İçeriğe atla

Akdeniz

Başlığın diğer anlamları için Akdeniz (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Akdeniz
Akdeniz ve bu iç denizi çevreleyen ülkelerin uydu görüntüsü (NASA)
Havza
Ülke(ler)Tüm Liste
KonumGüney Avrupa
Batı Asya
Kuzey Afrika
Koordinatlar38°K 17°D / 38°K 17°D / 38; 17
Ada(lar)± 3.300
Yerleşim(ler) (sahil)Antalya, Atina, Barselona, İzmir, Marsilya, Mersin, Roma, Adana, Valensiya
Genel bilgiler
Aktığı yerAtlas Okyanusu
TürDeniz
Akarsu (gelen)Marmara Denizi, Nil nehri, Cheliff nehri, Ebro nehri, Tiber nehri, Rhône Nehri, Po nehri
Ortalama derinlik1.500 m (4.900 ft)
En derin noktası5.267 m (17.280 ft)
Yüzölçümü2.500.000 km2 (970.000 sq mi)
Su hacmi3.750.000 km3 (900.000 cu mi)
İkamet süresi80-100 sene
Tuzluluk3,8 %
Sıcaklık12-28 °C (54-82 °F)
Wikimedia Commons
Harita
Katip Çelebi 1656 Akdeniz, Asfar il-bihar
Akdeniz haritası
Akdeniz bölgesi rölyefi

Akdeniz (Osmanlı Türkçesi: بحر سفيد Bahr-i Sefīd,[1] آق دڭيز Akdeñiz[2] ya da بحر متوسط, Bahr-i Mutavassıt[3]), Atlas Okyanusu'na bağlı, kuzeyinde Avrupa, güneyinde Afrika, doğusunda Asya kıtaları bulunan deniz. 2,5 milyon km² civarında alanı kaplayan deniz, Cebelitarık Boğazı ile Atlas Okyanusu'ndan, Çanakkale Boğazı ile Marmara Denizi'nden ve Süveyş Kanalı ile Kızıldeniz'den ayrılır. Akdeniz'in tuzluluk oranı ‰ 38 (binde 38) olup tuz oranı fazla olan denizler grubunda değerlendirilir.

Etimoloji

İngilizcede Mediterranean Sea denilir. Bu da Latincedeki Mediterraneustan (Medi: Orta + terra: Toprak, yer) gelmektedir. Yunancada Mesogeios denir. Arapçadaki karşılığı البحر الأبيض المتوسط (El Bahre-l Ebyedu'l-Mutavassit) “'ortada yer alan beyaz deniz'” anlamındadır. Farsçada Akdeniz için kullanılan Bahr-i Sefid ismi Osmanlı dönemi haritalarında da gözükmektedir. Romalılar da Mare Nostrum olarak tanımlanmaktaydı, anlamı ise Bizim Deniz'di.[1]

“Akdeniz” isminin kaynağıyla ilgili inanılan iddialardan bir diğeri de eski Türklerde “mavi” rengin doğunun, “ak” rengin batının, “kırmızı” rengin güneyin ve “kara” rengin kuzeyin sembolü olarak kullanılmış olmasıdır. Bu iddiaya göre Akdeniz adlandırmasını ortaya koyan dil bilincinde Ege ve Akdeniz'i tek bir deniz olarak gören yaklaşım vardır. Bu yaklaşıma göre Türkiye'nin kuzeyindeki denize Karadeniz adının verilmesinin sebebi de budur.[4]

Denizanası, Akdeniz'de sık rastlanılan bir hayvandır.

Coğrafya

Dünyanın en büyük iç denizidir. Derin bir denizdir ve en derin noktası İyon Denizi'nde bulunan ve yaklaşık 5267 metre olan Kalipso Çukuru'dur. Doğu Akdeniz Havzası, Batı Akdeniz Havzası'ndan daha derindir. Özellikle Doğu Akdeniz olmak üzere tuzluluk oranı yüksektir. Kıbrıs ile Mısır arasındaki kısımda tuzluluk oranı binde 39'a ulaşır. Akdeniz'e kıyısı olan 22 ülke vardır.

Akdeniz'e kıyısı olan ülkeler

Bölümler

Alt Denizler

Boğazlar

Marmara Denizi ve Karadeniz'i birleştiren İstanbul Boğazı

Körfezler

İklim

Akdeniz bölgesi şehirlerinde sıcaklık (°C)
OcakŞubatMartNisanMayısHaziranTemmuzAğustosEylülEkimKasımAralık
Marsilya [1]16 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 13 13 13 14 16 18 21 22 21 18 16 14
Barselona [2]18 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 13 13 13 14 17 20 23 25 23 20 17 15
Valensiya [3]31 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 14 13 14 15 17 21 24 26 24 21 18 15
Napoli [4]31 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 15 14 14 15 18 22 25 27 25 22 19 16
Málaga [5]27 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 16 15 15 16 17 20 22 23 22 20 18 16
Cebelitarık [6]17 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 16 15 16 16 17 20 22 22 22 20 18 17
Atina [7]27 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 16 15 15 16 18 21 24 24 24 21 19 17
Kandiye [8]26 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 16 15 15 16 19 22 24 25 24 22 20 18
Malta [9]3 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 16 16 15 16 18 21 24 26 25 23 21 18
Antalya [10]8 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 14 15 18 21 25 30 34 34 31 26 20 16
Larnaka [11]31 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 18 17 17 18 20 24 26 27 27 25 22 19
Mersin [12][]18 18 19 22 24 25 27 29 28 26 24 22
Tel Aviv [13]27 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 18 17 17 18 21 24 26 28 27 26 23 20

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 7 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2012. 
  2. ^ Kâtib Çelebi, Kitab-ı Cihannüma, 1648 bk: 360 Yıllık Öykü: Cihannüma 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2012. 
  4. ^ Ertuğrul Yaman, Eyüp Bacanlı, Türk Dili El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara 2009, s. 35-36

Kaynakça

5. https://web.archive.org/web/20130915012011/http://www.biltek.tubitak.gov.tr/merak_ettikleriniz/index.php?kategori_id=21&soru_id=4891


Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Karadeniz</span> Avrupa ve Asya arasında yer alan bir iç deniz

Karadeniz, güneydoğu Avrupa ile Anadolu yarımadası arasında yer alan, kuzeyinde Ukrayna, kuzeydoğusunda Rusya, doğusunda Gürcistan; güneyinde Türkiye, batısında Romanya ve Bulgaristanla çevrili, Atlas Okyanusu'na Akdeniz, Ege Denizi ve Marmara Denizi aracılığıyla bağlanan bir iç denizdir. İstanbul Boğazı vasıtasıyla Marmara, Kerç Boğazı vasıtasıyla ise Azak Denizi'ne bağlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Marmara Denizi</span> Karadeniz ve Ege Denizi arasındaki iç deniz

Marmara Denizi ya da Klasik Antik Çağ'ında Propontis, Karadeniz'i, Ege Denizi ve Akdeniz'e bağlayan bir iç denizdir. Karadeniz'e İstanbul Boğazı, Ege Denizi'ne Çanakkale Boğazı ile bağlanır. Türkiye'nin Asya ve Avrupa kısımlarını da birbirinden ayırır. Marmara Adasında bol miktarda mermer bulunması yüzünden adaya ve denize, Yunanca mermer anlamına gelen "Marmaros" denmiştir. Denizin bir diğer eski adı da '"Propontis"'tir. Türkiye'nin en büyük şehirlerinden İstanbul ve Kocaeli bu denizin kıyısında, diğer bir büyük şehri Bursa ise hızla deniz kıyısına doğru genişlemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hint Okyanusu</span> Okyanus

Hint Okyanusu, kuzeyde Asya, batıda Afrika ve Arabistan Yarımadası, doğuda Malay Yarımadası, Sunda Adaları ve Okyanusya tarafından çevrilen, dünyanın üçüncü büyük okyanusudur. Agulhas Burnu'nun güneyinde 20° Doğu boylamının geçtiği yerde Atlas Okyanusu'ndan; 147° Doğu boylamının geçtiği yerde de Pasifik Okyanusu'ndan ayrılır. En kuzeyde Basra Körfezi'nde, 30° enlemine kadar uzanır. Dünya sularının %20'sini kapsar. Afrika'dan Avustralya'ya kadar okyanusun genişliği 10.000 kilometre kadardır. Bu alanda yaklaşık olarak 73.566.000 km² yer kaplar. Hacminin yaklaşık olarak 292.131.000 km³ olduğu tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ege Denizi</span> Akdenizin parçası olan deniz

Ege Denizi veya Türkçe diğer adı ile Adalar Denizi, Balkan ve Anadolu Yarımadaları arasında, Akdeniz'e bağlı bir denizdir. Marmara Denizi ve Karadeniz'den Çanakkale ve İstanbul Boğazları ile ayrılan bu denizin kuzey sınırları karalarla çizilmiş olmakla birlikte, güney sınırlarını Yunanistan'a bağlı adalar olan Rodos ve Girit çizer. Ege Denizi'nin tüm kıyıları Türkiye ve Yunanistan ile çevrilidir. Karadeniz üzerinden taşınan petrol ürünlerinin dünya pazarına ulaşmasında başlıca yoldur.

<span class="mw-page-title-main">Kızıldeniz</span> Afrika ile Asya arasında yer alan, Hint Okyanusuna bağlı bir deniz

Kızıldeniz, Afrika ile Asya arasında yer alan, Hint Okyanusu'na bağlı bir denizdir. Kızıldeniz, adını, Yunanca Ερυθρά Θάλασσα ve Latince "Mare Rubrum"un çevirisinden almıştır. Kızıldeniz, yerel halk tarafından şap denilen mercan kayalıklarından dolayı "Şap Denizi" olarak da bilinmektedir. Uzunluğu yaklaşık 2000 km olup, bazı kaynaklarda 1900 km ya da 2350 km diye geçmektedir. Kuzeyde Mısır'daki Süveyş Kanalı ile doğal olmayan yoldan Akdeniz'e bağlanmıştır; güneyde ise Arap Yarımadası ucunda Babü'l Mendep Boğazı ile Hint Okyanusu'na bağlanır. Kızıldeniz kuzeyde Sina Yarımadası ile ikiye ayrılır; kuzeydoğuya doğru Akabe Körfezi, kuzeybatıda ise Süveyş Körfezi vardır.

<span class="mw-page-title-main">İyon Denizi</span>

İyon Denizi, Adriyatik Denizi ile Akdeniz arasında deniz.

<span class="mw-page-title-main">Kitâb-ı Bahriye</span> Piri Reisin hazırladığı Akdeniz kıyılarına ait ayrıntılı bir harita-kılavuz

Kitâb-ı Bahriye, Osmanlı Kaptan-ı Deryası (amirali) Piri Reis'in hazırladığı Akdeniz kıyılarına ait ayrıntılı bir harita-kılavuzdur. Kitap, denizcilere Akdeniz kıyıları, adaları, geçitleri, boğazları, körfezleri, fırtına halinde nereye sığınılacağı, limanlara nasıl yaklaşılacağı hakkında bilgiler, ayrıca limanlar arasında gitmek için kesin rotalar verir.

<span class="mw-page-title-main">Çanakkale Boğazı</span> Ege Denizi ile Marmara Denizi arasındaki boğaz

Çanakkale Boğazı ya da tarihî adıyla Dardanelya, Asya ile Avrupa kıtalarını birbirinden ayıran ve Ege Denizi ile Marmara Denizi'ni birbirine bağlayan bir boğaz ve uluslararası su yoludur.

<span class="mw-page-title-main">Tiren Denizi</span> İtalya açıklarında bulunan, Akdenizin bir kolu

Tiren Denizi, İtalya açıklarında bulunan, Akdeniz'in bir koludur. Batıda Korsika ve Sardinya adalarıyla, Kuzeyde Ligurya, Doğuda Toskana, Latium, Campania ve Calabria, Güneyde de Sicilya Adası ile çevrilidir. En derin noktası 3785 metredir.

<span class="mw-page-title-main">Marmara Bölgesi</span> Türkiyenin Marmara Denizi çevresindeki coğrafi bölgesi

Marmara Bölgesi, Türkiye'nin 7 coğrafi bölgesinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Akdeniz</span> coğrafi olarak Akdenizin doğusunda yer alan ülkeler

Doğu Akdeniz, genellikle Levanten Denizi çevresindeki ülkeler olarak tanımlanan Akdeniz'in yaklaşık doğu yarısı veya üçte biri için kullanılan gevşek bir tanımdır.

<span class="mw-page-title-main">1987 Akdeniz Oyunları</span>

1987 Akdeniz Oyunları veya resmî adı ile 10. Akdeniz Oyunları, 11-25 Eylül 1987 tarihleri arasında Suriye'nin Lazkiye kentinde düzenlenmiştir. Diğer performanslar arasında; Mısırlı Mohamed Rashwan'ın judoda çift, Suriye'nin Fransa'ya karşı futbol finalindeki zaferi (2-1), Arnavutluk'un voleybola ilk katılımında altın madalya, top ve bayan basketbol'da, İspanyol Conchita Martínez'in tenisteki zaferi, İtalyan yüzücü Giorgio Lamberti'nin 5 unvanı ve Tanya Vannini'nin 4 unvanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Batı Asya</span> Orta Doğu ve Kafkasların bir bölümünü kapsayan bölge

Batı Asya, Asya'nın en batıdaki bölgesidir. Anadolu, Arap Yarımadası, İran, Mezopotamya, Levant bölgesi, Kıbrıs adası, Sina Yarımadası ve Transkafkasya'yı (kısmen) kapsamaktadır. Bölgenin Mısır'da bulunan Süveyş Kanalı ile Afrika'dan, Türk Boğazları'nın su yolları ve Büyük Kafkas Dağları ile Avrupa'dan ayrıldığı düşünülmektedir. Doğusunda Güney Asya, kuzeydoğusunda Orta Asya bulunmaktadır. Bölgeyi sekiz deniz çevrelemekte : Ege Denizi, Karadeniz, Hazar Denizi, Basra Körfezi, Umman Denizi, Aden Körfezi, Kızıldeniz ve Akdeniz.

<i>Ferula</i>

Ferula Apiaceae familyasından bir çiçekli bitki cinsi. Anavatanı Akdeniz bölgesinin doğusu ve Orta Asya'dır ve genelde kurak iklimlerde yetişir.

<span class="mw-page-title-main">Kıstak</span> İki kara parçasını birbirine bağlayan, iki yanı suyla kaplı, dar ve ince kara parçası.

Kıstak, berzah, deniz içinde iki adet kara parçasını birbirine bağlayan dar kara parçasıdır. Yunanistan'da Mora Yarımadası'nı Yunanistan Yarımadası'nın geri kalanına bağlayan Korint Kıstağı, Kuzey ve Güney Amerika'yı bağlayan Panama Kıstağı, Mısır'ı Afrika'ya ve Asya'ya bağlayan Süveyş Kıstağı bu coğrafi oluşumlara verilebilecek örneklerdir.

<span class="mw-page-title-main">Yunanistan coğrafyası</span>

Yunanistan, Güneydoğu Avrupa'da Balkanlar yarımadasında bir ülkedir. Kuzeyden Arnavutluk, Kuzey Makedonya ve Bulgaristan ile sınırlanırken, doğuda Türkiye ile komşudur. Yunanistan'ın doğusunda Ege Denizi, güneyde Girit ve Libya denizleri tarafından çevrilidir ve batıda İtalya ile Yunanistan'ı ayıran İyon Denizi bulunur.

<span class="mw-page-title-main">2013 Akdeniz Oyunları'nda futbol</span>

2013 Akdeniz Oyunları'nda futbol karşılaşmaları 19-27 Haziran tarihleri arasında Tevfik Sırrı Gür Stadyumu ve Tarsus Şehir Stadı'nda oynanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Helen yayı</span> Aktif tektonik alan

Helen yayı ya da Girit yayı, Afrika levhası'nın Ege denizi altına daldığı alanda oluşan aktif deprem ve volkan üreten bir tektonik alandır. Yunanistan'ın güneybatısındaki İyon Denizi'nden başlar, Girit'in ve Rodos'un güneyinden geçer, Fethiye Körfezine doğru uzanır. Alan, Kuzey Anadolu Fayı, Ölüdeniz Fayı, Yunan kesme zonu ve Batı Anadolu'nun GB yönlü açılma hareketinin etkisindedir.

365 Girit depremi, 21 Temmuz 365'te Doğu Akdeniz'de gün doğumu civarında meydana geldi ve merkez üssünün Girit yakınlarında olduğu varsayılmaktadır. Jeologlar bu denizaltı depreminin büyüklüğünün 8,5 veya daha yüksek olduğunu tahmin etmektedir. Makedonya'nın, Africa Proconsularis'in, Mısır'ın, Kıbrıs'ın, Sicilya'nın ve Hispania'nın (İspanya) orta ve güney piskoposluk bölgelerinde yaygın bir yıkıma neden oldu. Girit'te neredeyse tüm kasabalar yıkıldı.

<span class="mw-page-title-main">Levant Denizi</span> deniz

Levant Denizi veya Levanten Denizi Akdeniz'in doğusundaki Levant bölgesinde bulunan bir denizdir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.