İçeriğe atla

Aldus Manutius

Aldus Manutius
Aldus Manutius'un portresi
Aldus Pius Manutius, illustration in Vita di Aldo Pio Manuzio (1759)
DoğumAldo Manuzio
1449/1452
Bassiano
Ölüm6 Şubat 1515
Venedik, Venedik Cumhuriyeti
Milliyetİtalyan
MeslekRönesans hümanisti, ressam, yayıncı
Tanınma nedeniVenedik'te Aldine Press'in kurucusu
Yeni Akademi'nin kurucusu
İmza

Aldous Pius Manutius (/məˈnjuːʃiəs/; İtalyan; 1449/1452 – 6 Şubat 1515)[1][2] İtalyan hümanist, bilim insanı, eğitimci ve Aldine Press'in kurucusuydu. Manutius hayatının ilerleyen dönemlerini nadir metinler yayınlamaya ve yaymaya adadı. Yunan el yazmalarına olan ilgisi ve korunması, onu ürettiği baskılara adanmış çağının yenilikçi bir yayıncısı olarak işaret ediyor. Enchiridia'sı, küçük taşınabilir kitapları, kişisel okumada devrim yarattı ve modern ciltsiz kitabın öncülüdür.

Manutius, okurları için Yunanca metinler üretmek istedi çünkü Aristoteles veya Aristofanes'in eserlerinin orijinal Yunanca biçimlerinde saf ve çeviriyle katkısız olduğuna inanıyordu. Manutius'tan önce, temel olarak standartlaştırılmış bir Yunan yazı tipi sağlamanın karmaşıklığı nedeniyle yayıncılar nadiren Yunanca ciltler basarlardı. Manutius nadir bulunan el yazmalarını orijinal Yunanca ve Latince biçimlerinde yayınladı. Zamanının hümanist el yazısına benzeyen Yunanca ve Latince yazı karakterlerinin yaratılmasında öncülük etti; italik yazının bilinen ilk biçimini geliştirdi. Aldine Press'in popülerliği arttıkça, Manutius'un yenilikleri -kendisi Aldine baskılarının korsan baskılarını önlemek için çabalasa da- İtalya'da hızla kopyalandı.

Aldine Press'in titiz ve doğru yayınlar konusundaki artan itibarı nedeniyle Erasmus, Iphigenia çevirilerini Aulis'te yayınlaması için Manutius'a ulaştı.

Manutius, gençliğinde hümanist bir bilim insanı olmak için Roma'da eğitim gördü. Giovanni Pico ile arkadaştı ve Pico'nun yeğenleri olan Carpi, Alberto ve Leonello Pio'nun lordlarına ders verdi. Manutius bir öğretmen iken öğrencileri ve anneleri için iki eser yayınladı. Manutius, otuzlu yaşlarının sonlarında veya kırklı yaşların başında bir basım evi ve yayıncı olmak için Venedik'e yerleşti. Andrea Torresani ile Venedik'te tanıştı ve ikisi Aldine Press'i kurdu.

Manutius, onu torunu Genç Aldus Manutius'tan ayırmak için "Yaşlı Manutius" olarak da bilinir.

Erken dönem

refer to caption
Aldo Manuzio'nun büstü. Panteon Veneto; Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti

Aldus Manutius, 1449 ve 1452 yılları arasında Bassiano'da Roma yakınlarında doğdu.[1][2][3] İtalyan Rönesansı sırasında zengin bir ailede büyüdü ve gençliğinde hümanist bir bilim insanı olmak için Roma'ya gönderildi. Roma'da Gaspare da Verona'da Latince okudu ve 1470'lerin başında Domizio Calderini'nin derslerine katıldı. 1475'ten 1478'e kadar Manutius, Ferrara'da Guarino da Verona'nın öğretmeni olarak Yunanca okudu.[2]

Aldine Press

1494'te kurulan Aldine Press, ilk yayınını Mart 1495'te yaptı: Constantine Lascaris tarafından yazılan Erotemata cum commentatione Latina. Andrea Torresani ve Pier Francesco Barbarigo, matbaanın eşit ortaklı sahipleriydiler. Torresani'nin yüzde ellisinin beşte biri Manutius'a verildi; ancak Manutius'un beşte birinin Aldine Press'in yüzde onunu mu, yoksa yalnızca Torresani'nin hissesinin beşte birini mi temsil ettiği konusunda kayıtlar net değil.[2]

a leaf from Aristotle, printed by Manutius
Aldus Manutius tarafından basılan Aristoteles, 1495-98 ( Libreria antiquaria Pregliasco 2 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Torino)

Matbaanın ilk büyük başarısı, Aristoteles'in beş ciltlik bir folyo baskısı oldu.[4] Manutius, Aristo baskısının ilk cildini 1495'te başlattı. Dört ek cilt 1497 ve 1498 yıllarında birlikte yayınlandı[5] Aldine Press Aristophanes'in dokuz komedisini 1498 yılında bastı. 1501'de Pietro Bembo tarafından düzenlenen Petrarca'ın şiirlerini bastı. Yunan yazmalarını düzenlemenin yanı sıra, Manutius Floransa, Roma ve Milano'da yayınlanan metinleri düzeltti, geliştirdi ve yayınladı.

A picture of a dolphin wrapped around an anchor, which was Manutius's imprint.
Bembo - Gli Asolani, Aldo, 1505 (sayfa 202 kırpma)

Künye ve slogan

Manutius, Haziran 1502'de bir çapanın etrafına sarılmış bir yunus görüntüsünü yayıncısının simgesi olarak benimsedi.[6] Yunus ve çapa sembolü festina lente ile ilişkilendirilmiştir. Sembol ve ifade, Pietro Bembo tarafından Manutius'a verilen İmparator Vespasian'ın hükümdarlığı sırasında basılan bir Roma sikkesinden alınmıştır.[6]

Manutius'un klasiklerin baskılarına o kadar büyük saygı uyandırıyordu ki, yunus ve çapa simgesi Fransız ve İtalyan yayıncılar tarafından neredeyse anında korsanlaştırıldı. Birçok modern organizasyon, bir çapanın etrafına sarılmış bir yunus görüntüsünü kullanır.[2] Simge, on dokuzuncu yüzyıl Londralı William Pickering firması ve dünyanın en büyük yayıncılarından biri olan Doubleday tarafından kullanılmıştır. Kütüphane ve bilgi bilimi için uluslararası onur topluluğu olan Beta Phi Mu, yunus ve çapayı nişan olarak kullanıyor.[7]

Yazı tipleri

Venedik'te gündelik el yazısı eğikti, ama o günlerde basılan eserler, resmi el yazması biçimini taklit ediyordu. Bunlarda ya Blackletter tercih ediliyordu ya da insancıl Littera antica. Manutius, el yazması geleneğini sürdürmek için hem Latince hem de Yunanca hümanistlerin el yazısına benzemek üzere tasarlanmış yazı tipleri yarattı.[2]

Kişisel hayat

picture of Bernardino Loschi and Aldus Manutius
Aldo Manuzio (solda) ve Bernardino Loschi

1505 yılında Manutius Maria, Andrea Torresani kızı Asola ile evlendi[1] Torresani ve Manutius zaten iş ortaklarıydı; ancak evlilik iki ortağın yayıncılık işindeki hisselerini birleştirdi. Manutius evlilikten sonra Torresani'nin evinde yaşadı. 1506'da popülaritesi azalan Aldine Press, şu anda Venedik meydanındaki Campo Manin'deki bir banka binası olan bir eve taşındı.[2]

Mart 1506'da Manutius, yeni ve güvenilir el yazmaları bulmak için altı ay boyunca seyahat etmeye karar verdi. Manutius, bir rehberle seyahat ederken, iki suçlu arayan Mantua Marki sınır muhafızları tarafından durduruldu. Manutius'un rehberi korkarak kaçtı ve bu esnada Manutius'un tüm kişisel eşyalarını da yanında götürdü. Bu şüpheli aktivite, gardiyanların Manutius'u tutuklamasına yol açtı. Manutius, Mantua Markisi Francesco Gonzaga'yı tanıyordu ve durumu açıklamak için ona mektuplar yazdı; ancak Manutius'un hapis cezasının Gonzaga'nın dikkatine sunulması altı gün sürdü. Manutius beklerken Casal Romano 'dabeş gün hapiste ve Canneto'da bir gece daha geçirdi. Sonunda Milano Senatosu başkanı Geoffroy Carles tarafından serbest bırakıldı.

Manutius vasiyetnamesini 16 Ocak 1515'te yazarak Giulio Campagnola'ya Aldine Press'in italik türü için büyük harfler sağlaması talimatını verdi.[5] 6 Şubat'ta öldü ve "ölümüyle İtalya'nın matbaacılıkta çığır açan ve dinamik bir güç olarak önemi sona erdi."[8] Torresani ve iki oğlu, Manutius'un çocuklarının gençliği boyunca işi sürdürdüler ve sonunda Manutius'un oğlu Paulus işi devraldı. Yayın simgesi ve sloganı, Aldine Press tarafından, üçüncü nesil Genç Aldus Manutius tarafından firma fesh edilene kadar asla tamamen terk edilmedi.[9]

Manutius, üç dilde yazılmış bir İncil hayal etti ama bunun gerçekleşmesine hiçbir zaman tanıklık edemedi.[2] Ne var ki, Manutius ölümünden önce Septuagint'in İbraniceden çevrilen ve Yunanca Eski Ahit olarak da bilinen ilk basımına başlamıştı; baskı 1518'de ölümünden sonra ortaya çıktı.[9]

Modern etki

1994, Aldous Manutius'un ilk yayınının 500. yıldönümünü kutlandı. Paul F. Grendler, Manutius üzerine, "Aldus, çok sayıda eski metnin hayatta kalmasını sağladı ve İtalyan Rönesans Hümanizminin değerlerinin, coşkularını ve bilgisinin Avrupa'nın geri kalanına yayılmasını büyük ölçüde kolaylaştırdı" diye yazdı[10]

Miras

Aldine Press, 1495'ten 1505'e kadar 100'den fazla baskı yaptı. Çoğunluğu Yunan klasikleriydi; ancak birçok önemli Latin ve İtalyan eseri de yayınlandı.[4]

Kaynakça

  • Manutius'un adı, Project Gutenberg'e benzer bir İtalyan serbest metin projesi olan Progetto Manuzio için ilham kaynağıdır.[11]
  • Hermann Zapf tarafından yaratılan bir yazı tipi, adını Aldus Manutius'tan almış ve onun anısına ithaf edilmiştir.[12]
  • Robin Sloan tarafından yazılan Bay Penumbra'nın 24 Saatlik Kitabevi romanı, Aldus Manutius'un kurgusal bir versiyonunun yanı sıra ona adanmış kurgusal bir gizli topluluğa sahiptir.
  • 1985 yılında Seattle'da kurulan ve PageMaker ve Apple Macintosh için FreeHand ile tanınan bir yazılım şirketi olan Aldus, Manutius'un adını aldı ve şirket logosunun bir parçası olarak profilini kullandı. Aldus, 1994 yılında Adobe Systems tarafından satın alındı ve PageMaker yolculuğuna InDesign, Freehand ise Illustrator olarak devam etti.[13]
  • Brown Üniversitesinden bir yayın olan Aldus Journal of Translation, adını Aldus Manutius'tan almıştır.[14]
  • John Henry Nash: San Francisco'nun Aldus'u John Nash'i Venedik'tee Aldus Manutius'a bağlar.[15]
  • "Manutius" Umberto Eco'nun 1988 romanı Foucault Sarkacı İngilizce çevirisinde kendini beğenmiş bir yayıncının adıdır.[16]

Ayrıca bakınız

  • Incunabulum - 1501 yılından önce Avrupa'da basılan kitaplar, broşürler veya pamfletler
  • Editio princeps - bir kitabın ilk basılı baskısı
  • Batı tipografisinin tarihi
  • Baskı

Kaynakça

  1. ^ a b c Barolini 1992.
  2. ^ a b c d e f g h Fletcher III 1988.
  3. ^ Seddon 2015.
  4. ^ a b Olin 1994.
  5. ^ a b Beltramini & Gasparotto 2016.
  6. ^ a b Fletcher III 1995.
  7. ^ Beta Phi Mu.
  8. ^ Blumenthal 1973.
  9. ^ a b Symonds 1911.
  10. ^ Grendler 1984.
  11. ^ Manuzio 2018.
  12. ^ Friedlander 2009.
  13. ^ Student Publications Spotlight: Aldus Journal of Translation 2016.
  14. ^ O'day 1928.
  15. ^ Eco 1989.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Rönesans</span> Orta Çağ ve Reformasyon arasındaki tarihi dönem

Rönesans, Orta Çağ ve Reform arasındaki tarihsel dönem olarak bilinir. 15 - 16. yüzyıl İtalya'sında batı ile klasik İlk Çağ arasında güzel sanatlar, bilim, felsefe ve mimarlıkta bağın tekrar kurulmasını sağlayan, Antik Yunan filozoflarının ve bilim insanlarının çalışmalarının çeviri yoluyla alındığı, deneysel düşüncenin canlandığı, insan yaşamı (hümanizm) üzerine yoğunlaşıldığı, matbaanın icat edilmesiyle bilginin geniş kitlelerle paylaşımının arttığı ve kökten değişimlerin yaşandığı bir dönemdir.

<span class="mw-page-title-main">Hypnerotomachia Poliphili</span>

Hypnerotomachia Poliphili tarih boyunca yayınlanmış en ilginç ve tuhaf kitaplardan biridir. Kitabın Eski Yunanca olan orijinal ismi Poliphilo'nun bir rüyadaki aşk mücadelesi şeklinde tercüme edilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Johannes Gutenberg</span> Matbaanın mucidi olan Alman yayımcı (y. 1400–1468)

Johannes Gutenberg (Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg) (1398 - 3 Şubat 1468), 1447 yılında hareketli parçalar ile yazı baskısını Avrupa'da başlatan Alman kuyumcu, matbaacı ve yayıncıdır.

İtalyan Edebiyatı, İtalyan yazarlarca İtalyanca yazılmış edebiyat yapıtlarını kapsar. İtalya'nın siyasal birliğini 19. yüzyıla kadar kuramaması ve Katolik Kilisesi'nin etkisiyle, yazılı metinlerde uzun süre Latince kullanılmış ve yerel bir dilin yaygınlaşması öbür Avrupa ülkelerine göre daha geç başlamıştır. 12. ve 14. yüzyıllar arasında İtalya'da Fransızca düzyazı ve koşukla yazılmış romanslar okunmuş ve klasik metinlerden uyarlamalar yapılmıştır. Böylece 13. yüzyılda bir Fransız-İtalyan edebiyatı gelişmiştir. İtalyanlar Fransız öykülerini çoğu zaman uyarlayarak ve bunlara çeşitli eklemeler yaparak kaleme almışlardır. Bu edebiyatta Fransızca kullanılmakla birlikte, yazarlar yapıtlarına yer yer kendi lehçelerinin özelliklerini de katmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Petrarca'nın Latince Yapıtları</span>

Francesco Petrarca, İtalyanca yazdığı Canzoniere ile Triumphi dışında, yapıtlarının hepsini Latince yazmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Marin Barleti</span>

Marin Barleti, Katolik din adamı ve Arnavutluk'un Rönesans Dönemi'ndeki en önemli tarihçisi.

Prokopius, Filistin kökenli Bizanslı tarihçi. İmparator I. Justinianus döneminde yapılan savaşlarda General Belisarius'a eşlik etmiş ve 6. yüzyılın en önemli tarihçisi olmuştur. Justinianus'un Savaşları, I. Justinianus'un Binaları ve Gizli Tarih isimli kitapları yazmıştır. Antik dünyanın son büyük tarihçisi olarak anılır.

<span class="mw-page-title-main">Yuhanna cümleciği</span>

Comma Johanneum ya da Yuhanna cümleciği Eski Yunan edebiyatında toplam sekiz heceden uzun olmayan ibarelere κόμμα denirdi. Komma, özne ve yüklemden oluşan kısa bir cümledir. Comma Johanneum 1. Yuhanna Mektubu'nda bulunan sahte bir pasajdır.

Oppianos, Anazarbuslu, Korikoslu ya da Kilikyalı Oppianos olarak da bilinir, 2. yüzyılda imparatorlar Marcus Aurelius ve Commodus hükümdarlıklarında yaşamış Greko-Romen şairdir. Gerçekte Caesarea'da doğmuştur, fakat yanlışlıkla Suidas tarafından Korikos olarak belirtilmiştir; her iki şehirde Kilikya'nın Roma vilayetidir. Grekçe altı ayaklı dize şeklinde bir tane avcılık, bir tane balıkçılık ve bir tane kuş yakalama üzerine didaktik bir sıra şiirler yazmıştır. Avcılık üzerine günümüze ulaşan eserin günümüzde farklı bir Oppianos'a ait olduğuna inanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Coluccio Salutati</span> İtalyan hümanist ve yazar (1331-1406)

Coluccio Salutati, İtalyan hümanist, edip ve Rönesans Floransa'sının en önemli politik ve kültürel figürlerdendir.

<span class="mw-page-title-main">Tribuno Memmo</span>

Tribuno Memmo (d. ? Venedik - ö. 991. 979 – 991 döneminde Venedik Cumhuriyeti'ne "Doçe" unvanı ile devlet başkanlığı yapan 25'inci dükadır.

1400-1499 dönemindeki İtalya'nın kültürel ve sanatsal olaylarına toplu olarak Quattrocento denir. İtalyan'ların 1400 yılını tanımlamak için kullandıkları 400 kelimesinin İtalyanca anlamı olan ''millequattrocento'' kelimesinden gelir. Quattrocento, Geç Orta çağ'ın, erken Rönesans'ın ve genellikle 1495 ile 1500 arasında başladığı iddia edilen Yüksek Rönesans'ın sanatsal stillerini kapsar.

<i>Historia Augusta</i>

Historia Augusta 117 ila 284 döneminin Roma imparatorları ile onların kıdemsiz belirlenmiş mirasçıları ile gaspçılarının hayatlarının Latince yazılmış geç bir Roma koleksiyonudur. Diocletianus ve I. Konstantin hükümdarlığı döneminde yazılan ve Roma'daki bu imparatorlara veya diğer önemli şahsiyetlere hitap eden altı farklı yazarın eserlerinin bir derlemesi olan Sözde Suetonius'un benzer çalışması De Vita Caesarum üzerinde modellenmiştir. Koleksiyon, mevcut haliyle, çoğu tek bir imparatorun yaşamını içeren otuz biyografiyi içerirken, bazıları sadece bu imparatorların benzer veya çağdaş olduğu için birlikte gruplandırılmış iki veya daha fazla grup içerir.

Zosimus Bizans İmparatoru I. Anastasius döneminde Konstantinopolis'te yaşamış Yunan tarihçidir. Fotios'a göre bir comes idi ve imparatorluk hazinesinin "avukatı" olarak görev yapıyordu. Zosimus, I. Konstantin'in geleneksel çok tanrılı dini reddetmesini kınamasıyla da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Klasik mitoloji</span> Yunanların ve Romalıların mitlerinin incelenmesi

Klasik mitoloji, Klasik Greko-Romen mitolojisi, Yunan ve Roma mitolojisi veya Greko-Romen mitolojisi, kültürel alımlama tarafından kullanıldıklarında veya dönüştürüldüklerinde antik Yunan ve Romalıların mitlerinin hem konusu hem de incelenmesidir. Bu mitolojiler, felsefe ve politik düşüncenin yanı sıra, daha sonraki Batı kültürü boyunca klasik antik çağın en önemli kalıntılarından birini temsil eder. Yunanca mitos kelimesi, konuşulan kelimeye veya konuşmaya atıfta bulunur, ancak aynı zamanda bir masal, hikâye veya anlatıyı da ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Ahit'in Metin Tarihi</span>

Yeni Ahit'in Metin Tarihi, Yunanca ve diğer dillerde günümüze ulaşan çok sayıda el yazmasının aktarılmasıdır. Yeni Ahit'in el yazısı aktarılması, diğer tüm eski edebi eserlerden daha iyi ve daha kapsamlıdır. En eski metin tanıkları, yazarların orijinal metinlerinin çıkış zamanına çok yakındır.

<span class="mw-page-title-main">Bolognalı Katerina</span> İtalyan rahibe, mistik, tarikat kurucusu, eski İtalyan yazar, öğretmen ve ressam (1413-1463)

Bolognalı Katerina [Caterina de' Vigri], İtalyan rahibe, mistik, tarikat kurucusu, eski İtalyan yazar, öğretmen ve ressam. Catherine de' Vigri, 1712 yılında resmen azizleştirilmeden önce, ana vatanı Bologna'da yaklaşık üç yüzyıl boyunca hürmet gördü. 1712 yılında Katolik Kilisesi tarafında Azize olarak ilan edildi. Caterina de' Vigri'nin Azizler takvimindeki anma günü 9 Mart'tır.

<i>Adagia</i>

Adagia, Rönesans döneminde Felemenk hümanist bilgin, Katolik din adamı Desiderius Erasmus Roterodamus’un derlediği Yunan ve Latin kökenli atasözleri, özdeyişler ve deyimlerin açıklamalarıyla birlikte yayımlandığı bir antolojidir.

<span class="mw-page-title-main">Manuel Hrisoloras</span> Yunan hümanist ve bilim insanı (1350-1415)

Manuel Chrysoloras, Bizanslı bir Yunan klasik bilim adamı, hümanist, filozof, profesör ve Rönesans döneminde eski Yunanca metinlerin çevirmeniydi. Orta Çağ İtalya'sında Bizans imparatoru II. Manuel için elçi olarak görev yaparken, Venedik ve Floransa Cumhuriyetlerinde Yunan edebiyatı ve tarihinin ünlü bir öğretmeni oldu ve bugün o geniş ölçüde, Geç Ortaçağ'da Batı Avrupa için Antik Yunan edebiyatına girişin bir öncüsü olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Cassandra Fedele</span> Venedikli hümanist (1465-1558)

Cassandra Fedele İtalyan bir hümanist yazardı. Quattrocento döneminin son on yıllarında İtalya'daki en tanınmış kadın bilim insanı olarak anılmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.