Akantus (süsleme)
Akantus (Grekçe: ἄκανθος) ya da akant, Antik Yunan mimarisinde sütun başlarını süslemek üzere kullanılan bir bitki figürüdür.
Türkçe adı "Ayı pençesi" olan akantuslar yoğun, kalın, silindirik ve dik çiçekli, dikenli, yüksek, otsu bitkilerdir. Çiçekleri gösterişli olduğundan, süs bitkisi olarak yetiştirilir. Akantus, ilk Çağ'dan beri başta Roma ve Bizans olmak üzere, çeşitli çevrelerin sanatına etkin şekilde girmiş bir bitkidir. Sütun başlıklarının ayrılmaz bir parçasıdır. Bilhassa Akdeniz çevresinin sanatında çeşitli malzeme ile, yaprak, kıvrım ya da rozet formunda pek çok yapıtta rastlanır. Geç antik sanat ile barok sanatta da sık kullanılmıştır.[1]
Akantus yaprak bezeme motifinin gelişimini en iyi korint ve kompozit sütun başlıklarında izlememiz mümkündür. Bu başlık türünün ortaya çıkışının öyküsünü Vitruvius şöyle anlatır:
“Korint’in özgür bir kızı evlilik çağında bir hastalığa yakalanarak ölür. Sütannesi, kızın ölümünden sonra, yaşamında ona zevk veren bazı ufak eşyaları toplayarak bir sepete koyar ve mezara taşır; mezarın üzerine koyduğu sepetin içindeki eşyaların daha uzun ömürlü olması için üstüne bir çatı kiremidi yerleştirir. Sepet, rastlantı sonucunda bir acanthus kökü üzerinde bulunmaktadır. Bastırılan akantus kökü, bahar gelince ortadan filizlenerek yaprak verir, sepetin kenarlarında gelişen filizler kiremidin ağırlığı altında kıvrılarak uçlarda volütleri oluşturur.
O sıralarda Atinalıların sanatsal yapıtlarındaki incelik ve zarafet nedeniyle κατατηξίτεοϛ adını verdikleri Callimachus, mezarın yanından geçerken, kenarlarından körpe yaprakların fışkırdığı sepeti görür. Bu yeni biçemden hoşlanarak Korinthlilere o örnekten esinlenerek nazı sütunlar inşa eder; bakışım oranlarını da belirleyerek, o zamandan sonra Korent üslubundaki yapıtlarda uygulanacak kuralları ortaya koyar.”[2]
Kaynakça
- ^ Demiriz, Yıldız. "ACANTHUS ; Türkiye'nin arkeoloji ve sanat tarihi terminolojisine yanlış adla girmiş bir bitki motifi" (PDF). Arkeoloji Sanat Tarihi Dergisi. 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2019.
- ^ Vitruvius (1998). Mimarlık Üzerine On Kitap. Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı. s. 76.
