İçeriğe atla

Alaska marmotu

Alaska marmotu
Alaska marmotu
Korunma durumu
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Alt şube: Vertebrata
İnfa şube: Gnathostomata
Sınıf: Mammalia
Takım: Rodentia (Kemiriciler)
Familya: Sciuridae (Sincapgiller)
Alt familya: Xerinae
Oymak: Marmotini(Yer sincabıgiller)
Cins: Marmota
Alt cins: Marmota
Tür: M. broweri
Marmota broweri
Hall & Gilmore, 1934

Sinonimler

Marmota caligata broweri

Alaska marmotu (Marmota broweri), sincapgiller familyasının yer sincapları oymağından, Alaska'da Brooks Sıradağlarında yaşayan marmot türü. Besini otlar, çiçekli bitkiler, meyveler, kökler, yosunlar ve likenlerdir.[1] Boyu 54–65 cm, ağırlığı ise 2,5–4 kg gelir.[2] Alaska'da her yıl 2 Şubatta kutlanan Marmot Günü etkinliğinde adı geçen hayvandır ve bu etkiblik 18 Nisan 2009 tarihinden itibaren resmi tatil günlerinden biridir[3]

Kış uykusuna sekiz ay yatar ve bu uykuya en uzun süre yatan marmotlardan biridir.[4]

Sınıflandırma

Alaska marmotunun alt cinsi Marmota olup eskiden Petromarmota alt cinsinden Marmota caligata türünün alt türü olarak sınıflandırılırdı.[5][6][7][8][9] Cytochrome b dizileri M. broweri türünün ayrı olduğunu ortaya koyar.[9]

Yayılımı

Alaska marmotu nearktik türdür.[2] Ana yayılım alanı Brooks Sıradağları, Ray Dağları ve Kokrines Hills tepeleridir.[10] Orta ve Kuzey Alaska'da Yukon Nehrinin ve Porcupine Nehrinin kuzeyindeki dağlarda da görülür.[2] Bununla birlikte, Kanada'nın Yukon eyaletindeki Richardson Dağlarında görüldüğüne dair raporlar henüz teyit edilmemiştir.[2][11]

Hayvanlarca kullanımı

Alaska marmotu Kutup porsuğu, boz kurt, Kuzey Amerika boz ayısı ve kaya kartalı (genç marmotların ana avcısıdır) tarafından avlanır.[1]

İnsanlarca kullanımı

İnyupikler siksrikpak (harfiyen: «büyük Arktika gelengisi») adını verdikleri Alaska marmotunu kürkü için avlarlar. Yaklaşık 20 marmottan bir parka (atigi) yapılır.[12]

Kaynakça

  1. ^ a b Curby, Catherine. "Marmot.Wildlife Notebook Series(On-line)" (PDF). Alaskan Department of Fish & Game. 13 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2011. 
  2. ^ a b c d MacDonald, S. O. (2009). Recent Mammals of Alaska. Fairbanks, AK: University of Alaska. ss. 65-66. 
  3. ^ The Associated Press. "Alaska to celebrate its first Marmot Day," 5 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Fairbanks Daily News-Miner. Feb. 1, 2010. Accessed Feb. 1, 2010.
  4. ^ Hubbart, Jason A. (2011). "CURRENT Understanding of the Alaska marmot (Marmota Broweri): A Sensitive Species in a Changing Environment". J Bio Life Sci. ss. 6-13. 26 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2011. 
  5. ^ Hall, E.R.; Gilmore, R.M. (1934). "Marmota caligata broweri, a new marmot from northern Alaska". Canadian Field Naturalist. ss. 48:57-59. 
  6. ^ Hall, E.R. (1981). The mammals of North America. New York: Wiley-Inter science. 
  7. ^ Rausch, R. L.; Rausch, V. R. (1965). "Cytogenic evidence for the specific distinction of an Alaskan marmot, Marmota broweri Hall and Gilmore (Mammalia: Sciuridae)". Chromosoma (Berlin). ss. 16:618-623. Erişim tarihi: 25 Kasım 2011. []
  8. ^ Hoffmann, R. S.; Koeppl, J. W.; Nadler, C. F. (1979). "The relationships of the amphiberingian marmots (Mammalia: Sciuridae)". University of Kansas Museum of Natural History, Occasional Paper. ss. 83:1-56. 
  9. ^ a b Rausch, R. L.; Rausch, V. R. (Mart 1971). "The somatic chromosomes of some North American marmots (Sciuridae), with remarks on the relationships of Marmota broweri Hall and Gilmore". Mammalia. ss. 25:85-101. 13 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2011. 
  10. ^ Gunderson, Aren M.; Jacobsen, Brandy K.; Olson, Link E. (2009). "REVISED DISTRIBUTION OF THE ALASKA MARMOT, MARMOTA BROWERI, AND CONFIRMATION OF PARAPATRY WITH HOARY MARMOTS". Journal of Mammalogy. ss. 90(4):859-869. 
  11. ^ Youngman, P. M. (1975). "Mammals of the Yukon Territory". National Museums of Canada, Ottawa, Publications in Zoology. ss. 10:1-192. Erişim tarihi: 25 Kasım 2011. 
  12. ^ Rasmussen, J. "Marmota Broweri (On-line)". Animal Diversity Web. 13 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2011. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Tuvana Krallığı. MÖ 3000 ile 2000 yılları arasında Anadolu'da kurulan şehir devletlerinden birisi de Ön Hititler tarafından kurulan ve merkezi İlçenin 4 km güneyindeki aydınkent (İvriz) köyünde bulunan Tuvana Krallığı şehir devleti olup, bu devlet merkezi Aydınkent (İvriz) olmak üzere MÖ 1200 ile 742 yılları arasında hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Çizgili sincap</span>

Çizgili sincaplar (Chipmunk), sincapgiller (Sciuridae) familyasından küçük, çizgili kemirgenlerdir; özellikle de yer sincaplarıdır (Marmotini). Çizgili sincaplar, öncelikle Asya'da bulunan Sibirya çizgili sincabı haricinde Kuzey Amerika'da bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Holikaçukça</span>

Holikaçukça ya da Holikaçuk dili, ABD'nin Alaska eyaletinde yaşayan Holikaçuklar tarafından konuşulan Atabask dillerinden yok olmak üzere olan Kızılderili dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Koyukonca</span>

Koyukonca ya da Koyukon dili, ABD'nin Alaska eyaletinde, Yukon–Koyukuk Census Area sayım bölgesinde, Koyukuk ırmağı ile Yukon ırmağı arasındaki bölgelerde Alaska Atabasklarından Koyukonlar tarafından konuşulan Atabask dillerinden bir Kızılderili dilidir. En yakın akrabaları Holikaçukça ile Değinakçadır. Fransız kökenli Kanadalı bir Cizvit misyoneri olan Jules Jetté'nin 1898'de kaydetmeye başladığı derlemeleri günümüzde Atabask dil araştırmalarında değerli belgelerdir. Hristiyan misyonerlerce misyon okullarında çoğu kez yalnızca dini eğitim verilmiş ve Koyukon öğrenciler İngilizce konuşmaya zorlanmıştır. Günümüzde Alaska Yerli Dil Merkezine göre 2.300 kişilik nüfustan 150 kadarı anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Marmot</span>

Marmot (Marmota), sincapgiller (Sciuridae) familyasının yer sincapları oymağından kemirgen memeli cinsi.

<span class="mw-page-title-main">Fairbanks North Star Borough</span> Alaska eyaletinde bölge

Fairbanks North Star ili veya Fairbanks North Star Borough Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin İç Alaska coğrafi bölgesinde Kızılderili Alaska Atabasklarınca meskun olan bir ili. Borough terimi diğer eyaletlerden farklı olarak Alaska'da yaklaşık county-equivalent terimi ile benzerdir. İlin yönetim merkezi Fairbanks'tır.

<span class="mw-page-title-main">Marmota monax</span>

Marmota monax veya Dağ sıçanı, sincapgiller (Sciuridae) familyasının yer sincapları oymağından kemirgen memeli cinsi. Büyük marmotlar olarak bilinirler. Diğer marmotlar, kırçıl ve sarı göğüslü marmotlar gibi kayalık ve dağlık yerlerde yaşarlar. Genellikle Kuzey Amerika'da yaşayan bu tür Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nin kuzeydoğu ve merkezi kısımlarında yaygınlık gösterir. Aynı zamanda kuzey Alaska ve Güneydoğu Georgia'da da bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Alaska Atabaskları</span>

Alaska Atabaskları ya da Alaska Deneleri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin daha çok içbölgesinde Alaska Interior adı verilen İç Alaska'da birazı da güneyde Pasifik kıyılarında yaşayan ve Na-Dene dillerinin Atabask dilleri grubunun Kuzey Atabask dilleri alt grubundan dilleri konuşan Kuzey Atabasklarından, avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, animist ya da şamanist Subarktik yerlisi Kızılderili halkları. Alaska yerlilerinin beş ana kültür grubundan birini oluştururlar. Dil temelinde 11 ayrı halk olarak, Ahtnalar, Denağinalar, Guçinler, Hanlar, Değinaklar, Holikaçuklar, Koyukonlar, Yukarı Kuskokvimler, Aşağı Tananalar, Tanakroslar ve Yukarı Tananalar biçiminde sınıflandırılır. Toplam nüfusları yaklaşık 6.400 kişidir ve ancak çok ufak bir kısmı anadillerini konuşabilmektedir. En çok nüfusa sahip olanlar Koyukonlar ile Guçinlerdir. Siyasi, idari ve kültürel açıdan ABD'deki diğer Atabasklardan ayrılırlar. Kanada'daki aynı alt grupta yer alan Kanada Atabasklarına dilce ve kültürce daha yakındırlar ve Guçinler ile Hanların büyük bir kısmı ile Yukarı Tananaların ufacık bir kısmı Kanada'nın Alaska'ya yakın yörelerinde de yaşarlar. Kuzey, batı ve güneyden Eskimo halklarına, doğudan ise ırkdaşı olan Kanada Atabasklarıyla komşudurlar. Eskimolara komşu olanlar Eskimo kültüründen kısmen etkilenmişlerdir. Rus Alaskası döneminde Ruslarla karşılaşan Alaska Atabaskları içinde en çok Ruslaşanlar Pasifik kıyısındaki Denağinalardır. Ekonomik rahatlamaya 1971 yılında kabul edilen Alaska Yerli Talepleri Çözümleme Yasası (ANCSA) ile kavuşmuşlar ve aynı dönemde dil ve kültürlerini serbest kullanma ve eyaletçe korunma haklarını da elde etmişlerdir. Günümüzde Ahtna ve Denağina haricindeki Alaska Atabasklarının siyasi, ekonomik, yasal ve sosyal savunucusu 1962 yılından beri Tanana Chiefs Conference adlı kâr amacı gütmeyen kabile birliğidir. ABD'deki bütün Amerika yerlileri gibi Alaska Atabasklarının da eğitim, sağlık ve idaresinden ABD İçişleri Bakanlığı bünyesinde Amerika Birleşik Devletleri'nin yönetimine ait Bureau of Indian Affairs dairesi sorumludur.

<span class="mw-page-title-main">Tanana Nehri</span>

Tanana Nehri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin doğusunda İç Alaska bölgesinde Alaska Atabasklarının coğrafyasında bulunan ve Yukon Nehrine dökülen bir nehir. Uzunluğu 940 km dir. Adını Koyukoncadan alan nehrin adı daha sonraları dilcilerce Tanana dillerine verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kırçıl marmot</span>

Kırçıl marmot, sincapgiller familyasının yer sincapları oymağından, Kuzey Amerika'da yaşayan marmot türü.

<span class="mw-page-title-main">Boz marmot</span>

Boz marmot ya da Altay marmotu, sincapgiller familyasının yer sincapları oymağından, Asya'da Çin'e bağlı Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde, güneydoğu Kazakistan, Kırgızistan, Moğolistan ve Sibirya'da Altay Dağları ile Tanrı Dağları'nda yaşayan marmot türü. Moğolistan'da Altay Dağlarında Marmota sibirica türüyle alanları çakışır.

<span class="mw-page-title-main">Poldine Carlo</span>

Dr. Poldine Demoski Carlo, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin Nulato şehrinde doğan Koyukon Atabasklarından yazar ve Fairbanks Native Association (FNA) kurucu üyesi. Alaska Bicentennial Commission yönetim kurulunda da çalışan Carlo Tanana Chiefs Conference danışmanı olarak da görev yapmıştır. Yukon Nehri yöresindeki yaşayan en güçlü yerli olarak bilinen Carlo 92. yaş gününü 5 Aralık 2012 tarihinde Denakkanaaga Elders Room 'da kutlamıştır. Oyma sanatçısı Kathleen Carlo-Kendall'ın annesidir ve Fairbanks'ta yaşamaktadır.

Morvan sendromu veya Morvan fibriller koresi (MFC), on dokuzuncu yüzyıl Fransız hekimi Augustin Marie Morvan'ın adını taşıyan nadir otoimmün bir hastalıktır. Morvan, uzun kasların çoklu düzensiz kasılmaları, kramplar, halsizlik, kaşıntı, hiperhidrozis, uykusuzluk ve deliryum semptomları gösteren hastaları anlatırken ilk kez 1890 yılında "La chorée fibrillaire" terimini kullanmıştır. Hastalık normal seyrinde yavaş ve sinsi bir başlangıç göstererek aylar ve yıllar içinde ortaya çıkmaktadır. Vakaların %10'u ölümle sonuçlanırken yaklaşık %90'ı kendiliğinden düzelmektedir.

<i>Galerella ochracea</i>

Galerella ochracea, Somali ve komşu bölgelerde bulunan küçük bir kuyruksüren türüdür. Ağırlığı yaklaşık 0,6 kg olan küçük ila orta boy bir etoburdur.

<i>Herpestes</i>

Herpestes, Herpestidae familyasına ait bir kuyruksüren cinsidir. Familyanın tip cinsidir ve birkaç alt türle birlikte on canlı türü içerir. Bilimsel adı Herpestes, Johann Karl Wilhelm Illiger tarafından 1811'de önerildi. 1887'de soyu tükenmiş bir tür tanımlandı.

<span class="mw-page-title-main">Archaeoceti</span> arkaik balinaları içeren bir taksonomik grup

Archaeoceti veya arkaik balinalar, Erken Eosen ila Geç Oligosen dönemleri arasında yaşamış, parafiletik bir ilkel balina kladıdır. En erken balina radyasyonunu temsil eden bu balinalar, balina evrimindeki ilk ikiyaşamlı (amfibi) aşamaları içerir; bu nedenle Archeoceti, çağdaş balina grupları olan Mysticeti ve Odontoceti'nin de atalarıdır. Bu ilk evrimsel radyasyon, Hindistan ve Asya'yı ayıran sığ sularda meydana geldi (Eosen); su yaşamına iyi uyarlanmış türlerin çeşitlenmesi ve çağdaş balinaların en erken örneklerinin görülmeye başlanması ise Oligosen'e dayanır.

<span class="mw-page-title-main">Glires</span>

Glires, kemiriciler ve tavşanımsılardan oluşan bir kladdır. Bunların monofiletik bir grup oluşturduğu hipotezi, morfolojik kanıtlara dayalı olarak uzun süredir tartışılmaktadır. 2001 yılında yayınlanan iki morfolojik çalışma ve 2003'te yayınlanan iki morfolojik çalışma, Glires'in monofiliğini güçlü bir şekilde destekliyor. Özellikle, 2003 araştırması, Glires'in bazal üyelerinin; Mimotona, Gomphos, Heomys, Matutinia, Rhombomylus ve Sinomylus cinslerinin fosil materyalinin keşfini bildirdi. Açıklamaları, 2005 yılında, daha tipik kemirgenler ve lagomorflar arasındaki boşluğu kapatmaya yardımcı oldu. Veriler, 2001 yılında yayınlanan nükleer DNA'ya dayalı olarak, Glires'i Euarchonta'nın kardeş taksonu olarak Euarchontoglires'i oluşturmak için destekledi, ancak hem nükleer hem de mitokondriyal DNA'dan gelen bazı genetik veriler daha az destekleyici olmuştur. 2007'de yayınlanan bir çalışmadaki, retrotranspozon varlığı/yokluğu verilerinin araştırılması, Glires hipotezini açık bir şekilde desteklemektedir. 2015'te yayınlanan çalışmalar, Scandentia'yı Glires'in kardeş grubu olarak yerleştirip Euarchonta'yı bir dal olarak geçersiz kıldı.

<span class="mw-page-title-main">Ferae</span> memeli kladı

Ferae, Carnivora ve Pholidota takımlarından oluşan bir memeli kladıdır. Carnivora ve Pholidota'nın bir grubu için alternatif bir isim olan Ostentoria da önerildi. Moleküler genetik çalışmalarca, günümüze kadar gelen Ferae'nin son ortak atasının yaklaşık olarak 78.9 milyon yıl önce yaşadığı tahmin edilmiştir. Creodonta gibi soyu tükenmiş birkaç takım da Ferae'nin üyeleridir.

<span class="mw-page-title-main">Arctocyonia</span> tarih öncesi memeli takımı

Arktosiyoniyenler, stratigrafik aralığı Paleosen'den Erken Eosen dönemlerine kadar uzanan laurasiatherian memelilerin bir kladıdır. Kretase-Paleojen soy tükenme olayından sonra büyük memeli avcılarının en eski örnekleri arasındaydılar. Bazıları arktosiyoniyenleri kök çift toynaklılar olarak sınıflandırırken, diğerleri Ferae grubunun üyeleri olarak grubu sınıflandırmıştır. Takımda sınıflandırılan üç aile vardır: Arctocyonidae, Oxyclaenidae ve Quettacyonidae.

<span class="mw-page-title-main">Laurasiatheria</span> memeli üst takımı

Laurasiatheria, Eulipotyphla takımı ile Scrotifera kladını içeren bir plasentalı memeliler üst takımıdır. Kardeş grubu Euarchontoglires ile birlikte Boreoeutheria magna takımını oluşturur. Laurasiatheria taksonu içinde sınıflandırılan hayvanların benzer gen dizilimlerine dayanarak keşfedildi. Grubu birleştirmek için ortak anatomik özellikler henüz ortaya konmadı. Laurasiatheria kladı DNA dizilim analizleri ve retrotranspozon varlık/yokluk verilerine göre temellendirildi. Üst takım, Pangea bölünmeye başladıktan sonra Gondvana'dan ayrılan Lavrasya süperkıtasında ortaya çıktı. En son ortak atasının yaklaşık olarak 76 ila 90 milyon yıl önce soyunun ayrıldığı varsayılmaktadır.