıca temsilcileri Aleksandr İvanoviç Herzen, Nikolay Gavriloviç Çernışevski ve Piyotr Lavroviç Lavrov'du. Kısa tanımı ile narodnik Çarlık Rusya'daki devrimci küçük-burjuva topluluğudur. Devrimi itici sınıfın değil, devrimcilerin (narodniklerin) gerçekleştirebileceğini savunmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Bolşevikler</span> Lenin yanlısı grup

Bolşevikler,, Vladimir Lenin liderliğinde, 1903'teki Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi 2. Kongresi'nde Menşeviklerden ayrılan Marksist Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin (RSDİP) aşırı sol fraksiyonuydu. Bolşevik parti 1917 Ekim Devrimi'nde Rusya'da iktidarı ele geçirdi ve daha sonra Sovyetler Birliği Komünist Partisi adını aldı. Leninist ve daha sonra Marksist-Leninist ilkelere dayanan ideoloji ve uygulamalar Bolşevizm olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Nisan tezleri</span>

Nisan Tezleri, 1917 Şubat Devrimi ile Rusya'daki Çarlık rejiminin devrilmesi üzerine sürgünde bulunduğu İsviçre’den, Mühürlü Tren ile Rusya’nın başkenti Petrograd’a gelen Bolşevik lider Lenin tarafından ilan edilen ve parti tarafından izlenmesi gereken siyasi hattı anlatan açıklamalar. Tezler daha çok Rusya’nın içinde bulunduğu durumu tahlil etmekte ve Bolşevikler tarafından yapılması gerekenleri sıralamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Julius Martov</span> Menşevik Lider

Julius Martov,, Yahudi asıllı Rus Menşevik lider. Martov'un Vladimir Lenin ve Lev Troçki ile yakın bir dostluğu vardı. Troçki onu "Demokratik Sosyalizmin Hamlet'i" olarak tanımlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sol komünizm</span> Siyasi fikir

Komünist sol olarak da bilinen sol komünizm, Komünist Enternasyonal'in sol kanadını teşkil eden ve Komünist Enternasyonal'den 1920'lerden ayrılmış akımlardan gelen siyasi geleneğin ismidir. Komünist Enternasyonal'in dünyanın pek çok yerindeki partilerinde, oportünizme karşı, devrimci görüşleri savunan sol kanatlar gelişmiş olsa da, bu akımlar en net biçimde Almanya-Hollanda komünist solu ve İtalyan komünist solu tarafından ifade edilmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi 3. Kongresi</span>

Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi III. Kongresi 25 Nisan-10 Mayıs 1905 tarihleri arasında Londra'da toplandı.

<span class="mw-page-title-main">Anna Ulyanova</span>

Anna İlyiniçna Elizarova-Ulyanova, Rus kadın devrimci ve siyasetçi. Sovyetler Birliği Komünist Partisi üyesi. Sovyetler Birliği'nin kurucusu Vladimir İliç Lenin'in ablası.

<span class="mw-page-title-main">Dmitri Ulyanov</span>

Dimitri İliç Ulyanov - Rus devrimci, parti önderi ve doktor. Kırım Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin ilk başkanı. Rus sosyalist devrimci ve Sovyetler Birliği’nin kurucusu Vladimir İliç Lenin’in erkek kardeşi.

<i>"Sol" Komünizm, Bir Çocukluk Hastalığı</i>

"Sol" Komünizm, Bir Çocukluk Hastalığı, Bolşevik lider Vladimir Lenin'in 1920 yılında yazmış olduğu eser. Lenin, bu yapıtında sol komünizm düşüncesini kıyasıya eleştirmektedir. Yapıtında bu düşüncelerini "Komünistlerin tüm görevi, icat edilmiş, çocukça "radikal" şiarlarla kendini geri kalmışlardan tecrit etmek değil, onları inandırmak, onlar arasında çalışmaktır." şeklinde özetleyerek açıklar. Burada yazılan teoriler ve görüşler Marksist-Leninist ideolojiye dayanak oluşturmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İşçi Sınıfının Kurtuluşu için Mücadele Birliği</span>

İşçi Sınıfının Kurtuluşu için Mücadele Birliği, 1895 yılında kurulan ve yönetimini Bolşevik lider Vladimir Lenin ve arkadaşlarının oluşturduğu grup.

<span class="mw-page-title-main">İvan Skvortsov-Stepanov</span>

İvan İvanoviç Skvortsov-Stepanov, - Sovyet devlet adamı, parti lideri, tarihçi ve ekonomist. Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin ilk Maliye Komiseri (bakanı).