İçeriğe atla

Akdamar Kilisesi

Koordinatlar: 38°20′30″K 43°02′07″D / 38.34167°K 43.03528°D / 38.34167; 43.03528
Surp Haç Katedrali
Սուրբ Խաչ եկեղեցի
Kiliseden bir görüntü
Harita
Temel bilgiler
KonumAkdamar Adası, Gevaş, Van, Türkiye
Koordinatlar38°20′30″K 43°02′07″D / 38.34167°K 43.03528°D / 38.34167; 43.03528
İnançErmeni Apostolik
Açılış921
DurumMüze
Mimari
Mimar(lar)Mimar Manuel
İnşaat başlangıcı915
Tamamlanma921
Özellikler
Genişlik (merkez)11,60 m
Kubbe yüksekliği (iç)20,40 m

Akdamar Kilisesi, Ahtamar Kilisesi, Surp Haç Kilisesi veya Kutsal Haç Katedrali (Ermenice: Աղթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցի Ağtamari Surp Haç Egeğedzi), Türkiye'nin doğusunda, Van Gölü üzerindeki Akdamar Adası'nda yer alan bir kilisedir. Kudüs'ten İran'a kaçırıldıktan sonra 7. yüzyılda Van yöresine getirildiği rivayet edilen Hakiki Haç'ın bir parçasını barındırmak maksadıyla Kral I. Gagik'in emriyle 915-921 yıllarında Mimar Manuel tarafından inşa edilmiştir. Ermeni Kırımı'ndan sonra cemaatsiz kalan dini yapı bugün müze olarak hizmet vermektedir.

Tarihçe

Akdamar Adası Haritası

Adanın güney doğusuna kurulmuş olan kilise, mimari açıdan Orta Çağ Ermeni sanatının en parlak eserleri arasında sayılır. Kızıl andezit taşından inşa edilmiş olan kilisenin dış cephesi, alçak rölyef şeklinde işlenmiş zengin bitki ve hayvan motifleriyle ve Kutsal Kitap'tan alınma sahnelerle bezenmiştir. Kilise bu özelliğiyle de Ermeni mimari tarihi içinde eşsiz bir konuma sahiptir. Kilisenin kuzeydoğusundaki şapel 1296-1336 tarihlerinde, batısındaki jamadun (cemaat evi) 1793 tarihinde, güneyindeki çan kulesi 18. yüzyıl sonlarında ilave edilmiştir. Kuzeyindeki şapelin ise tarihi bilinmemektedir.

1915 Ermeni Kırımı'nda cemaati küçülmüştür. Doğudaki birçok başka Ermeni anıtı ile birlikte Akdamar Kilisesi'nin de 1951'de hükûmet emriyle yıkımı kararlaştırılmış, 25 Haziran 1951'de başlatılan yıkım çalışması o dönemde genç bir gazeteci olan ve tesadüfen olaydan haberdar olan Yaşar Kemal'in haber vermesiyle durdurulmuştur.

On yıllar boyunca bakımsız olarak kalan kilise 2005-2007 döneminde Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı öncülüğünde, Türkiye Ermenileri ve komşu Ermenistan ile ilişkilerin geliştirilmesine yönelik bir adım olarak, 1.5 milyon dolar harcanarak restore edilmiştir. Restorasyon çalışması bazı uluslararası kültür çevrelerinde "siyasi amaçlı" olarak tanımlanmıştır.[1] Kilise 29 Mart 2007 tarihinde TC Kültür Bakanı Ertuğrul Günay ve Ermenistan Kültür Bakan Yardımcısının katılımıyla müze olarak tekrar açılmıştır. Restorasyon çalışması sonrası, kilisede 19 Eylül 2010 tarihinde Türkiye Ermenileri Patrikliği Ruhani Meclisi Patrik Genel Vekili Başpiskopos Aram Ateşyan yönetiminde bir ayin düzenlenmiştir, bu 95 yıl aradan sonra burada düzenlenen ilk ayindir.[2] 2013 yılında başlatılan restorasyon çalışmaları sonucunda, daha önce arkeolojik kazılarla gün yüzüne çıkarılan manastır ve şapel gibi yapılar orijinaline uygun olarak yenilenmiştir.[3] Tarihi kilisede 2023 yılında 11. ayin gerçekleştirilmiştir.[4] Akdamar Kilisesinde ayin TC Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından sağlanan özel izin ile yılda bir kez yapılmaktadır.[4]

23 Ekim 2011'de Van'da meydana gelen depremde kilise hafif hasar gördü. Kilisenin kubbesinde çatlak oluşurken, bazı cam ve seramikleri de kırıldı.[5]

Galeri

  • Akdamar kilisesi'nin tepeden görünümü. Karşıda Artos (Çadır Dağı) yer almaktadır.
    Akdamar kilisesi'nin tepeden görünümü. Karşıda Artos (Çadır Dağı) yer almaktadır.
  • Akdamar kilisesi'nin tümü
    Akdamar kilisesi'nin tümü
  • Akdamar kilisesi'nin Ermeni Kırımı'ndan sonraki hali
    Akdamar kilisesi'nin Ermeni Kırımı'ndan sonraki hali
  • Kutsal Haç Katedrali
    Kutsal Haç Katedrali

Dış bağlantılar

Vikihaber'de bu konuyla ilgili haber var:

Kaynakça

  1. ^ "Armenian Architecture - VirtualANI - The Restoration of the Aghtamar church". www.virtualani.org. 18 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024. 
  2. ^ "95 yıllık tabu yıkıldı". Sabah. 19 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024. 
  3. ^ "Restore edilen Akdamar Kilisesi ziyaretçi akınına uğruyor". www.ntv.com.tr. Erişim tarihi: 10 Ekim 2024. 
  4. ^ a b Editör, EkoIQ (15 Eylül 2023). "Van Akdamar Kilisesi'nde 11. Ayin Yapıldı". Sürdürülebilirlik Hakkında Her Şey. Erişim tarihi: 10 Ekim 2024. 
  5. ^ "Deprem Akdamar a da hasar verdi". web.archive.org. 1 Ocak 2012. 1 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Akdamar Adası</span> Van Gölünde ada

Akdamar Adası, Türkiye'nin Van ve Bitlis illeri arasında bulunan Van Gölü'nün içinde yer alan ikinci büyük adadır.

<span class="mw-page-title-main">Taşhoron Kilisesi</span>

Taşhoron Kilisesi (Taş Kilise/Üç Horan) veya Kutsal Üçlü Kilisesi, Malatya ili Yeşilyurt ilçesi Çavuşoğlu mahallesinde yer alan 18. yüzyılın ikinci yarısında Ermeniler veya Süryaniler tarafından yapılan kilisedir.

Azize Tereza Kilisesi; Ankara'nın Altındağ ilçesinde bulunan bir Katolik kilisesidir. İsmi, Lisieuxlü Azize Tereza'dan gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Surp Giragos Ermeni Kilisesi</span> Diyarbakırdaki Ermeni Ortodoks Kilisesi

Surp Giragos Ermeni Kilisesi veya Aziz Kyriakos Kilisesi, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde bulunan ve 2016 senesinde hükûmet tarafından kamulaştırılmış olan tarihi bir Ermeni Apostolik Kilisesi.

Surp Stepanos Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Beyoğlu ilçesinin Halıcıoğlu semtinde bulunan Ermeni kilisesi. 17. yüzyılda Eğin'den gelen Ermeni göçmenlerin Hasköy'e yerleştirilmeleriyle bu göçmenler semtte bir kiremit fabrikası açmıştır. 1703 yılında Rahip Haçadur evinde bir şapel açmış, daha sonra küçük ve ahşap olan bir Surp Stephanos Kilisesi inşa edilmiştir. Harutyun Amira Bezciyan'ın vasiyeti olan bir ferman ile 1831'de taş olarak Hassa mimarları Kazaz Hovhannes Amira Serveryan ve Krikor Amira Balyan tarafından inşa edilmiştir. 1845'te yenilenen kilise 1904'te yeniden bir onarımdan geçmiş, I. Dünya Savaşı'nda askeri depo olarak sonrasında ise göçmen yurdu olarak kullanılmıştır. 1930'da yeniden onarılarak ibadete açılan kilisenin arazisi 1975'te Haliç Köprüsü yapımı için istimlak edilmiştir. Galata Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi'nin alt galerisinde 30 yıl barınan kilise 2007 yılında Halıcıoğlu Mezarlığı içinde inşa edilen şapelde varlığını sürdürmektedir. Şapelin açılışını İstanbul Ermeni Patriği II. Mesrob yapmıştır.

Surp Asdvadzadzin Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Beşiktaş ilçesinin Ortaköy semtinde bulunan Ermeni kilisesi. 17. yüzyılda Eğin'den bölgeye gelen Ermenilerin burada 1665 yılında Surp Giragos adlı bir kilise inşa ettikleri bilinmektedir. 1725'te Ermeni Patriği IX. Hovahannes zamanında tekrar inşa edilerek Surp Asdvadzadzin olarak adlandırılan kilisenin yerine 1825'te taş bir kilise inşa edilmiştir. 2012 yılında restore edilen kilise ibadete açıktır.

Yerevman Surp Haç Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Beşiktaş ilçesinin Kuruçeşme semtinde bulunan Ermeni kilisesi. 1798'de inşa edilen kilise 1834'te Garabed Amira Balyan tarafından onarılır. Harutyun Amira Yerganyan tarafından 1835'te kilisenin bitişiğine Tarkmançats Ermeni İlköğretim Okulu inşa edilmiştir. 1975 ve 1988 yıllarında onarılarak İstanbul Ermeni Patriği I. Şınorhk tarafından ibadete açılan kilise son onarımını 2007'de görmüş ve Patrik II. Mesrob tarafından ibadete açılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Surp Hıreşdagabed Kilisesi</span> Türkiyedeki Ermeni Kilisesi

Surp Hıreşdagabed Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Fatih ilçesi Ayvansaray mahallesinde bulunan Ermeni kilisesi.

<span class="mw-page-title-main">Surp Haç Kilisesi</span> Kilise

Surp Haç Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Üsküdar ilçesinde bulunan Ermeni kilisesi. Semtte ilk kilise 1689'da inşa edilmiş, 1727 yılında Ermeni Patriği Hovhannes IX. Golod'un emriyle tekrar inşa edilen kilise 1779, 1781, 1782, 1785, 1790, 1808 yıllarında onarımlara tabi tutulmuştur. Balatlı III. Garabed zamanında daha geniş bir alana kâgir olarak inşa edilen kilisenin yapımında hassa mimarı Krikor Amira Balyan, Kazaz Harutyun Amira Bezciyan, Harutyun Amira Noradungyan, Mikayel Amira Pişmişyan desteklerde bulundular. 1892'de yenilenen kilise en son 1998 yılında onarılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Galata Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi</span> İstanbulda bir kilise

Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesi Karaköy semtinde bulunan Ermeni kilisesi. İstanbul'un fethinden önce İstanbul'a yerleşmiş olan Ermeniler ve Cenevizliler arasındaki iyi ilişkilerin bir sonucu olarak Cenevizliler kendilerine ait bir kutsal alanı Ermenilere satar. Kırım-Kefe kentinden İstanbul'a gelen Goms veya Gozma adlı bir hayırsever Ermeni tüccar, Cenevizlilerden alınmış olan bu arsa üzerine bir kilise inşa ettirir. Aved adlı bir demirci ustasının da kilisenin mihrabını tamamlayıp yanına Surp Haç Mabedi'ni inşa ettiği bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Surp Levon Kilisesi</span> Kadıköyde kilise

Surp Levon Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Kadıköy ilçesinde bulunan bir Ermeni Katolik kilisesi.

Surp Yerrortutyun Kilisesi veya Kutsal Üçlü Ermeni Kilisesi, Eskişehir'in Tepebaşı semtinde bulunmakta olan tarihi bir Ermeni Apostolik Kilisesi'dir fakat 1915 yılında Ermeni Kırımı olarak da bilinen Ermeni Tehciri'nden sonra porno film sinemasına dönüştürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Sivrihisar Surp Yerrortutyun Kilisesi</span>

Surp Yerrortutyun Kilisesi veya Kutsal Üçlü Ermeni Kilisesi, Eskişehir'in Sivrihisar ilçesinde bulunmakta olan tarihi bir Ermeni Apostolik Kilisesi'dir fakat 1915 Ermeni Kırımı'ndan beri boş kalmıştır. Anadolu'nun en büyük ikinci kilisesi olarak biliniyor.

<span class="mw-page-title-main">Naregavank</span>

Narega Anabad ya da Nareg Manastırı, 908 yılında Vasburagan krallığı döneminde inşa edilmiş Van Gölü'nün güney kıyısında bulunmakta olan tarihî Ermeni Apostolik manastır, 1915 Ermeni Kırımı'ndan sonra yıkılmıştır. Bugün arazisinin üstünde Gevaş ilçeye bağlı Yemişlik köyü'nün camisi yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Garmravank</span> Gevaşda bir manastır

Garmravank Manastırı veya Kırmızı Kilise ya da Göründü Kilisesi, 10. yüzyılında Vasburagan kralı I. Kakig tarafından inşa edilmiş Van Gölü'nün güney kıyısında bulunmakta olan tarihî Ermeni Apostolik manastır, fakat 1915 Ermeni kırımı'nda yıkılmıştır. Naregavank manastırı ve Akdamar adasındaki Kutsal Haç Katedrali'nin arasında bulunan Garmravank Manastırı, Gevaş ilçeye bağlı Göründü mahallede yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gıduts Manastırı</span> Ermeni Apostolik manastır

Gıduts Manastırı, 9. yüzyılında inşa edilmiş ve Van ilinin Tuşba ilçesine bağlı bugünkü Çitören köyünün ve Van Gölü'nün Çarpanak adasında bulunmakta olan tarihî Ermeni Apostolik manastır. Ktuts Manastırı olarak kayıtlara geçen manastır, adanın kuzey bölümünde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dzordzor Şapeli</span>

Dzordzor Şapeli veya Tzortzor Şapeli, İran'ın Batı Azerbaycan Eyaleti'nin Maku şehristanında, Zangmar Nehri üzerindeki Barun köyünde bulunan bir Ermeni manastırı ve kilisesidir.

Surp Hovsep Ermeni Katolik Kilisesi, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde yer alan tarihi bir kilisedir.

<span class="mw-page-title-main">Surp Sarkis Ermeni Ortodoks Kilisesi</span> Diyarbakırda yer alan bir kilise

Surp Sarkis Ermeni Ortodoks Kilisesi, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde yer alan tarihî bir kilisedir. Kilise ayrıca Hızır İlyas Kilisesi ya da Çeltik Kilisesi olarak da bilinir. Ortodoks Ermenilere aittir.

<span class="mw-page-title-main">Aparank Manastırı</span> Vanın Bahçesaray ilçesinde bulunan eski bir Ermeni Manastırı

Aparank Kutsal Haç Manastırı veya Abarank Manastırı (Ապարանք), Van ilinin Bahçesaray ilçesinde yer alan bir Ermeni manastırıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.