İçeriğe atla

Akyazı

Akyazı
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlSakarya
Coğrafi bölgeMarmara Bölgesi
İdare
 • KaymakamMustafa İkbal Eşki
 • Belediye başkanıBilal Soykan (AK Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam617 km²
Rakım45 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam89.301
 • Kır
-
 • Şehir
-
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu54400
İl alan kodu0264
İl plaka kodu54

Akyazı, Sakarya ilinin bir ilçesi. 2023 sonu itibarıyla nüfusu 96.605'dir.[2]

Tarihçe

Bitinya dönemi

Akyazı'yı da içine alan Sakarya Bölgesi, üzerinde yaşayan topluluklara bağlı olarak sırayla Misya ve Bitanya adlarını aldı. Bu adlardan en uzun ömürlüsü MÖ 9. yüzyıldan MS N. yüzyıla kadar varlığını koruyabilen Bitinya idi. Bitinler, Bedrikler ve Moriondinler'in kaynaşmasından meydana gelmiş bir toplumdur. Tarihçi Heredotes, Bitinlerin Trakyalı olduğunu ileri sürer. Bitinya, Lidya kralı Krosos'un tümüyle eline geçmiş ise de MÖ 546'da Lidyalıları yenilgiye uğratan Pers Kralı II. Kiros, bu bölgeyi de topraklarına katmıştır.

MÖ 334-332'de Pers ordularını arka arkaya yenilgiye uğratan Makedonya kralı Büyük İskender, Bitinya topraklarına da egemen oldu. Bu bölge MÖ 282'ye kadar İskender'in komutanlarının eline kaldı.

Roma orduları MÖ 85'te Sakarya bölgesine girdi. Bitinya kralı IV. Nikonedes, Roma'nın bir uydusu durumuna düştü. Sakarya bölgesi daha sonra Roma'nın Bitinya Pontus eyaleti içinde yer aldı.

Roma Dönemi

Roma'nın ilk egemenliği döneminde Bitinya'nın Akyazı kesimi Balat krallıklarının elindeydi. Balat kralı Amintos'un MÖ 27'de ölümünden sonra bu bölge Roma'nın bir uydusu durumuna düştü.

Anadolu Selçuklular dönemi

Bu bölge Malazgirt Meydan Muharebesi'nden bir yıl sonra Artuk Bey tarafından Selçuklu Hanedanı'na kazandırıldı (1072). Fakat Alp Arslan'ın ölümü üzerine Artuk Bey geri çağrıldı. Bu yüzden Sakarya bölgesi tekrar Bizanslıların eline geçti. Fakat Kutalmış oğlu Süleyman Bey tarafından 1075'ten sonra tekrar ele geçirilmiştir.

Dördüncü Haçlı Seferi'nde (1204) Haçlılar İstanbul'da Latin İmparatorluğu kurdular, İznik'e kaçan Bizans İmparatoru III. Aleksios'un damadı Theodoros Laskaris burada imparatorluğu ilan etti. Theodoros Laskaris sonra İç Anadolu'da Çorum çevresinde öldü. Bu dönemde Sakarya ve yöresi İznik-Bizans imparatorluğu sınırlan içinde kaldı. 126l'de Latin İmparatorluğu yıkılınca, Sakarya yöresinde yönetim gevşedi. Bizanslı Valiler yarı bağımsız bir duruma geldiler.

Osmanlı dönemi

Akyazı'nın Osmanlı yönetimine geçmesi konusunda çeşitli rivayetler olsa da genel kanı Osman Bey ve Orhan Gazi döneminde Osmanlılara geçtiğidir. Osman Gâzi, 1300 yılından îtibâren, Bizanslılara karşı gazâ mücâdelelerine girişince, yanında Akakoca, Samsa Çavuş, Aykut Alp ve Gâzi Abdurrahmân gibi silah arkadaşları ile Konur Alp bulunuyordu. Orhan Bey ise, daha babasının sağlığında askerî idâreyi eline aldığından, Karadeniz'e doğru olan mıntıkanın zaptına Konur Alp'i gönderdi.

Konur Alp, Akyazı, Mudurnu ve sonradan kendi adı verilen Düzce taraflarındaki Konrapa'yı fethetti. Gâzi Abdurrahmân'la berâber Aydos'u aldı. Bursa'nın fethinde (1326) büyük kahramanlıklar gösterdi ve aynı yıl içinde vefât etti. Konur Alp'in vefâtından sonra, idâresindeki yerler birleştirilerek Şehzâde Murâd'ın emrine verildi.

Kanuni Sultan Süleyman'ın oğulları Selim ve Beyazıt zamanında başlayan taht kavgaları, Selim tarafını tutan kapıkulu ile Beyazıtın tutan tımarlı sipahiler arasında çıkan kanlı çatışmalar yöre halkı üzerine derin izler bırakmıştır. Yine bu bölgede çıkan suhte (softa) ayaklanmaları yüzünden Akyazı ve çevre halkı çok zarar görmüştür.

Millî Mücadele dönemi

Düzce Ayaklanması'nın başladığı günlerde verilen bir emirle Adapazarı yöresine çağrılan Çerkez Ethem, çeşitli işleri dolayısıyla ancak Mayıs ayı sonlarında bu emre uyabildi. Yüzbaşı Mesut Bey komutasındaki çeteler de O'na yardımcı olmak üzere ikramiye üzerinden Sapanca'nın batısına ilerleyerek isyancıları yandan sıkıştırdılar.

Çerkez Ethem güçleri 23 Mayıs 1920 akşamı Sapanca ve Adapazarı'nı çatışmasız ele geçirdi. 24 Mayıs'ı Adapazarında geçiren Çerkez Ethem oradan Akyazı'ya geldi. Akyazı halkı Onu kurtarıcı gibi karşıladı. Çerkez Ethem Akyazı Kuvay-i Milliye düşmanı olarak gösterilen bir vatandaşı idam ettirdiği ve daha sonra Pazarköy'e geldiği burada 3 gün kalıp at ve silah temin ettiği akabinde katılmaları kabul ederek Hasan Bey köyüne geçtiği oradan Beynevit yolu ile Hendek ilçesine geçtiği o günleri yaşayan kimselerin verdiği bilgilerden anlaşılmaktadır.

İdari yapısı

Yapılan araştırmalara göre 1535'te Akyazı ve Adapazarı nahiyeleri Sapanca kazasına bağlı idi. Fakat 1546 da Adapazarı, Akyazı nahiyesine bağlıydı. Akyazı nahiyesi de Sapanca kazasına bağlı idi. Sakarya yöresi, Osmanlı Devleti'nin Klasik Dönem ve 1831 Osman nüfus sayımında Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaletine bağlı Kocaeli Livası içinde yer almaktaydı. 1846 devlet salnamesinde Kocaeli Livasının bu dönemde Kastamonu eyaletine bağlı olduğunu kaydetmektedir. 1867 Vilayet nizamnamesinde Kocaeli Sancağı'nın Hüdavendigar (Bursa) vilayetine bağlanmıştır (1878).

1899 Devlet salnamesine göre ise, Kocaeli bağımsız sancağına bağlı Adapazarı'nın nahiyeleri şunlardır: Sapanca, Akyazı, Hendek, Adapazarı. 1892 ile 1899'daki idari bölüm yerini 1916 ve 1920 yıllarında da korudu.

Akyazı, 1944 yılında çıkarılan bir kanunla Kocaeli vilayetine bağlı bir kaza oldu. 1954'te Sakarya'nın vilayet olması sebebiyle de Sakarya'ya bağlandı. Ayrıca turizmi de gelişmiştir. Kuzuluk kaplıca evleri ile önemli gelir sağlanmaktadır. Ayrıca en önemli gelir kaynakları ise fındık, mısır, pancar, tavukçuluk, orman ürünleri; ile ilgili en önemli gelir kaynağı olmuştur. Ayrıca 10 mahalleden oluşmaktadır. Buraya bağlı 4 belde 55 köy bulunmaktadır. Akyazı ulaşım yönünden en şanslı ilçelerden biridir.

Nüfus durumu

Nüfus yoğunluğu ova köylerinde daha fazladır, İstanbul ve çevresindeki sanayii tesislerinin Akyazı'ya kayması ile ilçe nüfusunda gözle görülür bir artış gözlenmektedir. 1997 nüfus sayımındaki büyük oranlı nüfus artışının ana nedeni sanayileşmedir, ilçe nüfusunun artışında Kuzuluk'ta bulunan kaplıca tesislerinin de etkisi olmuştur.

Yıl Toplam ŞehirKır
Akyazı ilçesi (Kocaeli)
1945[3]33.0162.79730.219
1950[4]39.5303.46936.061
Akyazı ilçesi (Sakarya)
1955[5]43.4004.33239.068
1960[6]49.8376.61743.220
1965[7]56.5799.09047.489
1970[8]60.25410.93949.315
1975[9]63.20712.43850.769
1980[10]69.36414.79554.569
1985[11]73.87117.88955.982
1990[12][a]63.88419.33144.553
2000[13]77.53623.19254.344
2007[14]83.25537.72945.526
2008[15]83.74741.15742.590
2009[16]83.22041.17942.041
2010[17]83.19141.36941.822
2011[18]83.49741.73841.759
2012[19]84.02242.57141.451
2013[20]84.28184.281veri yok
2014[21]84.86584.865veri yok
2015[22]85.49985.499veri yok
2016[22]86.70486.704veri yok
2017[22]87.89287.892veri yok
2018[22]89.30189.301veri yok
2019[22]90.36290.362veri yok
2020[22]92.09392.093veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Ekonomi

Akyazı'da yaşamakta olan insanların geçimi tarıma dayalıdır. Yıllık ortalama yağış miktarı 800 mm. olan ilçede mısır başta olmak üzere üretilen ürünler arasında buğday, pancar, patates ve çeşitli sebzeler gelmektedir. Ayrıca fındık deposu olan Akyazı'da yılda ortalama olarak üretilen 11.000 ton fındık ürünü de bölge insanlarının en önemli gelir kaynaklarından biridir.

Son zamanlarda seracılığa verilen önem meyvesini vermeye başlamış ve bölge insanlarının geçim kaynakları arasında yer almaya başlamıştır.

Orman köylerinde yaşayan vatandaşlarımızın gelir kaynaklarından biri de arıcılık ve ipekböcekçiliği ile birlikte yaban çileği üretimidir. Ayrıca meyvecilik ve sebzecilik de yeteri kadar yapılmaktadır. Orman ürünlerinden parke imalatı, ceviz tomruğu ve kavak tomruğu satışlarından da önemli gelirler elde edilmektedir.

İlçede, tarımla birlikte paralel olarak gelişmekte olan sanayi yöre insanlarının kazanç elde ettikleri dallardan biridir. Vatandaşların kendi gayretleri ile küçük çaptaki atölyelerde sanayi ürünleri üretilmekte ve pazarlaması yapılmaktadır. Bunun yanı sıra son yıllarda Kuzuluk ve Küçücek belediye sınırları içerisinde peş peşe kurulan ve çeşitli ürün üreten fabrikalar bir taraftan Akyazı'nın ekonomisine olumlu katkı sağlarken diğer taraftan da işsizliği büyük ölçüde ortadan kaldırmıştır.

Notlar

  1. ^ Karapürçek ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2012. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020. 
  3. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  4. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  5. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  6. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  7. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  8. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  9. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  20. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  21. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  22. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Akyazı Nüfusu - Sakarya". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Sakarya Akyazı Nüfusu". nufusune.com. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sakarya</span> Türkiyenin Marmara Bölgesinde bir il

Sakarya, Türkiye'nin en kalabalık yirmi ikinci ilidir. İl ismini topraklarından geçen Sakarya Nehri'nden almıştır. Sakarya ilinin merkezi Adapazarı'dır. Adapazarı 2021 yılında Danimarka'da aldığı ödül ile bisiklet şehri ünvanını kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yalova</span> Yalova ilinin merkezi olan şehir

Yalova, Yalova ilinin merkezi olan şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Düzce</span> Düzce ilinin merkezi olan şehir

Düzce, Türkiye'nin Düzce ilinin merkezi olan şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Adapazarı</span> Sakaryanın merkez ilçesi

Adapazarı, Sakarya ilinin 16 ilçesinden biri. İlin merkezi olmakla beraber, 2020 yılı itibarıyla nüfusu 279.127 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Beykoz</span> İstanbul ilçesi (Anadolu Yakası)

Beykoz, İstanbul ilinin bir ilçesidir. Çatalca-Kocaeli bölümünün Kocaeli Yarımadası batısında yer almakta olup; batıdan İstanbul Boğazı, doğudan Şile ilçesi, kuzeyden Karadeniz ve güneyden de Çekmeköy, Üsküdar ve Ümraniye ilçeleri ile çevrelenmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren yapılan sanayi ağırlıklı çalışmaların etkisiyle fabrikaların çoğalması sonucu genelde işçi kesimin tercih ettiği yerleşim yeri olan Beykoz, son yıllarda üst gelir seviyesi kesimden de talep görmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gebze</span> Kocaelinin ilçesi

Gebze, Kocaeli'nin bir ilçesidir. Marmara Bölgesi'nin önemli sanayi merkezlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Hendek, Sakarya</span> Sakaryanın ilçesi

Hendek, çok küçük bir bölümü Karadeniz Bölgesi, daha büyük bölümü Marmara Bölgesi sınırları içinde kalan, idari olarak Sakarya iline bağlı bir ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Sapanca</span> Sakaryanın ilçesi

Sapanca, Sakarya iline bağlı ilin batı sınırında yer alan ilçe. Nüfusu 2022 itibarıyla 44.712'dir.

<span class="mw-page-title-main">Ferizli</span> Sakaryanın ilçesi

Ferizli, Sakarya'nın 16 ilçesinden biridir. Adını, yörede eski çağlardan itibaren çıkarıldığı bilinen demir madeninin Latince ismi olan Ferissium'dan alır. Osmanlı zamanında Firuzlu olarak kullanılan isim, zamanla günümüzdeki şeklini almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kandıra</span> Kocaelinin ilçesi

Kandıra, Kocaeli ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Geyve</span> Sakaryanın ilçesi

Geyve, Sakarya iline bağlı ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Karapürçek</span> Sakaryanın ilçesi

Karapürçek, Sakarya ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Kaynarca</span> Sakaryanın ilçesi

Kaynarca, eski ismi Şeyhler, Sakarya ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Pamukova</span> Sakaryanın ilçesi

Pamukova, Sakarya iline bağlı ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Söğütlü</span> Sakaryanın ilçesi

Söğütlü, Sakarya ilinin bir ilçesidir. Nüfusu 2020 itibarıyla 14.203'tür.

<span class="mw-page-title-main">Arifiye</span> Sakaryanın ilçesi

Arifiye, Marmara Bölgesi'nde Sakarya iline bağlı bir ilçedir. 22 Mart 2008 tarihinde ilçe olmuştur. Nüfusu 46.344'tür. Toyota Türkiye ve Otokar fabrikaları burada yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Serdivan</span> Sakaryanın ilçesi

Serdivan, Sakarya iline bağlı bir ilçe. Adapazarı'nın 5–6 km batısındadır. Serdivan, Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi sonucunda buraya yerleşen göçmenlerden oluşmuştur. 1999 Gölcük depremi'nden sonra nüfusu hızla artmış ve 1982 yılında belediye, 2008 yılında ilçe olmuştur. Sakarya ilini oluşturan 4 büyükşehir ilçesinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Başiskele</span> Kocaelinin ilçesi

Başiskele, Kocaeli ilinin ilçesidir. Marmara Bölgesi'nin Çatalca-Kocaeli Bölümü'nde yer almaktadır. İlçe, 2008 yılında Bahçecik, Yeniköy, Karşıyaka, Yuvacık ve Kullar beldelerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Erenler</span> Sakaryanın ilçesi

Erenler, Sakarya'nın bir ilçesidir. Sakarya merkezinin güneydoğu bölümüdür. Doğusunda Akyazı ve Karapürçek, batısında Arifiye, kuzeyinde Adapazarı, güneyinde Geyve ilçeleri ile komşudur.

<span class="mw-page-title-main">Sakarya'nın ilçeleri</span> Sakaryada bulunan 16 ilçe

Sakarya'nın 16 ilçesi bulunmaktadır.