Akbelen, Tokat
| Akbelen | |
|---|---|
 | |
 Tokat'ın konumu | |
  Akbelen Akbelen'in Tokat'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Tokat |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 764 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 448 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 356 |
| İl plaka kodu | 60 |
| Posta kodu | 60255 |
Akbelen, Tokat ilinin merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Köyün batısında, eski belediye binası yanındaki tepelikte Helenistik ve Bizans dönemine tarihlenen ve yerel halkça "Gavur Mezarı" olarak adlandırılan nekropol alanı bulunmaktadır.[3] Patrik ve Kilise Babası İoannis Hrisostomos'un sürgünde bulunduğu Komana Pontiki'de 407 yılında öldüğünde günümüz köyünün yakınlarındaki bir mezara gömüldüğü ve cenazesinin 28 Ocak 438'de Havariyyun Kilisesi'ne yeniden defnedilmesine kadar burada kaldığı sanılmaktadır. Amerikalı misyoner Henry John Van Lennep, 1854 yılında Tokat'a gelip misyonerlik faaliyetlerinde bulunmuş ve ülkesine döndükten sonra hazırladığı "Travels in Little-Known Parts of Asia Minor" adlı kitabında da Bizeri Manastırında İoannis Hrisostomos'un mezarı ile birçok kalıntının bulunduğundan bahsetmiştir. Benzer şekilde Fransız coğrafyacı ve yazar Vital Cuinet, 1880 yılı başından ölene kadar geçen sürede Anadolu gezilerindeki gözlemleri sonucu hazırladığı "La Turquie d'Asie, géographie administrative: statistique, descriptive et raisonnée de chaque province de l'Asie Mineure" adlı kitabında yerleşimin Tokat'taki antik merkezlerden birisi olduğunu belirtirken manastırın Gregoryan Ermenilerinin kullanıldığını, manastır içerisinde İoannis Hrisostomos'un naaşının bir süre kaldığı mezarının bulunduğu ve bu mezarın psikolojik rahatsızlıklara iyi geldiği düşünüldüğü için Hristiyan halk kadar Müslümanlar tarafından da ziyaret edildiği belirtmiştir.[4]
Köydeki manastırın varlığı Bizans döneminde de burada kesintisiz bir yaşamın olduğunu göstermektedir. 1071 yılında yaşanan Malazgirt Meydan Muharebesi'nde Selçuklular'ın Bizans topraklarına akınlar düzenlemesini müteakip Tokat şehrinin olduğu gibi köyde 1074 yılında Danişmend Gazi öncülüğünde Türk egemenliği altına alınmıştır. Yerleşim sırasıyla; Dânişmendliler Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti, İlhanlılar'a bağlı emirler, Eretna Beyliği, Kadı Burhâneddin Devleti hakimiyetinde kaldıktan sonra 1392 yılı gibi Tokat'la birlikte Osmanlı egemenliğine girdi. Yerleşimden bahseden Osmanlı dönemine ait en eski kayıt 1455 yılı tahrir defteri olup bu kayıtlarda yerleşimden "Bizeri" adıyla Tokat kazasının Cincife nahiyesine bağlı, Hristiyan nüfus ağırlıklı olmak üzere Müslüman ve Hristiyan halkın birlikte yaşadığı bir köy olarak bahsedilmiştir. 1455-1574 yılları arasında yapılan kayıtlara göre köyde 4 adette değirmen bulunmaktaydı.[5] 1843 yılı Cizye Kayıtlarında "Bezeri" adıyla bahsedilen yerleşimde sadece 6 Ermeni cizye mükellefi bulunmaktaydı.[6] Yerleşimden, 1871 ile 1880 yılları arasında hazırlanan Sivas Vilayet Yıllıklarında nahiye olarak olarak bahsedilmekte olup bu kayıtlara göre nahiyede kadın erkek olmak üzere 2102 Müslüman, 64 Hristiyan halk yaşamaktaydı.[7] 1889-1928 yılları arasında dönem dönem nahiye konumuna ulaşan yerleşim sonrasında yapılan düzenleme ile tekrar köy statüsüne düşürülmüştür.[8] 1914 yılında Gayrimüslim okullarıyla ilgili hazırlanan rapora göre o dönem nahiye olan yerleşimde, Bizeri Manastırı içerisinde hizmet veren bir Ermeni Mektebi bulunmaktaydı.[9] 19. yüzyıl sonlarına doğru iyice azalan Ermeni nüfus, yeteri kadar tarihi kayıt bulunmamakla birlikte ya kendiliklerinden başka yerlere gitmişler ya da 1915 yılında yürürlüğe giren Tehcir Kanunu uyarınca yerleşimden uzaklaştırılmıştır. 1935 yılında yapılan nüfus sayımında yerleşim, Bizeri adıyla 1069 kişinin yaşadığı Tokat ilinin merkez kazasının Gökdere nahiyesine bağlı bir köy olarak geçmektedir.[10]
Köyün adı, 1772 kayıtlarında Bizeri, 1902 kayıtlarında Bidzari olarak geçmektedir.[11] 30 Aralık 1998 tarihinde belediye statüsü alarak beldeye dönüşen[12] köyün belediye statüsü, nüfusunun 2000 kişinin altına düşmesi üzerine 2013 yılında sona erdi.[13]
Coğrafya
Köy, Tokat il merkezine 20 km uzaklıktadır.[14]
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 448[2] |
| 2021 | 455[2] |
| 2020 | 479[2] |
| 2019 | 512[2] |
| 2018 | 595[2] |
| 2017 | 491[2] |
| 2016 | 503[2] |
| 2015 | 544[2] |
| 2014 | 584[2] |
| 2013 | 778[2] |
| 2012 | 851[14] |
| 2011 | 914[14] |
| 2010 | 1.193[14] |
| 2009 | 1.140[14] |
| 2008 | 1.139[14] |
| 2007 | 1.366[14] |
| 2000 | 2.249[14] |
| 1990 | 1.401[14] |
| 1985 | 1.292[14] |
Yönetim
Belediye başkanlığı
| Seçildiği yıl | Belediye başkanları[14] |
|---|---|
| 2009 | Osman Çakmak (AKP) |
| 2004 | Zülfikar Tankuç (AKP) |
| 1999 | Zülfikar Tankuç (FP) |
Kaynakça
- ^ "Akbelen, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k "Tokat Merkez Akbelen Köy Nüfusu". Nufusune.com. 28 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.
- ^ Erciyas, Burcu; Sökmen, Emine (2007). "TOKAT İLİ KOMANA ANTİK KENTİ YÜZEY ARAŞTIRMASI 2007". KARP-Komana Arkeolojik Araştırma Projesi. 15 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
- ^ Aykun, İbrahim (2015). ""Ermeni Olaylarında Tokat". Geçmişten Günümüze Türk-Ermeni İlişkileri Uluslararası Sempozyumu" (PDF). Bayburt Üniversitesi. ss. 66,67. 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020.
- ^ Şimşirgil, Ahmet (1990). "Osmanlı Taşra Teşkilatında Tokat (1455-1574)" (PDF). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi. s. 167. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
- ^ Eken, Galip; Şen, Hanife (2016). "Tanzimat Dönemi Cizye Defterlerine Göre Tokat'ta Gayrimüslimler". Selcuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36. Selçuk Üniversitesi. s. 165. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
- ^ Yücel, Ebubekir Sıddık (2011). Salname-i Vilayet-i Sivas H.1288/1289/1292/1293/1298. Sivas: Buruciye Yayınları. s. 236. ISBN 978-605-60461-1-7.
- ^ Sezen, Tahir (2017). Osmanlı Yer Adları Yayın No: 26 (Genişletilmiş 2. Baskı). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. s. 124. ISBN 978-975-19-6682-7.
- ^ Taşer, Seyit (2012). "Sivas'ta Gayrimüslim Okullar Hakkında Tutulan Rapor (1914)" (PDF). A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 48. Atatürk Üniversitesi. s. 414. doi:10.14222/Turkiyat1236. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.[]
- ^ "Genel Nüfus Sayımı” TC Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, Cilt:59, Sayı:75, Sf:57, Yıl:1937. URL: http://www.mku.edu.tr/files/200-0cfb0f06-28b5-4acf-9ed8-138ec43c4d95.pdf 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 5 Şubat 2020
- ^ Nişanyan, Sevan. "Index-Anatolicus: Türkiye yerleşim birimleri envanteri". nisanyanmap.com. 21 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021.
- ^ "Belediye Kurulmasına Dair Kararlar" (PDF). Resmî Gazete. 31 Aralık 1998. 15 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2021.
- ^ "İşte Kapatılacak 559 Belde !". kamudan.com. 10 Ekim 2012. 27 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k "Akbelen Belediyesi". YerelNet.org.tr. 8 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2020.
