İspanya (İspanyolca:
Fas, resmî adıyla Fas Krallığı, yaklaşık 37 milyon nüfusa ve 720.000 km² yüzölçümüne sahip bir Kuzey Afrika ülkesidir. Başkenti Rabat ve en büyük şehri de Kazablanka'dır. Mağrip ülkelerinden biri olan Fas'ın, Atlantik Okyanusu'dan Cebelitarık Boğazı'nı çevreleyip Akdeniz'de son bulan uzun bir sahil şeridi vardır. Doğuda Cezayir, kuzeyde İspanya, güneyde ise Moritanya ile komşudur. Aynı zamanda ülke, Batı Sahra adı verilen bölgede, 1975'te koloni ülkesi İspanya tarafından terk edildikten sonra hak iddia etmiş ve günümüzde de bölgenin dörtte üçünü fiilen yönetmektedir.
Akdeniz, Atlas Okyanusu'na bağlı, kuzeyinde Avrupa, güneyinde Afrika, doğusunda Asya kıtaları bulunan deniz. 2,5 milyon km² civarında alanı kaplayan deniz, Cebelitarık Boğazı ile Atlas Okyanusu'ndan, Çanakkale Boğazı ile Marmara Denizi'nden ve Süveyş Kanalı ile Kızıldeniz'den ayrılır. Akdeniz'in tuzluluk oranı ‰ 38 olup tuz oranı fazla olan denizler grubunda değerlendirilir.
Cebelitarık, Akdeniz'den Atlantik Okyanusu'na geçişin yakınında, İber Yarımadası'nın güney ucunda, Cebelitarık Körfezi'nde bulunan bir Britanya Denizaşırı Bölgesi ve şehirdir. 6.8 km² bir alana sahiptir ve kuzeyde İspanya ile sınır komşusudur. Cebelitarık'ın peyzajı, eteklerinde yaklaşık 34.003 kişinin yaşadığı, yoğun nüfuslu bir kasabanın bulunduğu "Cebelitarık Kayası" tarafından domine edilmektedir ve bu nüfusun büyük çoğunluğu Cebelitarıklıdır.
Kitâb-ı Bahriye, Osmanlı Kaptan-ı Deryası (amirali) Piri Reis'in hazırladığı Akdeniz kıyılarına ait ayrıntılı bir harita-kılavuzdur. Kitap, denizcilere Akdeniz kıyıları, adaları, geçitleri, boğazları, körfezleri, fırtına halinde nereye sığınılacağı, limanlara nasıl yaklaşılacağı hakkında bilgiler, ayrıca limanlar arasında gitmek için kesin rotalar verir.
Cebelitarık Boğazı, Akdeniz ile Atlas Okyanusu'nu birleştiren, Avrupa ile Afrika kıtalarını ayıran boğazdır. Antik çağda Herkül'ün Sütunları olarak da bilinirdi. 60 km uzunluğunda ve 44 km genişliğinde olup en derin yeri ise -426 m olan boğaz, Adını Tarık bin Ziyad'dan almaktadır. Boğazın siyasal egemenlik bakımından kontrolü üç ülkenin elindedir; Birleşik Krallık, İspanya ve Fas.
Tanca, Fas'ın kuzeyinde 669.685 nüfuslu bir şehir. Kuzeybatı Afrika'da, Cebelitarık kıyısında yer alır. Tanca Eyaletinin merkezidir. Tanca, doğusundaki Akdeniz'i batısındaki Atlas Okyanusu ile buluşturmaktadır. 1940'ta Hendaye'de Hitler'le anlaşma yapan Francisco Franco tarafından II. Dünya Savaşı sırasında işgal edilmiştir. Savaşta Almanlar gerilemeye başlayınca Francisco Franco, müttefiklere yaklaşmak için Tanca'dan geri çekilmiştir. Fas'ın bağımsızlığını kazandığı 1956 yılına kadar Tanca, stratejik konumu ve liman oluşu nedeniyle uyuşturucu, kaçakçılık ve casusluk trafiğinin kavşağı denilebilecek bir yerdi. Şimdi ise şehir, yasa dışı aktiviteleriyle değil, turistik özellikleriyle ön plana çıkmaktadır.
Hispania günümüzde Portekiz, İspanya, Andorra ve Cebelitarık'ın bulunduğu İber Yarımadası'na Romalılar tarafından verilen isimdir. Ayrıca Roma döneminde Hispania iki bölgeye ayrılmıştır: Hispania Citerior ve Hispania Ulterior. Günümüzde İspanya'nın eski ismi olarak da kullanılır.
Puvatya Muharebesi ya da Tours Muharebesi, 10 Ekim 732'de Emevîler ile Fransa'yı yöneten Franklar arasında yapılmış bir muharebedir. Bu savaşı Franklar kazanmış, böylece Müslümanların Avrupa'nın içine ilerlemeleri durdurulmuştur.
Boğaz, kara parçaları arasında denizin çok daralmış yeridir. İki kara parçası arasında uzanan geçit biçimindeki coğrafi şekillere verilen addır. Bir başka deyişle boğaz, doğal kanallara verilen isimdir. Boğazlar, iki farklı noktadan deniz ulaşımını kolaylaştırdığı gibi, boğazların yetersiz kaldığı yerde insan eliyle kanallar açılmaktadır.
İspanya bayrağı, İspanya Krallığı'nın resmi ulusal bayrağıdır.
Kıtalararası şehir, birden fazla kıtada yer alan bir şehirdir. Böylesi bir şehri kıtalararası yapan özellik, 1) kara üzerindeki alanının kıta sınırının iki tarafında yer alması veya 2) şehrin idarî denetiminde olan bazı adaların, şehrin kurulu olduğu kıtadan başka bir kıtaya ait olmasıdır. Aşağıdaki alfabetik listede kıtalararası şehirlere örnekler verilmiştir:
- İstanbul, Türkiye'nin en büyük şehri ve iki kıtalı şehirlerin en iyi bilinen örneğidir. İstanbul Boğazı onun Avrupa ve Asya kısımlarını ayırır. İstanbul ili ile aynı sınırlara sahiptir, sakinlerinin %65'i Avrupa'daki 19 ilçede, %35 ise Asya'daki 12 ilçede yer alır.
- Çanakkale Türkiye'nin İstanbul'dan sonra ikinci kıtalararası şehridir. Çanakkale Boğazı onun Avrupa ve Asya'daki topraklarını ayırır. Sekiz ilçe Asya kıtasında bulunurken, Gelibolu ve Eceabat ilçeleri Avrupa'dadır. Ege Denizi'nde bulunan Gökçeada ve Bozcaada şehrin diğer iki ilçesidir.
- Atyrau, batı Kazakistan'da bir şehir; Ural nehri'nin ağzı tarafından ikiye bölünmüştür. Hemen neredeyse tamamı Asya'da yer alır ama ufak bir bölümü Avrupa'ya uzanır.
- Orenburg, Ural nehri üzerinde bir Rus şehri. Çoğu Avrupa'da yer alır, ama güney tarafının bir kısmı Ural'ın öbür tarafındaki Asya'ya uzanır.
- Süveyş, Süveyş kanalı üzerinde bir Mısır şehri. Süveyş Vilayeti ile aynı sınırlara sahiptir. Hemen tamamı Afrika'da yer alır ama ufak bir bölümü doğuda Asya'ya doğru uzanır.
Cebelitarık Havalimanı, Birleşik Krallık'a bağlı Cebelitarık Boğazı'nda yer alan Cebelitarık şehrindedir. Havalimanının sahibi Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin kullanması için İngiltere Savunma Bakanlığı olmuştur. Şu anda tarifeli uçuşlar sadece İngiltere ve İspanya arasında düzenlenmektedir. Cebelitarık Havalimanı şehre hizmet veren en yakın havalimanıdır. Cebelitarık şehir merkezinden uzaklığı yalnızca 500 metredir. 2004 yılında havalimanını 314.375 yolcu ve 380 ton kargo kullanmıştır. Havalimanı dünyanın sayılı A Sınıfı havalimanlarından birisidir.
Ria, kıyılarda görülen bir tür yer şeklidir. Çoğu zaman haliç biçiminde görülürler. Çeşitli nedenlerle deniz seviyesinin yükselmesi ya da denize kıyısı bulunan toprak parçasının çökmeye uğramasıyla oluşurlar. Her iki durumda da deniz ya da okyanus gibi büyük su kütlelerinin suları, çöken akarsu vadisini basar. Yayılan sular, yükseltinin elverdiği ölçüde karanın içlerine kadar sokulur. Eğer denizin dolguları akarsunun ağzını doldurursa ya da akarsu başka nedenlerle kurursa ortaya çıkan kıyı türü ria olarak adlandırılır. Akarsu deniz sularının bastığı yere akmayı sürdürürse bu kıyı türü daha çok haliç olarak adlandırılır. Akarsuların bulunmadığı ria türü kıyılara ise en çok İspanya'da rastlanır. Türkiye'de Ege kıyılarında görülebilir. Çanakkale ve İstanbul Boğazları ile İstanbul Boğazı'ndaki İstinye ve Tarabya Koyu ria türü kıyılara örnek gösterilebilir.
Cádiz Körfezi, Atlas Okyanusu'nun doğu kesiminde yer alan bir körfez. Cádiz Körfezi coğrafi olarak Portekiz'in güney, İspanya'nın güney batı ve Afrika'nın kuzey batı kıyılarıyla çevrilmiştir. Körfez, Cebelitarık Boğazı ile Batı Akdeniz'e bağlanmaktadır. Cádiz Körfezi, Avrupa ve Afrika levhalarının birbirlerinden önce uzaklaşıp ardından da yaklaşması sonucunda oluşmuştur. Körfezin yüzey suları birbirinden çok farklı şekilde kollar halinde akar, bu akıntının yönü yıl içinde değişen egemen rüzgârın yönüne bağlı olarak değişmektedir. Cádiz Körfezi kıyıları bölgede oldukça etkili olan batı ve güneybatı rüzgarlarının etki alanlarındadır.
Perejil Adası, Cebelitarık boğazında, Fas'ın Akdeniz kıyılarının 200 metre açıklarında yer alan kayalık bir ada. Ada üzerinde İspanya ve Fas egemenlik iddiasında bulunmaktadır.
Merini Sultanlığı, bugünkü Fas'ı ve aralıklı olarak 13. yüzyılın ortalarından 15. yüzyıla kadar Cebelitarık çevresindeki Kuzey Afrika ve güney İspanya'nın bazı bölümlerini kapsıyordu. Sultanlık, Berberî kökenli Zenate kabilesine mensup Merini hanedanı veya Beni Abdülhakk olarak bilinen sünni müslüman bir aile tarafından yönetildi.
Abdülhak bin Mahyu Merini Sultanlığı'nın ilk şeyhi, lideri ve eponimiydi.
Ceuta Kuşatmaları, İspanya hakimiyetindeki, Kuzey Afrika'daki Ceuta şehrinin Fas ordusu tarafından 1694 ile 1727 yılları arasında gerçekleşen kuşatmalarıdır. İlk kuşatma 23 Ekim 1694'te başlayıp, 1720'de kuşatmayı kaldırmak amaçlı gelen İspanyol takviye kuvvetleriyle son bulmuştur. Önceden Portekiz hakimiyetinden İspanyol hakimiyetine geçen Ceuta, 26 yıl süren bu kuşatma ile şehir büyük oranda değişime uğrayıp Portekiz mimarisini kaybetmiştir. Çatışmalar büyük oranda şehir surlarında, küçük oranda Fas kıyısında ve maddi yardımı engellemek amaçlı Cebelitarık Boğazı'nda da gerçekleşmiştir. İkinci kuşatma 1721'de başlayıp 22 Nisan 1727 tarihine kadar devam etmiştir.
Cebelitarık arması, Avrupa'nın güneyinde İber Yarımadası'nın ucunda yer alan ve Britanya Denizaşırı Toprakları bölgesi olan Cebelitarık'ta kullanılan arma. Cebelitarık arması günümüzdeki hâli ile 10 Temmuz 1502 tarihinde kabul edilmiştir.
