İçeriğe atla

Alaska Rusları

Alaska Rusları
(Русские Аляски, Alaskan Russians)
Holy Transfiguration of Our Lord Chapel (üst)
Ninilchik, Alaska, Eylül 2006 (alt)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Alaska1,4%
Diller
Din

Alaska Rusları (İngilizceAlaskan Russians; Rusçaрусские Аляски ), Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinde Amerika'nın Ruslar tarafından sömürgeleştirilmesi sürecinde Rus Alaskası'ndan kalan etnik Ruslar. Alaska nüfusunun % 1,4 ünü oluşturlar.[1]

Alaska'daki ilk Rus Ortodoks Kilisesi 1795 yılında Kodiak'ta kurulmuştur. Daha sonraki yıllarda Alaska'nın kuzeyi (İnyupikler) ve İç Alaska hariç diğer bölgelerde artan sayıda kilise kurulmuştur.[2] Rusların Alaska yerlileri ile yaptıkları evliliklerden doğan çocuklar Kreol (Creoles) olarak adlandırılır.

Günümüzde Alaska Ruslarının en yoğun yaşadığı yerleşim Kenai Peninsula Borough ilçesi sınırlarındaki Ninilchik (Нинилчик) sayım yeridir ve burada yakın zamanlara kadar "Ninilchik Russian dialect" denen ve yerli dillerden alıntı içeren Rusça da konuşulurdu.[3][4][5][6]

Rus Kazakları

Promışlenniklerin çoğunun Rus Kazakları olması dolayısıyla Alaska yerli dillerinde Ruslar için kullanılan adlar Rusça Казаки Kazaki kelimesinden köken alır:

  • Aleutça Kasakax̂ (Kasakam Unangangis «Rus Aleutları»)
  • Supikçe Kasaakaq (Kasaakam caayua «Rus çayı»)
  • Yupikçe - Çupikçe Kass’aq
  • Nunivak Çupikçesi Kass’ar sonradan "Amerikan" anlamını kazandığı için Ruslara «gerçek Kass’ar» anlamına Kass'alugpiag denmeye başlanmıştır.
  • Değinakça Gishagh

Yerleşimler

  • Nikolaevsk, Alaska (Николаевск)
  • Ninilchik, Alaska (Нинилчик)
  • Razdolna, Alaska (Раздолна)
  • Voznesenka, Alaska (Вознесенка)

Nüfus

Alaska'daki Rus nüfusu hiçbir zaman 1000 kişiyi aşmamış, fakat ekonomik, kültürel ve ruhsal durumları güçlü olmuştur.[4]

Ninilchik Rusçası

Ninilchik Rusçasında balık adları:[8]

Ninilchik Rusçası Standart Rusça Alaska İngilizcesi anlamı
r'íba рыба fish balık
chaw'ícha чавыча king salmon Oncorhynchus tshawytscha
gal'éts голец trout Salvelinus malma
kámbal камбала flounder Platichthys stellatus
krásnay ríba краснай рыба red salmon Oncorhynchus nerka
k'ísuch кижуч silver salmon Oncorhynchus kisutch
páltus палтус halibut Hippoglossus stenolepis
garbúsha горбуша hump/humpback salmon Oncorhynchus gorbuscha
sabáka собака dog salmon Oncorhynchus keta
s'íyótka селёдка herring ringa
sómga сёмга steelhead gökkuşağı alabalığı
tr'iská треска cod morina

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2013. 
  2. ^ "An early Russian Orthodox Church". Vilda.alaska.edu. 25 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2010. 
  3. ^ Mira B. Bergelson & Andrej A. Kibrik, The Ninilchik variety of Russian: Linguistic heritage of Alaska 13 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Slavica Helsingiensia 40 Instrumentarium of Linguistics Sociolinguistic Approaches to Non-Standard Russian, Helsinki, 2010
  4. ^ a b Mira B. Bergelson & Andrej A. Kibrik, Alaskan Russian: The story of the Ninilchik community as told by its language 13 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. ^ Jessica Kantarovich (), The Linguistic Variation of Russians in Alaska: A Look at the Structure of Ninilchik Russian 9 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2013. 
  7. ^ "Russian American Reader" (PDF). 2 Kasım 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2013. 
  8. ^ YouTube: Ninilchik Russian fish words with English

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hudson's Bay Company</span> Şirket

Hudson's Bay Company (HBC), Kuzey Amerika'nın en eski şirketi, Dünya'nın da en eski şirketlerinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandr Nevski</span>

Aleksandr Nevski, Novgorod'un Büyük Prensi, Rus savaş kahramanı ve Rus Ortodoks aziz.

<span class="mw-page-title-main">Alaska'nın satın alımı</span>

Alaska'nın satın alımı, ABD'nin Alaska topraklarını Rus İmparatorluğu'ndan 30 Mart 1867 tarihinde 7,2 milyon dolara almasını ifade eder. Alınan toprakların toplam büyüklüğü 1.518.800 km²'dir.

<span class="mw-page-title-main">Supikler</span>

Supikler ya da Pasifik Yupikleri, Alutikler, Güney Alaska'da yaşayan Yupik kolundan Eskimo halkıdır. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 3.500 kişilik Supik nüfustan 200 kadarı anadillerini konuşabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Rus Amerikası</span>

Rus Amerikası günümüzde ABD topraklarının Alaska eyaleti, Kaliforniya’nın bir kısmı ile Hawaii’yi içerisine alan ve 1733 – 1867 yılları arasında Rus İmparatorluğuna ait olan sömürge bölgelerinin adıdır. Amerika'nın Ruslar tarafından sömürgeleştirilmesi ile başlayan sürecin resmiyet kazanıp sömürge topraklarının resmî ilhak edilmesi 1799 yılındaki Çarlık ukazı ile olacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Kodiak Adası</span>

Kodiak Adası, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Alaska eyaletinin güneyinde, Alaska Körfezinde bulunan Kodiak Takımadası'nın en büyü adası. Alaska Yarımadasından Shelikof Boğazıyla ayrılır. Hawaii'den sonra ABD'ye bağlı ikinci büyük adadır. Adanın yerlileri Eskimo halklarından Pasifik Yupikleri de denen Supiklerdir ve bunların çoğu Rus Amerikası'nın ilk yıllarında 14 Ağustos 1784 tarihinde Grigoriy Şelihov önderliğindeki Rus kürk tüccarları tarafından Awa’uq Katliamı denen saldırıda katledilmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Haydalar</span> Haida Gwaii adası ile Galler Prensi Adasında yaşayan Şamanist ve Hristiyan Alaska ve Kanada Kızılderilileri

Haydalar ya da Hayda Kızılderilileri, Kanada'nın Britanya Kolombiyası eyaletinin Haida Gwaii adasında ve Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin Galler Prensi Adasında yaşayan şamanist ve Hristiyan Alaska ve Kanada Kızılderilileridir. Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler. Sanatları hem Alaska yerli sanatı hem de Pasifik Kuzeybatısı sanatı içinde değerlendirilir. Dilleri Haydaca eskiden Na-Dene dillerinde sınıflandırılırken şimdi daha çok izole dillerden kabul edilmektedir. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 650 kişilik nüfustan 10 kadarı, Kanada'daki 1.100 kişilik nüfustan ise ancak 30 tanesi anadillerini konuşabiliyor. 1774 yılında Avrupalılarca ilk karşılaşmada nüfusları 15.000 olan Haydalar yeni getirilen salgın hastalıklardan kırılmıştır. Bugün daha çok Masset, Skidegate ve Hydaburg köylerinde yaşamaktadırlar. Kanada Haydaları Council of the Haida Nation adıyla, Alaska Haydaları ise Tlingitlerle birlikte Central Council of the Tlingit and Haida Indian Tribes of Alaska adıyla idari birlik oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Tlingitler</span>

Tlingitler, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin güneydoğusunda Alexander Takımadaları'nda ve Kanada'nın Britanya Kolumbiyası eyaletinin kuzeybatısı ile Yukon eyaletinin güneyinde ılıman yağmur ormanlarında karmaşık avcı ve toplayıcı kültür geliştiren, Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri ya da Subarktik Kızılderilileri kültür grubundan, anasoylu, önceleri animist ya da şamanist iken sonradan Hristiyan olan, Na-Dene halkları dil gubundan Kızılderili halkı. En yakın akrabaları dilce Na-Dene dillerini oluşturan Eyaklar ile Atabasklardır. Alaska Yerli Dil Merkezine göre toplam sayıları 11.000 kişidir ve Alaska'daki 10.000 kişilik nüfustan 300 kadarı, Kanada'daki 1.000 kişilik nüfustan ise 75 tanesi anadillerini konuşabiliyor. Tlingitlerle Avrupalıların ilk karşılaşması Rus İmparatorluğuna bağlı Rus Alaskası döneminde 1741 yılında Ruslarla olmuştur. Totem direği ile Çilkat dokuması sanatıyla öne çıkarlar.

<span class="mw-page-title-main">Awa’uq Katliamı</span>

Awa'uq Katliamı, Rus Amerikası döneminin kurulum yıllarında Alaska'da 14 Ağustos 1784 tarihinde Rus kürk tüccarı Grigoriy Şelihov önderliğinde misket tüfeği ile savaş topları bulunan 130 kadar Rus promışlennik tarafından Kodiak Adası'ndaki Old Harbor'un hemen güney karşı sahilinde yer alan ve Kodiak Takımadası'nın üçüncü en büyük adası olan Sitkalidak adasının orta güney ucunda Partition Cove denen koyun ortasında yer alan üstü düz uçurum gibi yüksek Awa'uq kaya-adacığına sığınan Kodiak Adası'ndaki Qik'rtarmiut kabilesinden Supiklerin 2000 kadarının çoluk çocuk intikamvari vahşice katledilmesidir. Saldırıda Ruslardan herhangi bir kayıp verilmemiştir. 1992 yazında yapılan kazıda künt bir tokmak/sopa nesneyle kafataslarının ezildiği de görülmüştür. Amerika'nın Ruslar tarafından sömürgeleştirilmesi sürecinde işlenen en büyük ve en vahşi katliam olan Awa'uq Katliamı arkeolog Rick Knecht'e göre Wounded Knee Katliamı'nın Alaska versiyonudur. Bu katliam (massacre), Rusların Alaska'daki Supik topraklarına yayılmasını ve yerleşmesini vahşi biçimde sağladığı gibi Kodiak Adasındaki Supikler için de sonun başlangıcı olmuştur. 1784-1864 Rus döneminde Ruslarca Aleutlarla bir tutulan Yupik halklarından en güneyde yaşayanı olan ve Pasifik Yupikleri de denen Supiklere günümüzde gerçek adları olan Sugpiaq yanında hâlâ Rus dönemindeki Aleut kelimesinden bozma olan Alutiiq adı da verildiği gibi, 2000 ABD Nüfus Sayımı'nda Alaska yerlileri kabile birliklerine göre düzenlenen etnik kod listelerinde doğrudan "Aleut" kelimesiyle nitelendirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kodiak Takımadası</span>

Kodiak Takımadası, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin güneyinde Kodiak Island Borough ilçesinin sınırları içinde bulunan takımada. Adaların yerli halkı Eskimo Supiklerdir. En büyük ilk üç adası sırasıyla Kodiak, Afognak ile Sitkalidak adalarıdır. Yaklaşık 40 kadar buzul bulunan takımadada endemik hayvanlar arasında Kodiak ayısı denen boz ayı alt türü de bulunur. Arazinin büyük bir kısmı Kodiak National Wildlife Refuge koruma alanıdır. Takımadada en büyük nüfusa sahip yerleşim Kodiak'tır.

<span class="mw-page-title-main">Old Harbor, Alaska</span>

Old Harbor, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Alaska eyaletinin Kodiak Adası'nın orta güney kıyısında Sitkalidak adasının hemen karşısında Kodiak Island Borough ilçesi sınırları içinde Eskimo halklarından Supiklerce meskun olunan şehri.

<span class="mw-page-title-main">Amerika'nın Ruslar tarafından sömürgeleştirilmesi</span>

Amerika'nın Ruslar tarafından sömürgeleştirilmesi, Rus İmparatorluğu'nun kuzeybatı Amerika'da toprak iddiasında bulunduğu 1732 yılından 1867 yılına kadarki dönemi içeren sömürgeleştirme hareketidir. Büyük ölçüde Rus Amerikası dönemini kapsar ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Rusya'dan Alaska'yı satın alması ile birlikte son bulur.

<span class="mw-page-title-main">Promışlennik</span>

Promışlennik,, Amerika'nın Ruslar tarafından sömürgeleştirilmesi sürecinde Rus Amerikası'nda deniz kürk ticaretinde sözleşmeli olarak çalışan ve çoğunlukla Rus ve Ruslaşmış Sibirya yerlisi olan işçiler. Bunların büyükçe bir kısmı kürk ticaretinde çalışsa da, diğer kısmını denizci, marangoz ve diğer mesleklerden esnaf oluştururdu. Promışlennikler Alaska'daki ticari operasyonların belkemiğini oluşturur. 1820'lerin başlarında maaşa göre paylaşım sistemine terk edilmiş olsa da bu ad altında anılmaya devam etmişlerdir. Sonra Rus-Amerikan Kumpanyası çalışanları olarak devam etmiş ve kürk toplama faaliyetinde daha az bulunmuşlardır. 1784 yılında Supiklere karşı yapılan Awa’uq Katliamı'nda da aktif rol oynamışlardır. Promışlenniklerin Alaska yerlileri ile yaptıkları evliliklerden doğan çocuklar Kreol (Creoles) olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Henrik Johan Holmberg</span> Fin doğa bilimci, jeolog ve etnograf (1818-1864)

Henrik Johan Holmberg [Fince, İsveççe] ya da Heinrich Johann Holmberg [Almanca], Fin doğa bilimci, jeolog ve etnograf.

<span class="mw-page-title-main">Holikaçuklar</span> Kızılderili halkı

Holikaçuklar ya da Holikaçuk Atabaskları, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin İç Alaska coğrafi bölgesindeki Yukon–Koyukuk Census Area sayım ilçesinde Innoko Nehri'nin batı kıyısındaki Holikachuk (Xiyighelinghdi) köyünde yaşarlarken 1963 yılında Yukon Nehri'ndeki Grayling kasabasına taşınan, taygada yaşayan, sığın avlayan avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, diğer Alaska Atabasklarının aksine anasoylu olmayan, önceleri animist ya da şamanist iken sonradan Hristiyan olan Alaska Atabasklarından Kızılderili halkı. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 2007 yılında 180 kişilik etnik nüfustan 5 kadarı anadillerini konuşabiliyor. Fakat, akıcı biçimde konuşan en son kişi olan Wilson “Tiny” Deacon 2012 Mart ayında ölünce dil de tükenmiş oldu.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandr Dugin</span> Rus siyaset bilimci ve filozof

Aleksandr Gelyeviç Dugin, Rus siyaset bilimci ve faşist görüşleriyle tanınan strateji uzmanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandr Baranov</span> Rus siyasetçi, kâşif ve tüccar

Aleksandr Andreyeviç Baranov, Rus Amerikası'nın ilk valisi olarak görev yapmış Rus siyasetçi, kâşif ve tüccar.

Rusya'da din çeşitliliği oldukça fazladır; Ortodoks Hristiyanlık en yaygın inançtır, ancak dinsiz kişiler ve diğer inançlara sahip önemli azınlıklar da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Ukrayna Ortodoks Kilisesi (Moskova Patrikhanesi)</span>

Ukrayna Ortodoks Kilisesi Rus Ortodoks Kilisesi'nin Ukrayna'daki özerk bir kilisesidir. Şu anki ROK Statüsü kilisenin statüsünü "geniş özerklik haklarına sahip kendi kendini yöneten bir kilise" olarak tanımlıyor. Resmen böyle bir statü, Rus Ortodoks Kilisesi dışında tanınmıyor.

<span class="mw-page-title-main">2018 Moskova-Konstantinopolis ayrılması</span>

Moskova-Konstantinopolis ayrılması, bilinen adıyla Ortodoks ayrılması veya Ortodoks Kilisesi ayrılması, 15 Ekim 2018'de Rus Ortodoks Kilisesi'nin Konstantinopolis Ekümenik Patrikliği ile tam bir birlikteliği tek taraflı olarak kesmesiyle başlayan ve devam eden bir bölünmedir.