İçeriğe atla

Akupunktur

Bir kişinin yüzüne Akupunktur iğneleri

Akupunktur, Geleneksel Çin Tıbbı (GÇT)'na göre vücudu saran Enerji Kanalları üzerinde yer alan özel gözelerin yine GÇT kuramları doğrultusunda iğne, moksa veya masaj yöntemleriyle uyarılarak ilgili organlardaki rahatsızlıkların giderilmesi için kullanılan bir yöntemdir. 1970lerden sonra batı toplumlarında da sıklıkla görülmeye başlayan akupunktur tedavi yöntemi üzerine görüşler farklılıklar göstermektedir. Kimi uzmanlar, modern bilim kriterleriyle örtüşmediği ve etkili bir tedavi yöntemi olmadığı için akupunktur hakkında sözdebilim eleştirisi yaparlarken[1][2][3] kimi uzmanlar da farklı kültür ve anlayışların yaklaşımlarının modern bilim yaklaşımlarından farklı olması o yöntemi bilim dışı tutmaya yeterli olmayacağını, modern tıbbın da birbiriyle çelişen bulgular sergileyebildiğini anımsatmaktadırlar[4] Akupunktur, tüm modern dünyada tamamlayıcı tıp adı altında kendine yer edinmiş ve destek bulmuştur.

Tarihçe

Çin Tarihinde akupunkturun ilkel uygulamalarının, yazılı dönemlerden de çok eskilere dayandığı öne sürülmektedir. İğnelerin kullanımından çok önce bian denilen keskin kenarlı taşların kullanılmakta olduğu Han Hanedanlığı döneminde (M.Ö.206-M.S.220) kaleme alınmış olan Shuo Wen Jie Za adlı kitapta ifade edilmektedir. Zamanla bian taşlarının yerine kemik veya bambudan yapılan iğneler kullanılmaya başlanmıştır. Shang Hanedanlığı (M.Ö. 16.yüzyıldan 11.yüzyıla kadar) döneminde bronz döküm tekniği geliştirildiğinde bronz iğne kullanım imkânı ortaya çıkmış ve metal iğnelerin kullanımı önem kazanmıştır. Akupunkturun uygulanışı hakkındaki en geniş ilk bilgi Çin'de Savaşan Eyaletler Döneminde (M.Ö. 475-221) yazılan Huangdi Nei Jing (Dahiliyenin Klasiği-Huangdi) adlı tıbbi kitapta verilmektedir. Eserde hem dönemde uygulanan teknikler hem de kadim dönemden aktarılan bilgiler yer almaktadır.

Doğu ve Batı Tsin Hanedanlıkları döneminden (M.S.265-420) Güney ve Kuzey Hanedanlıkları (M.S.420-589) dönemine değin akupunktur uygulanımı yaygınlaşarak gelişmiş ve bu dönemde kaleme alınan Zhen Jiu Jia Yi Jing adlı kitapta akupunkturda kullanılan meridyen noktalarının tam yeri ve isimleri belirlenmiştir. Kitapta ayrıca her bir noktanın özellikleri ve diğer noktalarla ilişkisi ile takviye tahliye yöntemleri de anlatılmıştır.

Sung, Kin ve Yuan hanedanlıkları (960-1368) döneminde akupunktur alanına en önemli katkı Wang Wei-yi tarafından yazılan Tong Jen Shu Xue Zhen Jiu Tu Jing adlı kitaptır. Bu kitapta akupunktur noktaları hakkında ayrıntılı açıklamalar yapılmış ve insan bedenindeki 657 nokta tam olarak gösterilmiştir. Wang Wei-yi aynı zamanda eğitim alanında da kullanılması için gerçek insan bedeni büyüklüğünde ve üzerinde akupunktur noktaları gösteren bronz heykellerin de yapılmasını sağlamıştır.

Tang Hanedanlığı döneminde hanlık tıp akademisinde akupunktur öğrencilere öğretilmeye başlanmış ve akupunkturun gelişmesinde önemli rol oynayan hekimler yetiştirilmiştir.

Akupunktur ilk olarak Dabry (1853) ve Morant (1927) tarafından Batı'ya tanıtıldı.

Bilgi dayanağı

Akupunktur Çin Tıbbı'nın kollarından biridir. Dolayısıyla Çin Tıbbının dayandığı bilgi birikimlerinin tamamı akupunktur için de geçerlidir. Çin Tıbbı'nın maddi dayanağı Dao Evren Anlayışıdır. Kısaca; bu anlayışta everenin başlangıcı karanlıktır, bilmenin imkansız olduğu adsız bir şeydir. Ancak bu karanlık hareket ve değişimin kaynağıdır aynı zamanda. Hareket, Yin ve Yang karşıt kutup ilkesiyle birlikte oluşur. Evrendeki tüm değişim dönüşümler insanın da evrimini tetikleyen süreçlerdir. İnsan ve sağlığı bu değişimlerden bağımsız değildir. Temel olarak vücudun cisimsel kısmı tüm hücre ve alt yapıları dahil ağırlıkla Yin özelliklidir. Tüm bu cisimsel yapının enerjisi, işlevi ise Yang özellikler taşır. Bu Yin yang ayrımı katı ve mutlak bir ayrım değildir. Derinlemesine irdelenmelidir. Tümüyle görecelidir. Bedende yin ve yang uyum içindeyse, insan da içinde bulunduğu koşullarla uyumu yakalar. Dolayısıyla sağlıklı olmak ve hasta olmak kavramları Çin Tıbbı litaratüründe tümüyle yin ve yang uyumu ya da uyumsuzluğuna dayanır. Akupunkturun da temel dayanağı bunun üzerine inşa edilmiştir.

İnsan, soğuk, sıcak, nemli, kuru veya rüzgarlı doğal dış koşullardan, toplumsal etkileşimlerden, yedikleri ve içtiklerinden, yaşamaını sürdüğü yerin yapısından etkilenir. Bu dıştan maruz kalınan enerjilerle, bedeni ve elektromanyatizması sürekli bir etkileşim içinde değişir. Vücut, sürekli bir uyum arayışındadır. Her bireyin, farklı enerjisel ortamlara maruz kalması, yakalayabileceği uyum seviyelerinde de farklılıklar gösterecektir. Uyumu yakalamada ortaya çıkan sorunlar bedensel ve duygusal rahatsızlıklar olarak kendini göstermeye başlar. Akupunkturla hedeflenen durum belli kuram ve kurallar doğrultusunda bu uyumun tekrar oluşmasını sağlamaktır. GÇT'de kullanılan tüm kuramlar örneğin yin ve yang ilkeleri, Çİ ve Kan Kuramı, Bedensel sıvılar, 5 Dönüşüm kuramı, organlar ve enerji kanalları; dolu ve boş organlar kuramı Akupunkturda da tedavi için kullanılmaktadır. Doğu bilimlerinin parça ve bütünün birbirinden bağımsız açıklanamayacağı yaklaşımı doğrultusunda doğu tıbbı, psikolojiyi ve bedeni ayrı ayrı incelemez. Herhangi bir organsal rahatsızlık, belirli bir psikolojik rahatsızlığı tetikleyeceği gibi; herhangi bir psikolojik rahatsızlık da organsal bir rahatsızlığın göstergesi olur.

Etkileri

Zayıflama, sigarayı bırakma gibi amaçlarda da kullanılmaktadır.

  • Analjezik Etki: Akupunktur'un en çok bilinen ve kullanılan etkilerinin başında baş, bel ve romatizma ağrıları gibi ağrılardaki ağrı kesici etkisidir.[]
  • Sedasyon Etkisi: Akupunktur tedavisi sırasında alınan EEG'lerde hastaların beyin dalgalarında değişimler tespit edilmiştir.[] Uykusuzluk, epilepsi gibi problemlerin tedavisinde akupunkturun bu etkisinden yararlanılmaktadır.
  • Homeostazis Etki: Vücudun sempatik, parasempatik ve endokrin sistemlerinde denge kurulmasına yardımcı olur.[]
  • Bağışıklık sistemini yükseltme: Akupunktur vücudun direncini arttıran antikor, gamaglobulinleri yükselterek bağışıklık sistemini güçlendirmektedir.[]
  • Psikolojik Etki: Beyindeki dopamin ve seratonin seviyesi akupunktur ile artmaktadır.[]
  • Motor Tamir Etkisi: Oluşan paralizilerde motor iyileşme akupunktur ile hızlanmaktadır.
  • Rejenerasyon Etkisi: Bölgesel kan akımını arttırarak hücre yenilenmesini sağlar.[]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Colquhoun D, Novella SP (June 2013). "Acupuncture is theatrical placebo" (PDF). Anesthesia and Analgesia. 116 (6): 1360-63. doi:10.1213/ANE.0b013e31828f2d5e. PMID 23709076. 20 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022. 
  2. ^ Ernst E, Lee MS, Choi TY (April 2011). "Acupuncture: does it alleviate pain and are there serious risks? A review of reviews" (PDF). Pain. 152 (4): 755-64. doi:10.1016/j.pain.2010.11.004. PMID 21440191. 20 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ocak 2021. 
  3. ^ Ernst E (April 2009). "Acupuncture: what does the most reliable evidence tell us?". Journal of Pain and Symptom Management. 37 (4): 709-14. doi:10.1016/j.jpainsymman.2008.04.009. PMID 18789644. 
  4. ^ Kaptchuk, T. The Web That Has No Weaver (İngilizce). 

Bağlantılar

Savunmalar

Eleştiriler

Wikimedia Commons'ta Akupunktur ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Taoizm</span> Çin kökenli dini veya felsefi gelenek

Taoizm, Antik Çin'de ortaya çıkmıştır ve temeli Laozi'nın yazılı eseri Dao De Jing'e dayanan bir öğretidir. Dao öğretinin temelidir. Çincede yol, yürümek, konuşmak, yön, yöntem, akış vb. anlamlara işaret eder. Dao Öğretisi'nin kurucu üstadları Laozi, Çuangzi ve Liezi'dir. Bu üstadların yazıları kozmogoni yani kainat ve onun doğuşu, kainatın yasa ve ilkeleri, insan ve doğanın kainat ile bağı, toplumsal yönetişim ilişkilerinin asıl doğası üzerine kuruludur. Antik Çin'de ortaya çıkan astronomi, hekimlik ve birçok doğa bilimlerinin köksel savını oluşturmuştur. Bahar-Güz Devri ve takip eden Savaşan Eyaletler Devrinde Çin'de ortaya çıkmış Yüz Düşünce Okulu içinde yer alan en önemli birkaç akımdan biridir. Bu akımlar arasında Kongzi (Konfüçyüs) de yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Laozi</span>

Lao Zi kimi pinyin kullanılmayan eski kaynaklarda adı Lao Tzu, Lao Tse, Laotze diye geçer. Lao Çince 'yaşlı', Zi ise 'üstad', 'bilge' anlamına gelir. Tao Düşüncesi'nin kurucusu kabul edilen önemli bir Çin düşünürüdür. Dao De Çing kitabının yazarıdır.

<i>Tao Te Ching</i> Çince klasik eser

Dao De Jing M.Ö. 6. yy.'da, Antik Çinli bilge Laozi tarafından yazıldığı düşünülen klasik bir metindir. Eserin özgün adı Laozi dir. İki bölümden oluşur: Dao ve De. Dao evren anlayışının en temel metni sayılır. Dao/Tao, Yol demektir. De/Te, Laozi geleneğinde, yolun kendiliğindenliğinin ayırdımına varmak ve uyumsamak; Kongzi geleneğinde, erdem anlamında kullanılır. Jing/Ching, klasik eser demektir. Eserin, bambu çubuklara yazılmış halde en eski örneği 1963-74 yılları arasında Mawangdui arkeolojik kazı sitesinde, antik mezarlardan yeryüzüne çıkarılmıştır.

Akupresör-Düğümovma, Çin'de binlerce yıldır uygulanan bir tedavi yöntemidir. Genel olarak belirli noktalara ovma yoluyla bölgede toplanan enerji yoğunluğunun dağıtılması ve ilgili noktalarla bağlantılı organların bu şekilde rahatlatılmasına dayanır.

<span class="mw-page-title-main">Yin ile yang</span> Antik Çin felsefesinde olan felsefi dualizm görüşü

Yin ve Yang Kuramı ve İlkeleri bütün evrenin işleyişini, hareketini açıklar. Çin'de ortaya çıkmış olan kuramın tarihi tarım öncesi Avcı Toplayıcı döneme kadar uzanmaktadır. Çin ve tarih boyunca etkili olduğu sahalarda tıptan, astronomiye, kozmogoniden, tarıma, mühendisliğe kadar birçok alanda kullanılan temel bir ilke olmuştur. Bu kurama göre yin ve yang kutupları hiçbir zaman durgun olmazlar. Bu yüzden mutlak değildirler. Aksine sürekli olarak değişir ve dönüşürler. Karşıt kutuplar sürekli birlikte vardırlar. Kararlı ya da kararsız hallerde olabilirler. Karşıt kutbu olmayan hiçbir durum yoktur. kutuplara örnekler: gece ve gündüz, aydınlık ve karanlık, büzüşme ve yayılma, soğuk ve sıcak, ön ve arka, iç ve dış, alçak ve yüksek, usul ve ani, yakın ve uzak, kısa ve uzun, taze ve kart, ham ve olgun gibidir. Yin ve Yang Kuramı, insanlık tarihi boyunca ortaya çıkmış tüm bilgi ve inanç kaynakları üzerinde etki bırakmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çigong</span>

Çigong veya Çikung belirli fiziksel duruşlar ve beden hareketlerini, dikkat ve nefes ile birlikte kullanarak Çin Tıbbı'na göre tanımlanmış beden organ ve kanallarında enerji uyumunu sağlayan bir pratiktir. Çi evrendeki enerjinin tümünü kapsayan temel bir kavramdır. Gong ise beceri, ustalaşma, ehilleşme, vbg. anlamlara gelir. Dolayısıyla beden ve nefes ile yapılan her türlü durağan veya canlı hareketlerin tümü Qigong dur. Ancak yine de eskiden beri yaygın kullanılan beden, his ve duygular üzerindeki katkısı deneyimlenmiş belli başlı Qigong çeşitleri de vardır. Dao Yin, Ba Duan Jin gibi her biri farklı yönlere ağırlık vermiş birçok çeşidi vardır. Çigong'un sağıltım etkisi yüzlerce yıldır bilinmektedir ve Çin Tıbbı'nın bir alt dalı olarak faydalanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çi</span>

Çi ; geleneksel Çin düşünce akımlarının ve tıbbının temel kavramlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Fiziksel egzersiz</span>

Fiziksel egzersiz fiziksel durumu geliştirmek veya sürdürmek ve sağlık amacıyla yapılan bazı aktivitelerin icrasıdır. Düzenli fiziksel egzersiz kalp krizi, kalp ve damar rahatsızlıkları, tip 2 diyabet, bazı kanser türleri ve şişmanlığın önlenmesinde önemli bir etkendir.

Çin mitolojisi, Çin halk ve kültürünün biriktirdiği mitolojik ve efsanevi söylence, inanç ve tarih anlayışın bütününü tanımlar. Oxford'un Asya Mitolojisi Sözlüğü Çin mitolojisini tanımlarken şu ifadeye yer verir:

Çin mitolojisi, ..., tarih, efsane ve mitin bir karışımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Geleneksel Çin tıbbı</span> Çindeki geleneksel tıp

Geleneksel Çin Tıbbı (GÇT),, Antik Çin'de ortaya çıkıp günümüze dek süregelen ve doğu Asya'da yaygın olarak kullanılan, temeli Dao Evren Anlayışına dayanan hekimlik bilgilerinin tümüne denir. MÖ 2500-300 arasında binlerce yıl boyunca hekim ve çırak ilişkisiyle geliştirilen ve aktarılan bilgi ve deneyimler yığılarak birikmiştir. Qin Hanedanlığı'ndan itibaren ise tüm klasik eserler sistematik bir düzen içinde tekrar yazıya geçirilmiş ve Çin Tıbbı da bu klasikler arasında yer almıştır. Hekimlik alanında Huang Di- Nei Jing adlı eser yazılı en eski tıbbi kaynak olduğu gibi günümüzde de Çin Tıbbı'nda başvuru kitabı olarak kullanılmaktadır. Huang Di, efsanevi bir karakter olarak anlatılsa da özünde bu tıbbı eserin, birçok hekimin deneyim ve yöntemlerinin derlemesi olduğu görüşü hakim dir. Rahatsızlıkların kökeni incelenirken Dao evren anlayışı ilkelerini temel alır. Sinosfer'de binlerce yıldır yaygınca kullanılmaktadır. Çin Tıbbı'nda, akupunktur, Çin Tıbbı bitkileri, Çin Tıbbı beslenmesi, çigong, tuina, kupa çekme, vs. gibi tedavi yöntemleri bir bütün olarak uygulanır. Çin Tıbbı'nın kuramsal yapısını, Çi ve Kan kuramı, Yin Yang ve Beş Unsur karşıtlık ve döngüsellik ilkeleri, Zang Fu Kuramı gibi kök kuramlar üzerine örmüştür.

Beş Element adı yanlış çeviri olduğu için 2000'lerden sonra terk edilmiştir, yerine Beş Dönüşüm Öğesi veya kısaca Beş Öğe yeğlenmiştir. Çincede Wu Xing olarak anılan öğeler kuramı farklı dillerde "Beş Element, Beş Unsur, Beş Döngü" gibi adlarla da anılmaktadır. Çin klasiklerinde kullanılan öğeler, Akdeniz Uygarlıkları'nda mutlak halde bulunan elementler gibi ele alınmamaktadır. Çin klasiklerindeki Beş Öğe şunlardır: ateş, su, ağaç, metal, toprak. Çin Tıbbı'nda Yin ile Yang kuramı ile birlikte kullanılan önemli bir Doğu Asya bilimleri kuramıdır. Aristotelesçi okuldan gelen İbn-i Sina da öğeler için "Unsur" sözcüğünü kullanmıştır. Toplumdan topluma değişiklik gösteren temel öğeler farklı sayıda ve içerikle ortaya çıkmıştır. Akdeniz ve Ortadoğu uygarlıklarında üç öğe "ateş, su, toprak" veya "hava" da eklenerek dört öğe şeklinde görünmektedir. Hindistan veya Tibet Klasiklerinde bazen bir bazen iki öğe farkıyla ayrı bir "beş öğe" görünmektedir.

Yüzen Ejder, Çin mitolojisindeki ejder figürünün süzülüşünü andıran hareketleri andırmasından dolayı bu adla bilinen antik kökenli bir Çin enerji egzersizidir.

<span class="mw-page-title-main">Akupunktur noktası</span> Akupunkturda kullanılan ve bedenin çeşitli yerlerine dağılmış noktalara verilen ad

Akupunktur noktaları veya "akunoktaları" denilen ve Geleneksel Çin tıbbı yöntemlerinden akupunkturda kullanılan ve bedenin çeşitli yerlerine dağılmış olan noktalara verilen addır. Çincede Pinyin: xuéwèi Japoncada Japanese: つぼ tsubo). Akupunktur noktaları çoğunlukla bedeni boydan boya kesen meridyen denilen kanallar üzerinde bulunmakta ve belirli organları etkilemektedirler. Herhangi bir meridyenle ilişkili olmayan akupunktur noktaları da vardır.

<span class="mw-page-title-main">Ba Duan Jin</span>

Ba Duan Jin, Baduanjin Çigong. Türkçe düz çevirisi "Sekiz Nakış Çigong'u" dur.

<span class="mw-page-title-main">Tuina</span>

Tui na, akupunktur, moksibasyon, kupa çekme, herbalism, tai chi ve çigong ile birlikte kullanılan manipülatif bir terapi biçimidir.

Çigong'un günümüzde de kullanılan en yaygın egzersizlerinden biri Altı Şifalı Ses veya Liu Zi Jue, belirli ses, nefes ve hareketlerin bir arada uygulanmasıyla gerçekleştirilir.

<span class="mw-page-title-main">Duygusal Özgürlük Tekniği</span>

Duygusal Özgürlük Tekniği (EFT), psikolojik problemlerin üstesinden gelmek için kullanılan bir alternatif psikoterapi yöntemidir.

<span class="mw-page-title-main">Moksibüsyon</span>

Yakı/Moksibüsyon, kurutulmuş pelin otundan hazırlanan ve uygulamaya uygun akupunktur yuvalarına farklı yöntemlerle ısı vererek sağlığın kazanılmasını sağlayan çok eski bir tedavi yöntemidir. Çin, Tibet, Japonya, Kore, Vietnam ve Moğolistan'ın geleneksel tıbbi sistemlerinde önemli bir rol oynamaktadır. Anadolu'da da benzeri yakı yöntemleri tedavi amaçlı kullanılır. Çubuk halinde kalem gibi veya ham haliyle pirinç tanesi büyüklüğünde hazırlanılarak kullanılır. Dolaylı ve doğrudan uygulama yöntemleri kullanılabilir. Çin Tıbbı teşhis yöntemlerine göre saptanan "Yang Seyrelmesi" veya "Soğuk Etkenli Rahatsızlıklar" en sık kullanıldığı koşullardır. Yine aynı teşhis yöntemine göre "Yin Seyrelmesi" durumunda kullanılması uygun görülmez.

<i>Huangdi Neijing</i> Han Hanedanı tıbbi incelemesi

Huangdi Neijing Sarı Han'ın Dahiliye Kitabı, Çin Tıbbı'nın temel kaynak eseridir. MÖ 4-2.yy arasında yeniden toplu halde derlenmiş çok daha eski dönemlere uzanan tıbbı metindir. Günümüze de ulaşmış olan bu külliyat, yarı efsane kadim Sarı Han ile danışmanları arasında geçen tıbbı konulardaki konuşmalar soru-cevap tekniğiyle hazırlanmıştır. İçerik olarak doğa ve insan ilişkisi, etkileşimi, insan bedenin yapısı, organlar (Zang-Fu), organların kanalları ve ağları ve işlevleri, ruhsal durumların kökleri, bedendeki iç ve dış etkenler, bedende uyumun bozulması, tanı ve teşhisler, uyum bozukluğundan korunma ve tedavi yöntemleri üzerine yüksek seviyeli seçkin bilgiler içermektedir.

Keymafobi üşüme korkusu ile ilişkili bir fobidir. Keymafobi esas olarak Çin kültüründe görülen bir durumdur. Bu rahatsızlığa sahip olan kişiler ortam sıcaklığından bağımsız olarak kalın ve ağır giysiler giyerler. Bu bozukluk, hipokondriyazis ve obsesif-kompulsif bozukluk gibi diğer psikolojik bozukluklarla bağlantılıdır. 1975'te Tayvan'daki etnik Çinliler arasında yapılan bir çalışmada, Keymafobinin kültürel olarak koro ile bağlantılı olabileceği belirtildi. Bu rahatsızlığa sahip erkek hastalar penislerinin vücuda geri çekildiğini hissetmelerine neden olduğu durumlarda olayı "erkek unsur" yetersizliği ile veya soğukluğu aşırı miktarda "dişi unsur" ile ilişkilendirebilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.