Akameti Kilisesi
Akameti Kilisesi (Gürcüce: აკამეთის ეკლესია), tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Şadevani olan Çatalköprü köyünün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Ortadan kalkmış olan Akameti köyünün kilisesi olduğu için bu adla anılmaktadır.[1][2]
Tarihçe
Akameti, tarihsel Gürcistan'ın sınırları içinde yer alan Artani bölgesinin köylerinden biriydi. Hasköy'ün 2,7 kilometre güneyinde, günümüzde Çatalköprü köyünün sınırları içinde kalan bir alanda, Kura Nehri'nin sağ kıyısında kurulmuştu. Osmanlılar bu köyü ve bölgeyi 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdikten bir süre sonra, 1595 tarihinde gerçekleştirdikileri tahrirde Akameti'de 44 Hristiyan hane kaydetmiştir. Hane resilerinin adlarından nüfusun çoğunluğun Gürcülerden oluştuğu anlaşılmaktadır. Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adını taşıyan bu tahrir defterine göre Akameti, Gürcistan Vilayeti içinde, Ardahan-i Büzürg livasının Kuzay nahiyesine bağlıydı.[2][3] Akameti Kilisesi'nin bu dönemden kalmış ve köyün kilisesi olduğu anlaşılmaktadır. Gürcü araştırmacı ve gazeteci Konstantine Martvileli'nin köyü gezdiği 1917 yılında bu yapı olduğu gibi ayakta duruyordu.[4] Akameti Kilisesi'nin daha sonra yıkıldığı bu tespitten anlaşılmaktadır.
Mimari
Akameti Kilisesi (8×4 m), Akameti köyü yerleşim analının doğusunda yer alan tek nefli bir kilisedir. Konstantine Martvileli 1917 yılında, Akameti'nin (აქამეთი) terk edilmiş bir köy olduğunu ve sağlam olan kilisede Gürcüce yazıların bulunduğunu yazmıştır. Ne var ki kilise büyük ölçüde yıkılmış, Gürcüce yazılar da günümüze ulaşmamıştır. Yarı yuvarlak forma sahip apsisli yapının orta kısmı yıkılmıştır. Apsis tonozunun bir kısmı ile güney duvarının yarısı, batı ve kuzey duvarlarının ise küçük bir bölümü bugüne kalmıştır. Dolgu duvar tekniğiyle inşa edilmiş olan kilisenin kesme yüzey taşlatının bir kısmı apsis kemerinin iç tarafında, bir kısmı da kilisenin duvarların dış yüzeyinde kalmıştır. Kilisenin girişinin batıda olduğu tahmin edilmektedir. Günümüze kalan duvarların yüksekliği 6 metreyi bulur.[1][4]
Kaynakça
- ^ a b 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 122. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 520". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 439". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2024.
- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" ("არტაანის მხარეში"), Sakartvelo gazetesi, 10 Ekim 1917, sayı. 222". 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2023.
