İçeriğe atla

Akbaş (köpek)

Akbaş
Akbaş
ÜlkeTürkiye
Köpek (Canis lupus familiaris)

Akbaş Anadolu'ya özgü bir köpek ırkıdır. Kangal ile aynı soy ailesindendir.

Türkiye'nin yerli köpek ırklarından biri olup sürü koruma köpeği olarak yetiştirilmektedir. Eskişehir, Sivrihisar, Emirdağ arasında, ender olarak da Polatlı-Haymana arasında rastlanmaktadır.[1] Akbaşlar Amerika'da da birçok çiftlikte yetiştirilmeye başlanmıştır.[2][3]

Özellikleri

Akbaş Köpeğinin Özellikleri
Ağırlık:40-64 kg
Boy:71-86 cm
Tüy:Düz, uzun
Coat (cont):long on tail & body
Aktivite düzeyi:Düşük
Öğrenme düzeyi:Yüksek
Huy:Sakin, Sessiz
Temperament (cont)Koruyucu
Koruyuculuk:Yüksek
Bekçilik ve gözetlemeYüksek
Kızgınlık:Senede 2 kez, ort. 21 gün
Çiftleşme zamanı:Kızgınlığın 9-13 üncü gün
Gebelik süresi:58-63 gün
Yavru sayısı:8-9 yavru
Yaşam süresi:10-15 yıl

Himayesinde gördüğü inek, koyun gibi hayvanlara ve birlikte yaşadığı insanlara karşı çok korumacı davranır. Ama kurt, çakal, ayı gibi hayvanlara karşı çok saldırgan olur. Evine gelen konuklara da kuşkuyla bakar. Anadolu'nun en eski koruma ve çoban köpeğidir. Bir koyun sürüsünü dağıtmadan tek başına ağıla kadar getirebilir. Safkan bir köpektir, özgürlüğüne çok düşkündür.

Kökeni

Türkiye'de şimdi yaygın olarak yaşadığı bölgeye, Ural Dağları ve Balkaş Gölü arasından, Altınordu Devleti ve türevi olan İlhanlılar Devleti döneminde buraya yerleştirilen Orta Asyalı Türk boyları ve Moğol soylarının karışması ile oluşan Karatatar Türkmenleri tarafından getirildiği düşünülmektedir.[1] Hayvan yetiştiriciliği konusunda başarılı olan Oğuz Türkleri, Asya'nın kuzeyinden güneyin sıcak ve nemli iklimine uyum sağlaması için Akbaş ve Karabaşları melezleştirerek bölge iklimine uyumlu hâle getirmişlerdir.[4][5] Göçebe kavimlerle Anadolu'ya gelen Akbaşlar, Osmanlı'nın Zorunlu İskân dönemine kadar, hayvancılıkla uğraşan yarı-göçebe topluluklarla birlikte gezgin yaşam tarzını sürdürmüşlerdir.

Tarihçe

Aynı zamanda, Kangal (Karabaş) ile birlikte Anadolu Çoban Köpeği olarak da anılan bu ırk, Türkiye'de Batı ve Orta Anadolu Bölgesi'nde, özellikle Eskişehir, Kütahya dolaylarında yaşamaktadır. Bundan 3000 yıl önce üretildiği ve atalarının diğer çoban köpekleri olabileceği sanılmaktadır. Beyaz renkli köpekler koyun sürülerinin içinde diğer hayvanlarla karışarak yırtıcı hayvanlar için ilk hedef hâline gelmemesi ve vahşi köpeklerle farklarının belirginleşmesi için özellikle seçilmiştir. Karabaşların da (Kangal) aynı nedenlerle, koyu renkli hayvan sürülerini korumak için yetiştirildiği düşünülmektedir.

Genetik bilimciler, çoban köpeği ırklarının genetik atasının Orta Asya kurdu olduğunu belirlediler. Eski Çağ'ın en yaygın çoban toplumları olan Türkler, Moğollar, Tacikler, Orta Asya uluslarıdır. Ural-Altay Dağları arasında yaşamış Orta Asyalı çoban toplumların, siyasi ve sosyal tarihlerini araştırmakla, doğal safkan çoban köpeği ırklarının oluşma ve yayılmaları ile ilgili bilgilere ulaşılabilir.

Akbaşlar, Macaristan'da bulunan Kuvasz cinsi köpeklerle akrabadır, gerek fiziki, gerek karakter özellikleri birbirine tıpa tıp benzemektedir. Kuvasz'ın, kavimler göçü sırasında Karadeniz'in kuzeyinden Avrupa'ya inen Hun boylarıyla birlikte bölgeye geldiği düşünülmektedir.

Neler Yapar

Koyun, inek gibi çiftlik hayvanlarına karşı iyi ve koruyucu, fakat kurt, ayı, çakal gibi yabani hayvanlara karşı çok saldırgandır. Genellikle yabancılara karşı saldırgan olduğu için bulunduğu evin veya bahçenin çevresi, dış ortamı görmemesi için kapatılır. Aksi hâlde yürüyen ve hareket eden her şeye havlayabilir. Üzerinde çalışılarak sosyalleştirildiğinde ise bu özellikleri rahatsız edici boyutlara varmaz. Akbaş köpekler doğaları gereği aşırı korumacı ve şüphecidirler, bu nedenle hemen herkesi ilk etapta potansiyel tehlike olarak görebilirler, bu özelliklerini törpülemek için sabırlı bir şekilde sosyalleştirilmeleri gerekir. Geceleri, gündüz vaktine göre daha fazla dikkatli ve bekçidirler. Günümüzde bekçi köpeği olmanın yanı sıra çoban köpeği olarak da kullanılmaktadır. Akbaş ırkı, uluslararası pek çok yarışmada çobanlık ve sürü koruma konusunda birinci olmuştur.

Temel Özellikleri

Akbaş; iri cüsseli, atletik yapılı, dururken ve hareket hâlinde son derece güzel ve zariftir. Anadolu'da kullanılan en eski koruma köpeklerinden birisidir.

Apartman hayatına pek uygun değildir fakat her köpek gibi uyum yeteneği vardır. Hareket etmek ve mutlu olmak için geniş alanlara ihtiyaç duyar, yeterli sıklıkta dolaştırıldığında ve en azından günün bir bölümünde kapalı bir bahçede zaman geçirme şansı olduğunda, şehirde de rahatlıkla yaşayabilmektedir.[6] Amerika'da uzun süreden beri yetiştirilen Akbaş cinsi köpeklerin hemen her ortama uyum sağladığı gözlemlenmiştir. Bağımsız ve yer yer dominant karakteri nedeniyle yetişkin döneme gelene kadar Akbaş köpeklerin eğitimlerini ara vermeden sürdürmek gerekir. 3-6 aylık dönemde temel eğitim, 6-9 aylık dönemde ise ileri eğitim alabilecek kapasitededirler. Kırsal alanda 5 aylık Akbaşlar sürülere çobanlık yapmaya başlarlar.

Galeri

  • Akbaş ırkı bir köpek
    Akbaş ırkı bir köpek
  • Akbaş ırkı bir köpek
    Akbaş ırkı bir köpek
  • Akbaş ırkı bir köpek
    Akbaş ırkı bir köpek

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "Doğan KARTAY, Türk Çoban Köpeği Akbaş'ın Kökeni 30 Haziran 2006". 13 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2010. 
  2. ^ "Rancher hopes to improve plight of sheep industry's canines". mtexpress. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020. 
  3. ^ "Akbash Dog Association of America Breeders List". akbashclub (İngilizce). 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020. 
  4. ^ "Akbaş Irk Bilgileri". 12 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2009. 
  5. ^ "Karabaş (Kangal) ve Akbaşların Tarihçesi". 8 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2010. 
  6. ^ "Akbaş Nasıl Bir Köpektir?". petdostu.net. Pet Dostu. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2016. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Köpek</span> evcil, etçil ve memeli bir hayvan

Köpek ; köpekgiller (Canidae) familyasına ait, görünüş ve büyüklükleri farklı 400'den fazla ırkı olan, etçil bir memelidir. Bozkurt'un alt türlerinden biri olan köpek, tilki ve çakallarla da yakın akrabalardır. Kedilerle birlikte dünyanın en geniş coğrafyaya yayılan ve en çok beslenen iki evcil hayvanından biridir. 2001 yılı tahminlerine göre dünyada 400 milyondan fazla köpek vardır.

<span class="mw-page-title-main">Kangal köpeği</span> Türkiye kökenli çoban ve bekçilik yapan köpek türü

Kangal, Türkiye kökenli bir çoban ve bekçi köpeği ırkı. Adını Sivas'ın Kangal ilçesinden alır.

<span class="mw-page-title-main">Doberman</span>

Doberman, Almanya kökenli bir iş köpeği ırkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Aidi</span>

Aidi, Fas kökenli köpek ırkı. Eğitime yatkın ve dayanıklıdır. Avcılık, çobanlık ve bekçilikte kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Köpek ırkları</span>

Köpek ırkı, köpek türünün ırkları.

<span class="mw-page-title-main">Belçika çoban köpeği</span>

Belçika çoban köpeği, Belçika'da yetiştirilmiş çoban köpeği ırkı.

<span class="mw-page-title-main">Sibirya kurdu</span>

Sibirya kurdu ya da "haski" (Husky), yüzyıllarca kızak çekme, ren geyiği çobanlığı ve bekçilik görevlerinde kullanılmış bir köpek ırkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Collie</span>

Collie, bir İskoç çoban köpeği grubu. Birkaç farklı alt türü bulunur. Collie sözcüğü muhtemelen coaly sözcüğünden gelmedir. Bir başka teoriye göre İskandinav dillerinde özel isim olan Colle'den gelmiştir, zira bu isim Orta İngilizce döneminde sıklıkla köpeklere verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Rottweiler</span> Almanya kökenli bir bekçi ve koruma köpeği ırkı

Rottweiler, Almanya kökenli bir bekçi ve koruma köpeği ırkı. İsmini Almanya'nın Rottweil kasabasından alır.

Kars çoban köpeği, Türk çoban köpeği ırkı.

<span class="mw-page-title-main">Çoban köpeği</span>

Çoban köpekleri, sürülerin "idaresinde" kullanılan köpekler. Bu yönleriyle öncelikli görevleri sürüleri "korumak" olan bekçi ve koruma köpeklerinden ayrılırlar. Çoban köpekleri grubu, dünyadaki başlıca köpek kulüpleri tarafından tanınan bir köpek grubudur.

<span class="mw-page-title-main">Avustralya sığır çobanı köpeği</span> Avusturalya kökenli bir sürü köpeği

Avustralya sığır çobanı köpeği, 19. yy.da Avustralya'nın coğrafî koşullarına uygun olarak üretilmiş bir çoban köpeği ırkı. Sığırların topuklarını ısırarak sürüleri güttüğü için topukçu olarak da bilinir. Bu özellik atalarından olan dingodan miras kalmıştır. 1910 yılında doğmuş ve 29 yıl 5 ay yaşamış olan bir Avustralya sığır çobanı köpeği; bilinen, kayıtlı en uzun yaşamış köpektir.

<span class="mw-page-title-main">Anadolu çoban köpeği</span>

Anadolu çoban köpeği, dünyadaki tüm önemli köpek kulüpleri tarafından tanınan, mastif türünde bir köpek ırkı. Batılı devletlerde Türkçe imlâsıyla çoban köpeği olarak da bilinir. American Kennel Club'a göre işçi köpekler grubunda, Merkezi İngiltere'de bulunan The Kennel Club'a göre çoban köpeği grubunda ve Dünya Köpek Federasyonuna (FCI) göre 2. grupta bölüm 2.2'dedir. Kangal, Akbaş, Karabaş ve Anadolu çoban köpeğinin ayrı ırklar olup olmadığı mevzuu tartışmalıdır ve Türkiye'deki otoritelerce Kangal'ın da dünyada safkan bir ırk olarak tanınması için çalışmalar yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bekçi köpeği</span>

Bekçi ve koruma köpekleri, canlıları veya gayrimenkulleri korumak üzere yetiştirilen köpekler. Bu gruba örnek olarak doberman, bulmastif, Anadolu çoban köpeği, Kangal, akbaş, Napoli mastifi, Saint Bernard ve rottweilerler verilebilir. Alman kurdu, çoban köpeği kategorisinde değerlendirilmesine rağmen dünyada yaygın olarak kullanılan polis, asker ve bekçi köpeklerindendir. Bazı ufak ve gürültücü ırklar da fiziksel koruma sağlamasalar da uyarı görevini yerine getirebilirler.

<span class="mw-page-title-main">Kurtbasar</span>

Kurtbasar Azerice: Qurdbasar - Azerbaycan köpek ırkı. Genellikle koyunculukta kullanılır. Koyun sürülerinin konfortlu kontrol edilmesine hizmet etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Aksaray malaklısı</span>

Aksaray Malaklısı, Türkiye'de Aksaray ve çevresinde görülen iri bir köpek cinsidir. Bacak ve ayakları kalın, kafası büyük, dudağı sarkıktır. Aksaray yöresinde dudağa "malak" dendiğinden bu adı almıştır. Evliya Çelebi tarafından Anadolu Aslanı adı verilmiştir. Bu nedenle diğer bir ismi de Anadolu Aslanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gürcü çoban köpeği</span> Köpek ırkı

Gürcü çoban köpeği, Nagazi veya Georgian Shepherd, Gürcistan'a özgü bir bekçi köpeği ırkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Karakaçan Çoban Köpeği</span>

Karakaçan köpeği Bulgaristan kökenli bir köpek cinsidir. Kuzeyde Romanya, batıda Kuzey Makedonya ve Sırbistan ve güneyde Yunanistan ve Türkiye gibi çevre ülkelerin çiftlik hayvanlarının koruyucu köpekleriyle akrabadır. Köpek, adını Yunan göçebe çobanları olan Karakaçanlar'dan almıştır. Muhafazakar hayvancılık gelenekleri nedeniyle, Avrupa'daki en eski evcil hayvan türlerinden bazılarını korumuşlardır: Karakaçan koyunu, Karakaçan atı ve Karakaçan köpeği.

Evcil koyun predasyonu, genellikle yaban hayvanları veya bazen vahşi köpekler gibi doğal avcılar tarafından koyunların avlanması veya saldırılması anlamına gelir. Bu tür predasyonlar, çiftçiler için ciddi bir sorun olabilir ve koyun sürülerinin sağlığına ve verimine zarar verebilir. İşte evcil koyun predasyonuyla ilgili bazı önemli bilgiler:

  1. Doğal Avcılar: Yaban hayvanları, kurtlar, tilkiler, çakallar, kartallar, şahinler ve vahşi kedigiller gibi doğal avcılar, koyunlara saldırabilir. Bu tür avcılar genellikle genç, yaşlı veya hasta koyunları hedef alır.
  2. Vahşi Köpekler: Vahşi köpekler de evcil koyunlara zarar verebilir. Özellikle çiftliklerin yakınında vahşi köpek popülasyonları varsa, koyun sürüsü bu köpeklerin saldırısına maruz kalabilir.
  3. Çiftlik Güvenliği: Çiftçiler, koyun sürülerini predatörlere karşı korumak için çeşitli güvenlik önlemleri alabilirler. Bu önlemler arasında güçlü çitler, geceleyin koyunları bir ahırda kapatma, çoban köpekleri kullanma ve güvenlik kameraları gibi teknolojik çözümler yer alabilir.
  4. Çoban Köpekleri: Özel olarak eğitilmiş çoban köpekleri, sürüleri koruma konusunda etkili olabilir. Bu köpekler, sürüyü korumak ve predatörlere karşı caydırmak için kullanılır.
  5. Elektrikli Çitler: Elektrikli çitler, çiftçilere koyun sürülerini predatörlere karşı koruma konusunda yardımcı olabilir. Elektrik çitler, avcıları caydırmak için bir bariyer oluşturabilir.
  6. İnsan Müdahalesi: Çiftçiler, predasyon durumunda hemen müdahale ederek yaralı koyunları tedavi edebilir veya sürüyü koruma amacıyla diğer önlemleri alabilir.
  7. Tarhana : Eski zamanda çiftçiler yaptıkları tarhanalar ile kuzularının etrafına ufak bir çeper örerek rahatsız edici bir koku yaymasını sağlayarak olası saldırılara karşı hayvanlarını korumuşlardır.
<span class="mw-page-title-main">Türkiye kökenli köpek ırkları</span>

Türkiye kökenli köpek ırkları Türkiye'de endemik olan köpeklerdir. Türkiye kökenli köpek ırklarından bazıları Akbaş (köpek), Aksaray Malaklısı, Anadolu çoban köpeği, Anadolu Sultan Tazısı, Kafkas çoban köpeği, Kangal köpeği, Kars çoban köpeği, Rize koyun köpeği, Tarsus Çatalburun, Zağar, Zerdava,Trakya kopoyu, Anadolu kopoyu, arabacı palisi,Karadeniz dağ köpeği, Guregh ve Tonya finosu (kobi)dir. Türk kangal (karabaş) çoban köpeği hariç, tüm çoban köpeklerinin nesli tehlikede ya da ağır tehdit altındadır. Tüm köpek ırklarının korunması gerekli görülmektedir. Türkiye'de endemik olan en az 20 köpek ırkı bulunmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.