İçeriğe atla

Alaaddin Turalı Bey

Alaeddin Turali Bey Bayandur — Akkoyunlu aşiret birliğinin beyidir. Akkoyunlu devletinin kuruluşunda büyük pay sahibi olan Bayandur boyunun lideridir.

Kaynaklarda Turali bey Bayandur hakkında çok az bilgi bulunmaktadır. O ve oğlu Fahreddin Kutlu Bey hakkındaki ilk bilgilere Trabzon-Rum Devleti tarihçilerinden Panaretos'un eserlerinde rastlamak mümkündür. Alaeddin Turali bey, Pehlavan bey Bayandur’un oğludur. Bayburt'ta doğdu.[1] Para bastıran ilk Akkoyunlu beyidir. Turali Bey önderliğindeki Akkoyunlar kuzeye doğru ilerleyerek Bayburt ve Erzincan çevrelerine yerleştiler. Bayburt yakınlarındaki Sinir köyünde inşa edilen Turali Bey ve Fahreddin Kutlu Bey türbelerinin de aralarında bulunduğu Akkoyunlulara ait mimari eserlerin varlığı bu göçün bir kanıtıdır. [2]

Turali Bey hakkında bilgi veren bir diğer kaynak ise Abubekr Tehrani'nin yazdığı Kitabi-Diyarbekriyye’dir. Bu kitaba göre Pehlevan Bey Bayundur’dan sonra iktidara gelen Turali bey, komutasındaki 30 bin kişi ile Rum sınırından Şam, Mısır, Cezayir ve Irak'a kadar uzanan bölgelerde yıllarca hüküm sürdü. Ayrıca Elhani hükümdarı Gazan Han'ın Suriye'ye düzenlediği sefere katılmış ve bu seferdeki başarısından dolayı yüksek rütbelerle ödüllendirilerek nüfuz kazanmıştır. Hatta Turali Bey'in bu seferlerdeki başarıları sonucunda onun yönetimindeki Akkoyunlular, başta Mısır ve Şam olmak üzere birçok yerde "Tur Aliler" olarak anılmaya başlandı. Memluk kaynaklarında Bayundurların "Tur Aliler" olarak anıldığı da bilinen bir gerçektir. [2]

Turali Bey'in Akkoyunlu önderliğinde bilinen ilk askeri seferi 1340 yılında Trabzon-Rum İmparatorluğu'na karşı yapılmıştır. Akkoyunlulara "Amid Türkleri" anlamına gelen "Amitiotai" adını veren Panaretos'ta bu seferden bahsedilmektedir. Bu seferin Trabzon-Rum İmparatorluğunun saldırılarına tepki olarak düzenlendiği de aktarılıyor. 4 Temmuz 1341'de Turali Bey komutasındaki Türkmenler yeniden Trabzon'a saldırdı. 3. sefer 1343 yılında gerçekleşti. 29 Haziran 1348'de Erzincan kadısı Akhi Ayna Bey ve Bayburt kadısı Muhammed Rikabdar ile ittifak kurarak yeniden Trabzon üzerine yürüdü. Bu ziyaretle ilgili bilgiler Yunan kaynaklarında geçmektedir. Yine 1348 yılında Duharlu aşiretinden Yusuf Bey'in Trabzonlularla yaptığı savaşta şehit olması, Turali Bey ve oğlu Kutlu Bey'in Trabzon'a saldırmasıyla sonuçlandı. [3]

Türk akıntılarına karşı mücadele edemeyeceğini anlayan İmparator III. Aleksey, kız kardeşi Maria'yı, onun dostluğunu kazanmak amacıyla 1352 yılında Turali Bey'in oğlu Fahreddin Kutlu Bey ile evlendirdi. Ancak Kitabi-Diyarbakriya'ya göre Prenses Maria, Bey Yusuf Bey'in intikamını almak için çıkılan seferde ganimet olarak ele geçirilmiştir. Bu olayla birlikte Akkoyunlu-Trabzon ilişkilerinde yeni bir dönem başladı. [3] Bey Bozdoğan ile Bey Turali'nin sıcak ilişkileri vardı.[4]

Kaynaklarda Turali Bey'in ölüm tarihi hakkında bilgi bulunmamaktadır. Ancak III. Aleksey ile aile ilişkisinin gerçekleştiği 1352 yılı ile Fahreddin Kutlu Bey'in Trabzon'u ziyaret etmeyi planladığı 1363 yılı arasında öldüğü sanılmaktadır. Turali Bey'in hükümdarlık dönemi ve topraklarının büyüklüğü hakkında pek bir şey bilinmemekle birlikte, Akkoyunlu hanedanının tarihindeki rolü oldukça açıktır. [3]

Kaynakça

  1. ^ Abdurrahim Şerif Beygu - Erzurum, Tarihi, Anıtları, Kitabeleri, İstanbul, səh 249.
  2. ^ a b Öztürk 2014.
  3. ^ a b c Woods 1978.
  4. ^ "Ağqoyunlu - Encyclopedia Iranica". 16 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2015. 

Kaynaklar

  • Woods, John E. (1999). The Aqquyunlu: Clan, Confederation, Empire. The University of Utah Press. 
  • ADNAN SADIK ERZI. AKKOYUNLU VE KARAKOYUNLU TARIHI HAKKINDA ARAŞTIRMALAR. 18. Türk Tarih Kurumu. 1954. 251–270.
  • Mükrimin Halil Yinanç. Akkoyunlular. İslam Ansiklopedisi. 251–270.
  • Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə. III cild (XIII-XVIII əsrlər)). Bakı: Elm nəşriyyat. Nailə Vəlixanlı. 2007. səh. 592.
  • Əbubəkr Tehrani (Rahilə Şükürova). Kitabi-Diyarbəkriyyə. İstanbul: Bayrak nəşriyyatı. 2006.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bayburt (il)</span> Türkiyenin Karadeniz Bölgesinde bir il

Bayburt, Türkiye Cumhuriyeti'nin Karadeniz Bölgesi'nde bulunan bir ildir. İlin merkez şehri Bayburt’tur.

<span class="mw-page-title-main">Bayburt</span> Bayburt ilinin merkezi olan şehir

Bayburt, Doğu Karadeniz'de bulunan ve Çoruh Nehri'ne yaslanan Türkiye'nin bir şehri ve Bayburt ilinin merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">I. Bayezid</span> 4. Osmanlı padişahı (1389–1402)

I. Bayezid veya Yıldırım Bayezid, dördüncü Osmanlı padişahı. 1389'dan 1402 yılına kadar hükümdarlık yapmıştır. Babası Sultan I. Murad, annesi ise Gülçiçek Hatun'dur.

<span class="mw-page-title-main">Akkoyunlular</span> Doğu Anadolu’nun Türkmen kabilesi ve Müslüman hanedanı

Akkoyunlular veya Bayındırlılar, 14. yüzyılda Oğuz Türkleri'nden Bayandurlu Hanedanı'nın kurmuş olduğu bir devletti. Horasan'dan Fırat'a ve Kafkas Dağları'ndan Umman Denizi'ne kadar uzanan topraklarda egemen olmuşlardır. Akkoyunlular, Azerbaycan halkının oluşumunda önemli bir rol oynamasının yanı sıra Azerbaycan devletçilik tarihinde de önemli yere sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Karesi Beyliği</span> Türk beyliği

Karesi Beyliği, Karesioğulları Beyliği, Karasi Beyliği veya Karasioğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti'nin gerilemesinden sonra Oğuz boyları tarafından Balıkesir-Çanakkale ve Bergama yöresinde kurulan Anadolu Türk beyliğidir. Eşrefoğulları'ndan sonra en kısa hüküm süren beyliktir. Bu yöredeki ilk Türk devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Anadolu beylikleri</span> 13. yüzyıldan itibaren Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde kurulmuş olan Türk ülkelerine verilen genel ad

Anadolu Beylikleri, Anadolu Türkmenlerinin 1071'deki Malazgirt Savaşı'ndan sonra Anadolu’da kurdukları devletlerdir. Savaşın hemen ardından, özellikle Doğu Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde kurulan devletlere Birinci Dönem Anadolu Beylikleri denir. Anadolu'nun batı ucunda İznik'i başkent edinen, sonradan da Haçlı Seferleri nedeniyle başkentini Konya'ya taşıyarak Orta Anadolu merkezli olarak devam eden Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflaması ve yıkılmasından sonra kurulan devletler ise İkinci Dönem Anadolu Beylikleri olarak ifade edilir.

<span class="mw-page-title-main">Karakoyunlular</span> 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurduğu bir devlet

Karakoyunlular ya da Karakoyunlu Devleti, başkenti Tebriz olan ve 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurmuş olduğu bir devlettir.

Kadı Burhaneddin, Türk devlet adamı, alim ve Azerbaycan edebiyatı ve Divan edebiyatı şairi.

<span class="mw-page-title-main">Bıyıklı Mehmed Paşa</span> Şark serdarı ve Diyarbakır beylerbeyi

Bıyıklı Mehmed Paşa, sancakbeyi, beylerbeyi ve vezir görevlerinde bulunmuş Osmanlı devlet adamıdır. Fırat-Dicle Seferi ile geniş bir coğrafyada Safevi hakimiyetini bitirerek Fatih Paşa unvanı aldı ve Diyarbakır'ın da ilk Osmanlı valisi olmuştur.

Eudokia Megali Komnini, Trabzon İmparatoru III. Aleksios ile Theodora Kantakuzini'n kızıdır. Dolayısıyla güçlü Bizans Komninos Hanedanı'nın bir üyesidir.

Ustaclu Muhammed Han, Türkmen komutan, Safevilerin Diyarbekir valisi. Şah İsmail'in Anadolu ve Mezopotamya'daki fetih ve genişlemelerinde kilit rol oynamıştır. Şah İsmail, Dulkadiroğlu Alâüddevle Bey'in üzerine yürürken Diyarbekir Valisi Emir Bey şehri Şah'a teslim etti. Bunun üzerine Şah Diyabekir valiliğine Ustaclu Muhammed Han'ı getirdi. Ustaclu Muhammed Han, Ulaş Bey'in kardeşi Mirza Bey'in oğlu ve Şah İsmail'in kız kardeşlerinden birisinin kocasıydı. Adı bilinmeyen bir yazarın "Tarih-i Kızılbaşan" adlı eserinde kendisi hakkında kısa bilgi verilmektedir:

<span class="mw-page-title-main">Botan Emirliği</span> Osmanlı İmparatorluğunda bir Kürt beyliği

Botan Emirliği, 1338-1855 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğuna bağlı Güneydoğu Anadolu'da topraklarında bulunan Kürt Emirliklerinden birisidir. Cizre, Şırnak ve Siirt'in Eruh ilçesini içine almaktadır. Emirliğin adını aldığı Bûhtî Kürtleri Orta Çağlarda günümüz Hakkâri ili ile Musul arasında yaşamışlardır. Ayrıca Bûhtî Kürtleri, bazı tarihçiler nezdinde köken olarak Mervani hanedanının kurucusu olan Humeydi Kürtleri ile ilişkilendirilmişlerdir. 16. Yüzyılda yaşamış olan Kürt tarihçi Şerefhan-ı Bitlisi kaleme aldığı Şerefname adlı eserinde; Botan Emirliğinin, isminin cesaret ve savaşçılıklarıyla tanınmış olan Bûhtî aşiretinden aldığını ifade etmektedir. Antropolog Martin van Bruinessen, Botan Emirliğinin askerî gücünün Şıllet ve Çoxsor olarak ikiye ayrıldığını söylemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Çayıryolu, Bayburt</span>

Çayıryolu, Bayburt ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

Trabzon Kuşatması 1222-1223 yıllarında, Melik isimli bir komutan yönetimindeki Selçuklu Türklerinin Trabzon İmparatorluğu'nun başkenti Trabzon'a karşı başarısız bir kuşatmasıydı. 14. yüzyılın sonlarında İoannis Lazaropulos'un Hagios Evgenios'un Özeti'ne göre, şehir ele geçirilmek üzereydi, ancak alışılmadık derecede şiddetli bir fırtına tarafından kurtarıldı. Selçuklu saldırıları püskürtüldü ve geri çekilirken orduları, Trabzon yönetimindeki sert dağ kabileleri olan Matzukkaitis saldırıları ile imha edildiler ve Melik ele geçirildi.

Selçukşah Begüm,, Akkoyunlu Sultanı Uzun Hasan'ın ilk hanımı, Sultan Halil'in ve Sultan Yakup'un annesi, mehd-i ulya, 15. yüzyıl Akkoyunlu tarihinin önemli isimlerinden biridir.

Fahreddin Kutlu Bey, 1362-1389 yılları arasında hüküm süren ikinci Akkoyunlu beyiydi. Tam adı Hacı Fahreddin Kutlug ibn Tur Ali-bey'dir.

Ahmed Bey Bayındır, Akkoyunluların üçüncü beyiydi (1389-1403).

Sultan Baysungur, 1490-1492 yılları arasında hüküm süren Akkoyunlu hükümdarıdır. Sultan Yakup'un (1478-1490) oğlu ve veliaht prensiydi, hükümdarlığı sırasında çok az gücü vardı ve olayları yöneten kişi de onun atabeyi ve generali Sufi Halil Bey Musullu olmuştur. 1490-1491'de Sufi Halil bu makamı kaybetmiş, yerine 1491-1492'de Süleyman bey Bicanoğlu geçmiştir. Baysungur, kuzeni Rüstem Bey tarafından önce Tebriz'den kovuldu, daha sonra varılan anlaşmaya göre Gence ve Berde şehirlerinin hükümdarı oldu. Ancak buradan tahtını geri almak için iki başarısız girişimde bulundu ve bunun sonucunda 1493 yılında Rüstem Bey tarafından öldürüldü. Ondan sonra hükümdar Rüstem Bey'di.

Hamza Bey Bayındır, Akkoyunlu beyidir. Celaleddin Ali Bey'in küçük kardeşiydi. Kara Yülük Osman Bey'in oğluydu.

Abdi bey Şamlı veya Ebdi bey Şamlı - Herat'ın hükümdarı Şamlı ailesine mensup Kızılbaş emiri. Anonim bir yazarın yazdığı "Tarih-i Kızılbaşan" adlı eserde onun hakkında şöyle denilmektedir: "Abidin Bey, Şam şehirlerinden 200 gençle birlikte Sarıtarcan'dan Şah I. İsmail'in yanına gelerek, Hazretlerinin dikkatini çekti. Bütün emirlerin arasından seçilerek, Emir Han'ın ardından Herat'ın hükümdarı olmuş ve 931 (hicri) yılında vefat etmiştir. Fermana göre kardeşi Herat hükümdarlığına atandı."


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.