İçeriğe atla

Aksak ritim

Aksak ritim ya da aksak ölçü, düzensiz veya eklemeli ölçü işaretlerini tabir etmek için kullanılan bir terimdir. Başka bir deyişle aksak ritim terimi, Batı müziklerinde çok yaygın olan 24, 34 ve 44 haricindeki tüm ritimleri tarif etmek için kullanılır.

Aksak ritimler, Türk, Bulgar, Yunan ve Balkan halk müziklerinde de, ayrıca diğer Ortadoğu ve Hint halk müziği geleneklerinde görülebilir. "Aksayan, hafifçe topallayan" anlamına gelen[1] "Aksak" sözcüğü Batılı etnomüzikologlarca da kullanılan bir terimdir.[2]

Türk müziklerinde

Klasik Türk müziğinde ve Türk halk müziğindeki aksak ritimler genelde hızlı icra edilir ve belli bir dizgenin aralıksız tekrarından oluşur. Aksak (2+3, 2+2+3, 2+2+2+3 gibi).

Türk halk müziğinde bu ölçüler genellikle vokal ve enstrümantal dans müziklerinde (oyun havalarında) kullanılmakla beraber bazı halk şarkılarında da ortaya çıkabilirler. Türk müzik teorisinde aksak ritim tanımı sadece 9 vuruşun 2+2+2+3 şeklinde gruplanması için de kullanılmıştır.[3]

Aksak ritim örnekleri aşağıda verilmiştir:

Birimler Bölünmesi Ad(lar)ı
5 2+3türk aksağı [Bulg: Paidushko]
3+2
7 2+2+3devr-i turan [Bulg. Račenica]
2+3+2
3+2+2devr-i hindi Bektaş 2005 [Bulg. Lesnoto, Četvorno]
9 2+2+2+3aksak [Bulg. Daychovo]
3+2+2+2
2+2+3+2
2+3+2+2[Bulg: Grancharsko]
11 2+2+2+2+3
2+2+3+2+2[Bulg. Gankino]
13 2+2+2+2+2+3[Bulg. Elenino horo]
2+2+2+3+2+2[Bulg. Krivo Sadovsko horo]
3+4+4+2şarkı devr-i revâni
15 2+2+2+2+3+2+2[Bulg. Bučimiš]
18 3+2+2 + 2+2+3+2+2[Bulg. Jove male mome]
25 3+2+2 + 3+2+2 + 2+2+3 + 2+2[Bulg. Sedi donka]

Klasik müzikte

Frédéric Chopin'in 1 No.'lu Piyano Sonatı (1828), 54'lük ritmiyle solo piyano müziğinde müziğinde aksak ritimlerin en eski örneklerinden biridir. Anton Reicha'nın 36 Füg eserindeki 20 No'lu Fügü (1803) de piyanoyla icra edilir ve 58'lik ölçüdedir. Çaykovski'nin Pathétique Senfonisi'nin ikinci hareketi (aşağıda), "aksak vals" olarak tabir edilmiştir,[4] ve orkestra müziğinde 54'lük ölçünün iyi bir örneğidir.

\relative c { \set Score.tempoHideNote = ##t \tempo 4 = 144 \set Staff.midiInstrument = #"cello" \clef bass \key d \major \time 5/4 fis4\mf(^\markup { \bold { Allegro con grazia } } g) \tuplet 3/2 { a8(\< g a } b4 cis)\! d( b) cis2.\> a4(\mf b) \tuplet 3/2 { cis8(\< b cis } d4 e)\! \clef tenor fis(\f d) e2. \break g4( fis) \tuplet 3/2 { e8( fis e } d4 cis) fis8-. [ r16 g( ] fis8) [ r16 eis( ] fis2.) fis4( e) \tuplet 3/2 { d8( e d } cis4) b\upbow(\<^\markup { \italic gliss. } [ b'8)\ff\> a( g) fis-. ] e-. [ es-.( d-. cis-. b-. bes-.) ] a4\mf }

20. yüzyıl klasik müziğinden örnekler arasında şunlar sayılabilir:

Caz müzikte

Caz müzisyeni Dave Brubeck'in Time Out albümünde yer alan "Blue Rondo à la Turk" bestesi, Bulgar Türkleri'nin çaldığı karşılama havasından[5] esinlenilerek 2+2+2+38, ya da daha basit bir gösterimle 98'lik bir ritimle icra edilmiştir.[6] Yine aynı albümden Paul Desmond'ın bestelediği hit şarkıları "Take Five", 54'lük ritimle icra edilmiştir. Bruebeck ve grubunun 114 ("Eleven Four") ve 74 ("Unsquare Dance") gibi daha başka aksak ritimlerle icra ettikleri şarkıları da mevcuttur.

Rock müzikte

Aksak ritimler rock müzikte, özellikle progresif rock müzikte kendine yer bulabilmektedir.

Rock müziğe aksak ritimleri getiren ilk grup The Beatles'dır. "Strawberry Fields Forever" şarkısının sürekli değişen karmaşık ritimleri ve "Within You, Without You" şarkısındaki dörtlük aksak ritimler, onların kullandığı en bilinen örneklerdendir.[7] "Here Comes the Sun" şarkısının çoğunluğunda aksak olmayan 4/4'lük ritim kullanıldığı hâlde şarkının geçiş kısmı (bridge), Hint müziğinin de etkisiyle 11/8 + 4/4 + 7/8 ritimlerle çalınmıştır.[8][9]

Pink Floyd, Yes, King Crimson, Genesis, ELP, Rush ve Gentle Giant gibi progresif rock grupları, şarkılarında epey karmaşık aksak ritimli bölümler icra etmiştir. Belçikalı deneysel progresif rock grubu Aksak Maboul adını bu ritimden almıştır.

Radiohead'in "Paranoid Android" şarkısı, 78'lik ritmiyle rock müzikteki aksak ritimlerin bilindik örneklerden bir diğeridir.[10]

Kaynakça

  1. ^ "aksak" 23 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - TDK Türkçe Sözlük
  2. ^ Brăiloiu 1951; Fracile 2003; Reinhard, Stokes, and Reinhard 2001
  3. ^ Reinhard, Stokes, and Reinhard 2001
  4. ^ "Tchaikovsky's Symphony # 6 (Pathetique), Classical Classics, Peter Gutmann". Classical Notes. 10 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2012. 
  5. ^ Manuel, Peter (1988). Popular Musics of the Non-Western World: An Introductory Survey. rev. Oxford University Press. s. 131. ISBN 9780195063349. 
  6. ^ User 2015
  7. ^ Edward Macan, Rocking the Classics: English Progressive Rock and the Counterculture (New York: Oxford University Press, 1997): 48. 978-0-19-509888-4.
  8. ^ Pollack, Alan. "Notes on 'Here Comes the Sun' 30 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Retrieved 14 February 2012.
  9. ^
  10. ^ Radiohead (musical group). OK Computer, vocal score with guitar accompaniment and tablature (Essex, England: IMP International Music Publications; Miami, FL: Warner Bros. Publications; Van Nuys, Calif.: Alfred Music Co., Inc., 1997): []. 0-7579-9166-1.
Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "FOOTNOTEPedler2003555" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )
  • Bektaş, Tolga. 2005. "Relationships between Prosodic and Musical Meters in the Beste Form of Classical Turkish Music". Asian Music 36, no. 1 (Winter–Spring): 1-26.
  • Brăiloiu, Constantin. 1951. "Le rythme Aksak" Revue de Musicologie 33, nos. 99 and 100 (December): 71–108.
  • Fracile, Nice. 2003. "The 'Aksak' Rhythm, a Distinctive Feature of the Balkan Folklore". Studia Musicologica Academiae Scientiarum Hungaricae 44, nos. 1 and 2:197–210.
  • Reinhard, Kurt, Martin Stokes, and Ursula Reinhard. 2001. "Turkey". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan Publishers.
  • User. 2015. “The Music of Dave Brubeck”. Jazz Academy website (accessed 16 September 2016).

Konuyla ilgili yayınlar

  • Arom, Simha. 2004. "L'aksak: Principes et typologie". Cahiers de Musiques Traditionnelles 17 (Formes musicales): 11–48.
  • Cler, Jérôme. 1994. "Pour une théorie de l'aksak". Revue de Musicologie 80, no. 2:181–210.
  • Tanrikorur, Cinugen. 1990. "Concordance of Prosodic and Musical Meters in Turkish Classical Music". Turkish Music Quarterly 3, no. 1: 1–7.

İlgili Araştırma Makaleleri

Rap, "kafiyeli ve ritmik bir şekilde sokak dili konuşmayı" içerir ve müzikal benzeri tarzlarda yapılabilmektedir. Rap'in bileşenleri "içerik", "akış" ve "sunum"dan oluşmaktadır. Rap, spoken word'den farklıdır çünkü genellikle müzik eşliğinde icra edilir. Rap, hip hop müziğinin temel bileşenlerinden biridir ve özellikle bu türle ilişkilendirilir ancak rap'in kökenleri hip hop kültüründen öncesine dayanmaktadır. Modern rap'in en eski örnekleri, Batı Afrika griot geleneğine dayanmaktadır. Rap'in "Rhytm And Poem" veya "Rhytmic African Poetry" sözcüklerinin kısaltması olduğu görüşü yaygın olsa da aslında rap kelimesi, İngilizce sözlük anlamı olarak "ağır eleştiri" anlamına gelmektedir.

Reggae, Jamaika'ya özgü bir müzik türü. Ritmini kalp atışından aldığı söylenir. Jamaika usulü rock olarak da geçer. Kökleri calypso, ska/rocksteady, rock'n roll ve hatta rythm and blues'a dayanır.

Heavy metal, 1960'lı yılların sonlarında 1970'li yılların başlarında İngiltere ve ABD'de gelişen bir rock müzik türüdür. Kökenleri blues rock, psikedelik rock ve acid rock'a dayanan heavy metal grupları; kalın ve ağır bir ses, distortion, uzun gitar soloları ve yüksek ses gibi kendine özgü elementler geliştirmiştir.

<i>Master of Puppets</i> Metallicanın 1986da yayımlanan stüdyo albümü

Master of Puppets, Amerikalı heavy metal grubu Metallica'nın 3 Mart 1986'da Elektra Records tarafından yayımlanan üçüncü stüdyo albümüdür. Danimarka'nın Kopenhag kentindeki Sweet Silence Stüdyoları'nda yapımcı Flemming Rasmussen ile kaydedilen albüm, grubun tanıtım turnesi sırasında İsveç'te bir otobüs kazasında hayatını kaybeden basçı Cliff Burton'ın yer aldığı son albüm oldu.

<span class="mw-page-title-main">Rock müzik</span> 1950lerde Amerika Birleşik Devletlerinde "rock and roll" olarak ortaya çıkan popüler müzik türü

Rock, 1950'lerde ABD'de "rock and roll" olarak doğan, 1960'larda ve sonrasında farklı tarzlara ayrılarak özellikle İngiltere ve ABD'de gelişen bir müzik türüdür. Kökleri 1940'ların ve 1950'lerin rock and roll'una dayanır. Rock and roll ise blues, rhythm and blues ve country müzikten yoğun biçimde esinlenmiştir. Rock müzik; electric blues ve folk, caz, klasik müzik gibi diğer müzik kaynaklarından da esinlenir.

New wave, müzik alanında pek çok gelişmeyi tanımlamakta kullanılsa da, en yaygın olarak 1970'lerin sonlarında ve 1980'lerin başlarında Batı popüler müziğinde punk rock hareketinden esinlenerek ortaya çıkan müzik akımının adıdır. Bu müzik türü, 1980'ler boyunca popülerliğini sürdürmüş ve 2000'lerde tekrar bunu elde etmiştir. Başlangıçta punk rock'tan esinlenen New Wave; Funk, Disco, Reggae ve Ska türlerinin de bir karışımıdır.

Progresif rock 1960'ların sonlarında ve 1970'lerin başlarında "ağırlıklı olarak Britanyalı grupların rock müziğini yeni sanatsal seviyelere çekme girişiminin" sonunda ortaya çıkmıştır.

Progresif metal, metal ve progresif rock tarzlarını birleştiren bir melez müzik tarzıdır. Metal müziğin agresif ve yüksek sesiyle progresif rockın daha deneysel ve teknik seslerinin birleşimiyle oluşmuştur. Progresif metal genellikle aşırı teknik parçalara sahiptir ve çoğunlukla kullanılmayan armoniler ve senkoplu karmaşık ritimler kullanılır ayrıca tempo ile ölçü değişimlerine de çokça yer verilir.

<span class="mw-page-title-main">Dave Brubeck</span> Amerikalı besteci ve caz sanatçısı (1920 – 2012)

David Warren "Dave" Brubeck,, Amerikalı caz piyanisti, bestecisi ve çağdaş jazz tarihinin en başarılı dörtlüsünün kurucusuydu. In Your Own Sweet Way, The Duke gibi bestelerinin çoğu klasik olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Kore müziği</span>

Geleneksel Kore müziği Kore halkı'nın müzik tarzları olan folk ve saray müziğinin ikisini de içerir. Çağdaş Kore müziği için Güney Kore Müziği ve Kuzey Kore Müziği'ne bakınız.

<span class="mw-page-title-main">Deneysel rock</span>

Deneysel rock ya da avangart rock, rock'ın tipik elemanları üzerinde deneyselliğe gidilen bir müzik türüdür. Deneysel rock, aynı zamanda genel kompozisyon ve performans tekniklerinin sınırlarını zorlayan bir özelliğe sahiptir.

Alternatif dans ya da indie dans rock alttürleri ile elektronik dans müziğinin bir karışımıdır. Her ne kadar belli bir süreye kadar bu müzik türü sadece British Isles'ta barınmış olsa da, 1980'lerde New Order ve 1990'larda The Prodigy ile Amerika ve dünyanın geri kalanında üne kavuşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Adult contemporary müzik</span>

Kuzey Amerika müziğinde adult contemporary müzik (AC), radyoda çalınan bir pop müzik türü olup 1960'ların vokal ve 1970'lerin soft rock türlerinden günümüzün duygusal balad ağırlıklı müziklerine kadar birçok türü içine alır. Çeşitli ölçülerde easy listening, pop, soul, rhythm and blues, quiet storm ve rock etkileri barındırır. 1960'lar ve 1970'lerdeki easy listening soft rock tarzının birtakım değişiklikler geçirmiş devamı olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Şarkıcı-şarkı yazarı</span> kendi şarkılarını yazıp, besteleyip söyleyen vokalist

Şarkıcı-şarkı yazarı, şarkılarının, söz, müzik ve düzenleme dâhil bütün bileşenlerini kendi oluşturan ve söyleyen kişidir.

<span class="mw-page-title-main">No wave</span> 1970lerde ortaya çıkan müzik, bağımsız sinema, video sanatı ve modern sanat akımı

No wave, 1970'lerde New York şehrinde ortaya çıkan bir müzik, bağımsız sinema, video sanatı ve modern sanat akımıdır. "No wave" terimi ise punk kültürü tarafından dönemin popüler New Wave müzik türü ve bu türün ticari öğelerini hicvetmek için ortaya atılmıştır. Bu müzik tarzı özellikle Talking Heads gibi plak şirketleri ile anlaşan new wave gruplarına ve bu tarzdaki gruplar tarafından sıklıkla kullanılan Chuck Berry gitar riff'lerine karşı doğmuştur. Terim, merkezi New York'un sanat jargonuna Diego Cortez'in küratörlüğünü yaptığı 1981 yılındaki "New York/No Wave" performansı ile katılmıştır. Aynı zamanda "no wave"'in Fransız Yeni Dalga öncüsü yönetmen Jean-Luc Godard'dan da esinlendiği düşünülmektedir. Akım her ne kadar kısa sürmüş olsa da, müzik, bağımsız sinema, görsel sanat ve moda dallarını büyük ölçüde etkilemiştir.

Art rock, rock müziğin bir alt türüdür. Deneysel ve kavramsal bir müzikal duruş takınarak, rock müziği bir ergen eğlencesinden sanatsal ifade boyutuna taşımayı amaçlar. Klasik müzik, deneysel rock, avangart ve daha sonraları caz müzikten kaynağını alır. En temel duruşlarından biri, dans etmek yerine dinlenilip düşünülmesi için besteleniyor olmasıdır. Sıklıkla elektronik efektler ve eski dönem rock müziğinin tahrik edici ritminden uzaklaşmış easy listening dokuların varlığıyla kendini belli eder.

Alaturka ve alafranga, Osmanlı İmparatorluğu ve halkına özgü müzikal ve kültürel kavramlardır. Terimler, Balkanlar'da Doğu kültürü ile Batı kültürü arasındaki ayrımı açıklamaktadır. Ayrıca eski moda (alaturka) ve modern (alafranga) ile de bağlantılıdırlar. Artık etiketler eski sayılmaktadır, ancak Osmanlı ve Türk kültür tarihini anlamada faydalıdır.

Rocksteady, 1966 civarında Jamaika'da ortaya çıkan bir müzik türüdür. Bir halefi ska ve habercisi Reggae, rocksteady gibi uyum grupları dahil Reggae kurulmasına yardımcı sanatçıların birçoğu tarafından gerçekleştirilen yaklaşık iki yıldır Jamaika müziğin baskın tarzı oldu. Başlıca temsilcileri; The Techniques, Paragons, Heptones ve The Gaylads ; Alton Ellis, Delroy Wilson, Bob Andy, Ken Boothe ve Phyllis Dillon gibi duygusal şarkıcılar; Jackie Mittoo, Lynn Taitt ve Tommy McCook gibi müzisyenler. Rocksteady terimi, yeni sesle eşleşen Alton Ellis şarkısı Rocksteady'de bahsedilen popüler bir dans tarzından geliyor. Bazı rocksteady şarkılar, ska'da olduğu gibi Jamaika dışında popüler hale geldi ve reggae müziğinin bugün sahip olduğu uluslararası temeli korumaya yardımcı oldu. İsmine rağmen, rocksteady doğrudan rock ile ilgili değildir.

<span class="mw-page-title-main">Fasıl</span>

Fasıl, Klasik Türk müziğinde bir süittir. Arapça nevbe ve vesleye benzer.

"Blue Rondo à la Turk", Dave Brubeck'in caz standardı bir bestesi. 1959 yılında Time Out albümünde yer almıştır. 98'lik ölçüde, 44,'lük bir yan temayla ve ritim seçiminde Türk aksak ölçü işaretlerinden ilham alınmıştır. Orijinal olarak Dave Brubeck Quartet tarafından piyanoda Dave Brubeck, alto saksofonda Paul Desmond, basta Eugene Wright ve davulda Joe Morello ile kaydedildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.