İçeriğe atla

Alaş Otonomu

Alaş Otonomu
Алаш Автономиясы
13 Aralık 1917-1919
Alaş Otonomu bayrağı
Bayrak
Slogan
Оян, Қазақ!
Oyan, Qazaq!
Uyan, Kazak!
Ocak 1918'de Alaş Otonomu (turkuaz)
Ocak 1918'de Alaş Otonomu (turkuaz)
TürTanınmayan devlet
BaşkentSemey
Yaygın dil(ler)Kazakça
Rusça
Resmî din
Seküler[1]
HükûmetCumhuriyet
Başbakan 
• 1917-1919
Alihan Bökeyhan
Tarihî dönemII. Dünya Savaşı
Rus İç Savaşı
• Kuruluşu
13 Aralık 1917
• Dağılışı
1919
Günümüzdeki durumuKazakistan
Rusya

Alaş Otonomu (Kazakça: Алаш Автономиясы, Alaş Avtonomıyasy; Rusça: Алашская Автономия Alashskaya avtonomiya) 1917 ile 1919 yılları arasında, bugünkü Kazakistan Cumhuriyeti topraklarında bulunan bir Kazak devletiydi. Başkenti Semey, daha sonra "Alash-qala" olarak biliniyordu.

Vasile Balabanov 1905'te Kazakistan valisi ve yöneticisi (o zaman Rus Türkistanı olarak bilinir) olarak atandı ve 1919'a kadar bu görevinde devam etti. 1920 yılında Çin'e giderek Rus Kızıl Ordusu'ndan kaçtı. O zaman Çin onu Kazakistan'ın meşru valisi olarak görüyordu. 1917 Alaş Otonomu'nun sadece ismi vardı. Kazakistan, Komünizm karşıtı Beyaz Ordu ve Kızıl Ordu arasındaki savaştan sonra 1919'da devralınana kadar kontrolü elinde tutan atanmış yönetici tarafından kontrol edildi. Alaş Otonomu Aralık 1917'de ilan edildi. Alaş liderleri, Beyaz Ordu ile uyumlu ve Bolşeviklere karşı savaşan bir Kazak hükûmeti olan Alaş Orda'yı kurdular. Alaş hükûmetinin 11–24 Haziran 1918 tarihli ilk mevzuatı şu şekildedir: "Sovyet makamları tarafından özerk Alaş topraklarında yayınlanan tüm kararnameleri geçersiz kılmayı kabul etti. Alaş-Orda Başkanı: Bökeyhan, Üyeler: Tynyshpaev, Gabbasov." Alaş Otonomu adı mühür olarak belgelerde yer almıştır ve bu durum arşivdeki belgelerde sabittir.[2] Beyaz Ordu kuvvetlerinin kaybettiği 1919'da Alaş Özerk hükûmeti Bolşeviklerle müzakerelere başladı. Gabbasov ayrıca Vatandaşlık Komiseri olarak Josef Stalin ile görüştü.[3] 1919-20'de Bolşevikler bölgedeki Beyaz Rus güçlerini yendiler ve Kazakistan'ı işgal ettiler. 26 Ağustos 1920'de Sovyet hükûmeti, 1925 yılında adını Kazak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve 1936'da Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak değiştireceği Kırgız Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ni kurdu. Bolşevikler af çıkarmalarına rağmen tüm liderleri 30'larda idam ettiler.[4]

Hükümet

Alaş Orda, 13 Aralık 1917-1918 yılları arasında geçici Kazak hükûmetinin adıydı. Geçici hükûmet 25 üye (Kazak olmayanlar için ayrılmış 10 pozisyon) ve 15 üye adaydan oluşuyordu. Özel bir eğitim komisyonu oluşturdular ve silahlı kuvvetleri olarak milis alayları kurdular. Birkaç yasama kararı çıkardılar.

Filmler

  1. 1994 «Алаш туралы сөз» "Alaş Sözü" "Алаш туралы сөз" - "Алаш туралы сөз" (documentary) «Kazakhtelefilm» film yönetmeni Kalila Umarov.
  2. 2009 «Алашорда» "Alashorda" "Алашорда" - "Алашорда" (belgesel) «Kazakhfilm» film yönetmeni Kalila Umarov.
  3. 2018 " Тар заман "- Tar zaman "Dar Zaman" (dizi) Kazakistan ulusal kanalı tarafından - Қазақстан ұлттық арнасы

Bibliyografya

  • Peimani, Hooman. Conflict and Security in Central Asia and the Caucasus. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2009, p. 124
  • Galick, David. Responding to the Dual Threat to Kazakhness: The Rise of Alash Orda and its Uniquely Kazakh Path, Vestnik: The Journal of Russian and Asian Studies (March 29, 2014)

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ "The Alash Movement and the Soviet Government: A Difference of Positions" (PDF). 17 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Haziran 2020. 
  2. ^ Алаштың ардағы:(елтанымдық және тілтанымдық жинақ).Құрастырған Е.Е.Тілешов, Г.П.Әріпбек. Астана:"Руханият", 2010ж - 264 бет.ISBN 978-601-80133-1-7
  3. ^ "Досмухамедов Джаганша Досмухамедович". 25 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2020. 
  4. ^ "Коллектив авторов. Историческая энциклопедия Сибири / Гл. ред. В. А. Ламин. — Новосибирск: Издательский дом «Историческое наследие Сибири», 2009. — Т. Первый: А-И. — С. 60—61. — 716 с. — ISBN 5—8402—0230—4." (PDF). 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Haziran 2020. 


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ekim Devrimi</span> Sovyetler Birliğinin kurulmasının yolunu açan, Lenin ve diğer devrimcilerin önderliğinde gerçekleştirilen devrim

Ekim Devrimi, Bolşevik Devrimi, Rus Devrimi ya da Büyük Ekim Sosyalist Devrimi, ayrıca bilinen adı ile Ekim Ayaklanması, Rusya’da Jülyen takvimine göre 25 Ekim 1917’de, Petrograd’daki geçici hükûmetin devrilerek iktidarın Lenin önderliğindeki Bolşeviklere geçmesini sağlayan ve Sovyetler Birliği’nin kurulmasına yol açan olaydır.

<span class="mw-page-title-main">Kazakistan bayrağı</span> Ulusal bayrak

Kazakistan bayrağı (Kazakça: Қазақстан Республикасының мемлекеттiк туы, Qazaqstan Respublikasynyñ memlekettık tuy), Kazakistan Cumhuriyeti’nin ulusal ve resmî bayrağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Rus İç Savaşı</span> 1917den 1922ye kadar süren bir iç savaş

Rus İç Savaşı, 1917 Ekim Devrimi'nden sonra 1918-1922 yılları arasında Bolşeviklerle muhalifleri arasında yaşanan savaştır. Savaş Beyaz Ordu birliklerinin 1918 baharında Beyaz Terör saldırılarıyla başladı. Ana muharebe Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Bolşevik Kızıl Ordusuyla komünizm karşıtlarının Beyaz Ordusu arasında geçti. Ancak savaşa Beyaz Ordu'ya finansal destek ile silah ve asker yardımında bulunan ABD, İngiltere, Fransa, Polonya ve Japonya da müdahil oldu. 1921 yılında Bolşevikler Beyaz Terör'ü ve destekçilerini yenerek tüm ülkeye hâkim oldular. 1922 yılında da Sovyetler Birliği kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Türkistan Millî Özerk Hükûmeti</span> Eski bir Orta Asya Türk devleti

Türkistan Millî Özerk Hükûmeti, Türkistan Millî Muhtar Hükûmeti, 1917'de Rus devriminin meydana geldiği dönemlerde eski Hive, Hokant ve Buhara hanlıklarının topraklarının üzerinde özerkliğini ilan eden ve ileride diğer iki Türki bölgeyle birleşmeyi öngören hükûmet.

<span class="mw-page-title-main">Alaş Orda</span>

Alaş Orda, 1910'lu ila 1920'li yıllar arasında Kazakların ve Kırgızların ilan ettikleri bir devletin ve buna yol açan harekâtın adı. Resmen 1928 yılına kadar var olmuştur.

Kazakistan tarihi günümüzdeki Kazakistan'ın sınırları içinde kalan bölgelerin tarih öncesi zamanlardan günümüze kadar süregelen tarihidir.

<span class="mw-page-title-main">Lavr Kornilov</span> Rus ordu komutanı

Lavr Georgiyeviç Kornilov Rus askerî istihbarat mensubu, I. Dünya Savaşı ve ardından yaşanan Rus İç Savaşında Rus İmparatorluk Orduları komutanı, kâşif, Sibirya asıllı kazak general. Tarihte en çok Kornilov Olayı olarak bilinen ve Ağustos-Eylül 1917 tarihinde yaptığı başarısız darbe girişimiyle hatırlanır. Girişim Aleksandr Kerenski’nin geçici hükûmetini devirmek amacıyla yapılmış, sonunda Kerenski hükûmeti ile geçici bir ittifak içinde yer alan Bolşevikler'in çabalarıyla başarısız olmuş ve Kornilov, Kerenski tarafından tutuklanmıştır. Bu olay Ekim Devrimi’ne giden yolda Bolşeviklerin elini güçlendiren bir öneme sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Kuban Halk Cumhuriyeti</span>

Kuban Halk Cumhuriyeti, Rus İç Savaşı sırasında bugün Rusya'ya bağlı Kuban toprakları üzerinde kurulmuş Bolşevik karşıtı bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Ayna Sultanova</span>

Ayna Sultanova, Azeri devrimci. Azerbaycan'ın ilk kadın komünist devrimcilerinden biridir. 'Şark kadını' dergisinin ilk editörüdür. Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinde(ASSC) Yüksek Mahkeme başkanı ve Eğitim, Adalet Komisarlığı gibi yüksek görevlerde bulunmuştur.

Beyaz Terör, Rusya'da 1917-1922 yılları arasında gerçekleşen Rus İç Savaşı sırasında Çarlık yanlısı Beyaz Orduların Kızıllara ve kendilerine destek vermeyen sivil halka yönelik şiddet ve katliam hareketlerine verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Alihan Bökeyhan</span>

Alihan Nurmuhammedoğlu Bökeyhan, Kazak siyasetçi ve yayıncıdır. 19. yüzyıl sonu ile 20. yüzyıl başında Kazak aydınlarının milliyetçi önderi.

Kazakistan Cumhuriyeti'nin başkenti Astana şehridir. Kazakistan her yıl 6 Temmuz'da Sermaye Günü'nü kutluyor.

<span class="mw-page-title-main">Ukrayna Bağımsızlık Savaşı</span>

Ukrayna Bağımsızlık Savaşı, 8 Kasım 1917 ile 17 Kasım 1921 yılları arasında süren, içinde çeşitli siyasi ve askerî kuvvetlerin yer aldığı ve Ukrayna'da cumhuriyetin kurulmasıyla sonuçlanan bir süreçtir. Bu cumhuriyet, daha sonra Sovyetler Birliği tarafından ilhak edilerek, Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne dönüştürülmüştür. Savaşın tarafları arasında; Ukraynalı milliyetçiler, Bolşevikler, anarşistler, İttifak Devletleri'ni oluşturan Alman ve Avusturya-Macaristan imparatorluklarının askerî kuvvetleri, Belarus Gönüllüler Ordusu ve İkinci Polonya Cumhuriyeti kuvvetleri bulunmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Udmurtya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Udmurtya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı özerk sovyet cumhuriyeti. Adını bu topraklarda yaşayan Udmurtlardan alır.

<span class="mw-page-title-main">Kazak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Kazak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1925'ten 1936'ya kadar var olan Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti (RSFSC) içindeki Sovyetler Birliği'nin özerk bir Cumhuriyeti idi.

<span class="mw-page-title-main">Geçici Sibirya Hükûmeti (Omsk)</span>

Geçici Sibirya Hükûmeti (Omsk), Rus İç Savaşı döneminde Beyaz Ordu tarafından Omsk'ta kurulan geçici hükûmet.

Kuban Sovyet Cumhuriyeti, 13 Nisan - 30 Mayıs 1918 tarihleri arasında eski Kuban Bölgesi sınırları içinde bulunan RSFSR'nin bir parçası olarak Rusya İmparatorluğu ve Rusya İç Savaşı'nın, Sovyet Cumhuriyeti'nin çöküşü sırasında bir devlet kurumudur. Başkenti Krasnodar'dır. İç Savaş ve yabancı askerî müdahalelerin patlak vermesi sırasında kurulan Kuban Sovyet Cumhuriyeti, yaklaşık bir buçuk ay boyunca var olan Karadeniz Sovyet Cumhuriyeti ile birleşerek, kısa bir süre Kuban-Karadeniz Sovyet Cumhuriyeti'nin bir parçası oldu. Kuban Sovyet Cumhuriyeti'nin selefi Kuban Halk Cumhuriyeti idi ve Kuban Bölgesel Konseyi ilan edildi ve Kuban Bölgesinde, Petrograd'daki silahlı ayaklanmanın sonucu olarak Geçici Hükûmetin devrilmesinden sonra iktidarı ele geçirdi. Kuban'da Sovyet iktidarının kurulması, komşu Karadeniz eyaletindeki Sovyetlerin zaferi ve Birinci Dünya Savaşı'nın cephelerinden dönen Kazaklar da dahil olmak üzere askeri birimlerde devrimci duygularla kolaylaştırıldı. Kuban hükûmetinin kendi silahlı kuvvetlerini oluşturma girişimleri özellikle başarılı değildi, ancak Krasnodar'da Sovyet gücünün kurulmasını Mart 1918 ortasına kadar gerçekleştirebildi. Bolşevikler ve Sol Sosyal Devrimciler koalisyonu tarafından yönetilen bölge topraklarının devrimci güçlerin kontrolüne geçmesinden sonra meydana gelen Kuban Bölgesi II. Sovyetler Kongresi'nde RSFSR'nin bir parçası olarak Kuban Sovyet Cumhuriyeti'nin ilan edildi. Ancak, genişleyen bir iç savaş zemininde gerçekleşti. İlk Kuban (“Buz”) seferi sırasında Don bölgesinde gönüllü ordu kuruldu Kuban'daki Sovyet rejimini devirmeye çalıştı, fakat Krasnodar'a yapılan saldırıda yenildi ve geri çekilmek zorunda kaldı. Nisan-Mayıs 1918'de Kuban Sovyet Cumhuriyeti'nin durumunun geçici olarak istikrara kavuşturulması, Sovyet hükûmetinin sosyalist dönüşümler, Bölgedeki ekonomik durumu iyileştirmek ve ayrıca silahlı kuvvetleri inşa etme çabalarıyla karakterize edildi. Bununla birlikte, cumhuriyetteki iç siyasi durum yine de zor kaldı ve kötüleşme eğilimindeydi, bu da hem liderlik için yaşanan çatışmaları, hem de toprak sorununu çözmedeki fazlalıklar nedeniyle yerel Kazaklar arasında artan hoşnutsuzluk ile ilişkiliydi ve yaşanan bu durumların birçoğu Sovyet karşıtı ayaklanmalarla sonuçlandı. Bölgede Sovyet iktidarının kurulması mücadelesi sırasında ortaya çıkan Kuban ve Karadeniz'in birleşmesi eğilimi ve sonraki aylarda gerçekleşen, mantıksal çözümler Mayıs 1918'in sonunda gerçekleştirilebildi. Bu zamana kadar, Kuban ve Karadeniz Sovyet cumhuriyetlerinin askeri-stratejik durumu, Gönüllü Ordu ve Sovyet karşıtı hareketlerin tehdidi nedeniyle ve aynı zamanda Brest Antlaşması'nın koşullarını ihlal eden Alman müdahalesiyle bağlantılı olarak ciddi şekilde kötüleşti. 30 Mayıs'ta Kuban Sovyet Cumhuriyeti'nin varlığı sona erdi ve Karadeniz Cumhuriyeti ile birlikte birleşik Kuban-Karadeniz Cumhuriyeti'nin bir parçası oldu.

<span class="mw-page-title-main">Sovyet Orta Asyası</span> orta Asyadaki Sovyet Cumhuriyetleri

Sovyet Orta Asyası, Orta Asya'nın bir dönem Sovyetler Birliği tarafından kontrol edilen bölümünü ve Sovyet yönetiminin kontrol sağladığı zaman aralığını ifade eder (1918-1991). Orta Asya Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri (SSC) 1991'de bağımsızlıklarını ilan etti. Bölgesel kullanım açısından, bölgenin adı Rus İmparatorluğu sırasında kullanılan Rus Türkistanı ile neredeyse eş anlamlıdır. Sovyet Orta Asyası, mevcut sınırlar 1920'lerde ve 1930'larda oluşturulmadan önce birçok bölgesel bölünmeden geçti.

<span class="mw-page-title-main">Sovyet karşıtlığı</span>

Sovyet karşıtlığı, antisovyetizm ve Sovyetler Birliği hükûmetinin verdiği ad ile antisovetchina, Sovyetler Birliği'ne ve Sovyetler Birliği hükûmetine karşı yöneltilen hoşnutsuzluk, güvensizlik ve karşıtlıktır. Sovyet karşıtlığı genellikle antikomünizm ile paraleldir.

<span class="mw-page-title-main">Alaş (parti)</span> siyasi parti

Alaş, Rus Cumhuriyeti ve Sovyet Rusya'daki bir siyasi parti ve kurtuluş hareketi. Bugünkü Kazakistan ve Rusya topraklarında Alaş Otonomu'nun iktidar partisiydi. Kazaklar ve Ruslar arasında eşit muameleyi ve Kazak topraklarındaki Rus yerleşiminin durdurulmasını savundular. Özellikle ilk modern organize siyasi Kazak ve Kırgız elit grubuydu.