İçeriğe atla

Akmeşe, İzmit

Kontrol Edilmiş
Akmeşe
Ülke Türkiye
ilKocaeli
ilçeİzmit
Coğrafi bölgeMarmara Bölgesi

Akmeşe, İzmit'te bir semt. Şehrin 30 kilometre kuzeydoğusunda yer alır.

İsmin kaynağı

Osmanlı İmparatorluğu döneminde bir Ermeni kasabası olan Akmeşe, ilk başta Armağan Şah daha sonra Armaş olarak bilinmekteydi. Ermenistan'ın Ararat vilâyetindeki Armaş kasabasının ismi buraya ithafen verilmiştir.[] Armaş'a Yunanistan'dan mübadele edilen ve 1 Nisan 1924 günü yerleştirilen 100 hâne Drama Kozluca köylü (Kotyli) Pomaklarıyla komşu Hüseyinköyden (İoniko) 100 hâne yerleştirilmiş 1928 senesinde Akmeşe olarak değiştirilmiştir.

Tarihçe

İran Ermenileri tarafından 1611'de kurulmuş ve İran'da geldikleri Armaş kasabasının adı verilmiştir.[1] Armaş, bu tarihten sonra zamanla Hristiyanlar için önemli bir dini merkez olmuştur. Armaş Ruhban Mektebi da burada kurulmuştur. Bu okul, Kocaeli'nin ilk yüksek eğitim kurumu özelliğini de taşımaktadır. Okulun başrahibi aynı zamanda İzmit piskoposuydu. Ancak bu unvan daha sonra Ermeni Patriği tarafından üstlenilmiştir.[2]

Bazı kaynaklarda Armaş Ruhban Okulu'nun Osmanlı Ermenilerinin milliyetçilik hareketinde önemli bir rol üstlendiği de söylenmektedir.[3]

Armaş'ta tarihsel olarak ipek böcekçiliği büyük önem kazanmıştır. Bölgede ipek böceği üretimi ve özel ipek kumaş dokuması yapılmıştır. Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinde Armaş’ın ipekli kumaşlarının çevrede ve özellikle İzmit’te büyük itibar gördüğüne değinilmektedir. Böcekhane olarak kullanılan bina, hâlen ayakta olup Yatılı İlköğretim Okulu’nun bir parçası olarak hizmet vermeye devam etmektedir.

Bazı kaynaklarda Hristiyan Osmanlıların her sene Eylül ayında ziyaret ettiği Armaş’ın nüfusunun 20.000 civarına kadar yükseldiğinden söz edilir. O dönemde Armaş ticari yönden de hareketli idi. Önce İttihat ve Terakki hükûmetinin kararıyla 1915 yılında, ardından da Haziran 1921'de İstiklâl Harbi sonrasında Ermenilerin tamamen ayrılmaları sonrasında Akmeşe iki sene kadar boş kalmıştır.[4] Daha sonra bu bölgeye Mübâdiller, Bulgaristan göçmenleri, Romanyalı Tatarlarla gelen Çingeneler yerleştirilmiştir.

Cumhuriyet döneminde Akmeşe

Lozan Antlaşması'nda öngörülen azınlıkların mübadelesi gereği, Karasu (Mesta) nehrinin batısında kalan Müslümanla, Anadolu’da bütün Rumlar yer değiştirmiştir. Bu çerçevede Akmeşe’ye ilk gönderilen mübâdiller Selanik Vilayeti, Drama Sancağının Kozluca, Gabrova, Meşeli ve Horozlu köylüleridir. Bu köylüler 1924 yılında hükûmet tarafından bir plan dahilinde Samsun civarında yerleştirilecekti. Ancak İzmit’e gemiyle gelindiğinde, Armaş’ı araştırıp beğenmeleriyle buraya yerleştirilmişlerdir. Türklerin iskanıyla birlikte kasabanın adı “Akmeşe” olarak değiştirilmiştir.

Akmeşe'ye ilk yerleştirilenler, İskeçe'den ve Dedeağaç'tan İstanbul'a kadar trenle, İstanbul'dan İzmit'e de gemiyle gelmişlerdir. Bu köylüler, Akmeşe'ye geldiklerinde bazı kaynaklara göre en az altı ay çadırlarda yaşamıştır. Bir sene kadar sonra Drama'nın bir başka köyü Gorna Lakavica (Lakkouda) Ordu civarına yerleştirilen fakat orayı beğenmeyip gelen 60 hâne kadar Pomak da bu köye yerleşmiştir.

Bu arada Kozluca (Kotyli) köyünden gelenlerin çoğunluğu (yaklaşık 100 hane kadarı), gelişlerinden birkaç ay sonra Tütüncü Hacı Hasan Bey (Hacı Hasan Kozluca) önderliğinde Akmeşe'den ayrılarak İzmit Körfezi'nin güney yakasında kalan Yeniköy'e gitmişler, bu gidişleri hükûmetin izniyle olmadığı için daha sonra yeniden Akmeşe'ye döndürülmüşler, fakat kısa bir zaman sonra gerekli izni alarak Yeniköy'e yerleşmişlerdir.

Akmeşe'ye göçler, 1938 yılına kadar aralıklarla sürmüş ve sırasıyla bugün Bulgaristan'da kalan Kırcaali'den, Pravadı'dan (1929), Debre civârından Kocacıktan gelen Türklerden sonra nihayet Romanya Tatarlarından elli kadar hâne 1935'te gelerek yerleşmiştir. Ancak bu Romanya göçmenlerinden çoğu hane, burada geçim imkânları bulamayarak aralıklarla 1950'li yılların başlarına kadar Tatarların çokça bulunduğu Eskişehir'e veya Gebze'ye gitmişlerdir. Bugün Akmeşe'de Tatarlardan ancak birkaç hane bulunmaktadır.

29 Aralık 1998 tarihinde belediye statüsü alarak beldeye dönüştü.[5] Belediye, TBMM'de 2008 yılında kabul edilen yasa ile kapatılmıştır.[6] Akmeşe'nin son belediye başkanı Hilmi Sevilen'dir.[7]

Akmeşe Atatürk ile Akmeşe Cumhuriyet olmak üzere iki mahalleden oluşur.[8]

Tarihi eserler

Akmeşe'ye ait tarihî eserlerin başında Armaş Ruhban Mektebi ve Manastırı gelir. Bu bölgede bulunan ve Kocadere üzerinde kurulu manastır değirmeni, cumhuriyetten sonra da bölge halkının ihtiyacını karşılamaya devam etmiş ve 1950'li yıllara kadar faaliyetini sürdürmüştür. Hâlen bu bina ayaktadır. Akmeşe'deki diğer bir tarihi yapı ise Merkez Camii'nin karşısında yer alan ve halk arasında Mahzen olarak anılan çeşmedir. Kocaeli'de ilk matbaa da Armaş Ruhban mektebinde yer almıştır. Akmeşe'ye müslümanların yerleştirilmesinden sonra bu yapı kısa sürelerle cami, muhtarlık ve okul hizmeti de görmüştür. 1999 Gölcük depreminden hasarla kurtulan bina yıktırılmıştır.

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2012. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2010. 
  3. ^ Ermeşe (Akmeşe) Manastırı ve Ermeni Olaylarındaki Yeri, Yrd. Doç. Dr. Haluk Selvi http://www.satemer.sakarya.edu.tr/pdf/ermese.pdf 26 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ http://akmese.forumaster.net/viewtopic.php?f=1&t=4 []
  5. ^ "Belediye Kurulmasına Dair Kararlar" (PDF). Resmî Gazete. 30 Aralık 1998. 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021. 
  6. ^ http://www.ozgurkocaeli.com.tr/news.php?id=20278 []
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2010. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2015. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kuleli Askerî Lisesi</span> İstanbulda eski bir askerî lise

Kuleli Askerî Lisesi ya da günümüzdeki resmî adıyla Millî Savunma Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Kuleli Yerleşkesi, İstanbul Boğazı kıyısında, Anadolu yakasında yer alan askerî okul. Bugünkü yerleşkede harp okullarını kazanan subay adayları, 1 yıl yabancı dil eğitimi almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kavala</span>

Kavala, Yunanistan'ın Doğu Makedonya ve Trakya bölgesinde aynı adı taşıyan ilin (nomos) merkezi olan sahil kentinin adıdır. Osmanlı Devleti döneminde Balkanlar'ın en önemli merkezlerinden biriydi. Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın doğum yeridir.

Bursa İpekböceği Enstitüsü Bursa'nın Yıldırım ilçesinde 1888 yılında açılmış ve bugün artık hizmet vermese de kentin kültüründe önemli bir yer tutmuş bir eğitim kurumudur.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi</span> Türkiye ile Yunanistan arasında din esasına dayanılarak gerçekleştirilmiş zorunlu göç

Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi, 1923 yılında Lozan Barış Antlaşması'na ek olarak yapılan sözleşme uyarınca Türkiye Cumhuriyeti ve Yunanistan Krallığı'nın kendi ülkelerinin yurttaşlarını din esası üzerine tehcir ve zorunlu göçe tabi tutmasına verilen addır. Göçe tabi tutulan kişilere ise mübadil denir.

<span class="mw-page-title-main">Florina</span>

Florina ya da Filorina, Yunanistan'ın Batı Makedonya bölgesinde, aynı adı taşıyan ilin (nomos) merkezi olan küçük bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Pomaklar</span> Müslüman bir Slav halkı

Pomaklar, başta Balkanlar'da Rodop Dağları, Kuzey Bulgaristan ile Aşağı Trakya, Makedonya, Batı Anadolu'da ve dünyanın değişik yerlerinde yaşayan, dilleri Slavca; çoğunluğu Müslüman kökenli olan bir halktır. Müslümanlığı seçen Bulgarlara da verilen bir isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Gümerdiğin, Şabanözü</span>

Gümerdiğin Çankırı ili Şabanözü ilçesine bağlı olan bir mahalledir. Ancak 2007 yılı sayımları sonucu nüfusu 2000 kişi altında olduğundan 2014 yılında Şabanözü'ne mahalle olarak bağlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Gökçehüyük, Gölbaşı</span> Gölbaşı, Ankara, Türkiyede mahalle

Gökçehüyük, Ankara ilinin Gölbaşı ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Dutliman, Bandırma</span>

Dutliman, Balıkesir ilinin, Bandırma ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Hamidiye, Gölcük</span> Gölcük, Kocaeli, Türkiyede mahalle

Hamidiye, Kocaeli ilinin Gölcük ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Nüzhetiye, Gölcük</span> Gölcük, Kocaeli, Türkiyede mahalle

Nüzhetiye, Kocaeli ilinin Gölcük ilçesine bağlı bir mahalledir. Mahallede üretilen ve yöresel Artvin kıyafetlerin giydirildiği Nüzhetiye bebeği, 2021 yılında mahreç işareti belgesini almaya hak kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Avcıköy, Karamürsel</span> Karamürsel, Kocaeli, Türkiyede mahalle

Avcıköy, Kocaeli ilinin Karamürsel ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Dereköy, Mudanya</span>

Dereköy, Bursa ilinin Mudanya ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Yalıçiftlik, Mudanya</span>

Yalıçiftlik, Bursa ilinin Mudanya ilçesine bağlı bir mahalle.Denize yaklaşık 3 kilometre mesafede bulunan köy Mudanya'nın 20 kilometre batısında yer almaktadır. Kuzeydoğusunda Tirilye, güneyinde Yaman ve batısında Esence köyü bulunmaktadır. Osmanlı Dönemi’nde bey ve ağalara ait birer çiftlik olan günümüz Karacabey ilçesine bağlı Çamlıca, Çesneiri (Çeşnigir) ve Mudanya’ya bağlı Yalıçiftliği köyleri Yunanistan’dan gelen Rumlar tarafından satın alınmıştır. Bir ikonanın arka yüzünde yazan nota göre Yalıçiftlikli Rumlar, Atina’nın kuzeybatısında bulunan Ağrafa Dağları’ndaki Karpenisi (Redina) kasabasından 1760 yılı civarında gelmişlerdi. Bursa'ya bağlı olan köy, 19. yüzyılın sonunda Mudanya kazâsına bağlanmıştır. 1857 yılında inşa edilen Panayia Kilisesi’nden günümüze, sadece 1 metre yükseklikteki duvar kalıntıları ulaşmışken 1894 yılında inşa edilen Rum mektebi tamamen yok olmuştur.

İzmit Lisesi, Kocaeli ili İzmit merkez ilçesinde bulunan bir lisedir.

<span class="mw-page-title-main">Gedikpaşa</span>

Gedikpaşa, İstanbul, Fatih İlçesi'nde, Emin Sinan, Küçük Ayasofya, Kadırga, Şahsuvar, Muhsine Hatun, Nişanca, Mimar Kemalettin ve Beyazıt mahalleleri ile çevrili olup, Mimar Hayrettin Mahallesi sınırları içinde kalan semt.

<span class="mw-page-title-main">Küplü, Meriç</span> Edirnede bir belde

Küplü, Edirne ilinin Meriç ilçesine bağlı bir beldedir.

<span class="mw-page-title-main">Başiskele</span> Kocaelinin ilçesi

Başiskele, Kocaeli ilinin ilçesidir. Marmara Bölgesi'nin Çatalca-Kocaeli Bölümü'nde yer almaktadır. İlçe, 2008 yılında Bahçecik, Yeniköy, Karşıyaka, Yuvacık ve Kullar beldelerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Bahçecik, Başiskele</span> Kocaelide bir semt

Bahçecik, Kocaeli ili Başiskele ilçesine bağlı semt. İzmit Körfezi'nin güneyinde, Samanlı Dağları'nın eteğinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">1894 İstanbul depremi</span>

1894 İstanbul depremi, 10 Temmuz 1894'te Marmara Denizi'nde, saat 12:24'te, İzmit Çınarcık havzasında veya İzmit Körfezi'nde meydana geldi. Deprem yüzey dalgasının 7.0 tahmini büyüklüğünü vardı. İzmit Körfezi çevresinde Yalova, Sapanca ve Adapazarı ve İstanbul'da tahminen 1349 kişi öldü. Deprem 1,5 m yüksekliğinde tsunamiye neden oldu.