Ak karınlı deniz kartalı
| Ak karınlı deniz kartalı | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Haliaeetus leucogaster (Gmelin, 1788) | ||||||||||||||
 Bu türün ve Solomon deniz kartalının ortak dağılım haritası. İkinci belirtilen tür daha açık renkli mavi daire ile gösterilmiştir. | ||||||||||||||
| Sinonimler | ||||||||||||||
Ichthyaetus blagrus Blyth, 1843 |
Ak karınlı deniz kartalı (Haliaeetus leucogaster), atmacagiller (Accipitridae) familyasından bir gündüz yırtıcı kuş türüdür. İlk olarak 1788 yılında Alman doğabilimci Johann Friedrich Gmelin tarafından tanımlanan bu tür Solomon Adaları'na endemik olan Solomon deniz kartalı ile çok yakındır. Erişkin ak karınlı deniz kartalının başı, göğsü, kanatlarının altındaki ikincil tüyler ve kuyruğu beyaz renklidir. Üst tüyleri gri renklidir. Kanatlarının altındaki siyah renkli uçuş tüyleri beyaz ikincil tüylerle bir kontrast oluşturur. Kuyrukları kısa ve tüm Haliaeetus türlerinde olduğu gibi kama şeklindedir. Yırtıcı kuşların çoğu gibi dişiler erkeklerden biraz daha iridir ve boyları 90 cm'ye, kanat açıklıkları 2,2 m'ye, ağırlıkları ise 4,5 kg'a ulaşır. Erişkin olmayan kuşların tüyleri kahverengidir ve beş ila altı yaşına kadar bu tüylerin yerine beyaz tüyler geçer. Çağrıları yüksek sesli kaz sesine benzer.[1]
Hindistan ve Sri Lanka'dan Güneydoğu Asya boyunca Avustralya'ya kadar olan bölgede deniz kıyılarında ve ana suyollarında yaşayan ve göçmen olmayan ak karınlı deniz kartalı su kenarında avlanır ve ürer. Diyetinin yarısına yakınını balıklar oluşturur. Birçok hayvan ile birlikte leş ile de beslenir. Her ne kadar korunma durumu "asgari endişe" olarak belirlenmişse de Güneydoğu Asya'nın Tayland gibi bölümlerinde ve Güneydoğu Avustralya'da sayıları azalmıştır. Yuvaların yakınlarında insanların bulunması nedeniyle üreme başarısının azalması ve yuva yapılabilecek ağaçların kesilmesi gibi insana bağlı nedenler doğal yaşam alanlarını tehdit etmektedir. Avustralya'nın çoğu bölgesinde Aborijinler ak karınlı deniz kartalını kutsal olarak görmektedirler ve birçok halk öyküsüne konu etmişlerdir.
Taksonomi
James Cook'un son yolculuğunda Cava Adası'nın en batı burnunun açıklarında bulunan Panaitan Adası'nda 1780 Şubat ayında yakalanan bir örnek üzerine John Latham 1781 yılında bazı notlar[2] aldıysa da tür ilk olarak Alman doğabilimci Johann Friedrich Gmelin tarafından tanımlanmıştır. Bilimsel adı Grekçe beyaz anlamına gelen λευκός ve karın anlamına gelen γαστήρ sözcüklerinden gelir. En yakın akrabası hakkında çok az bilgi bulunan ve Solomon Adaları'na endemik olan Solomon deniz kartalıdır. Ak karınlı deniz kartalının başı beyazken, Solomon deniz kartalının başı koyu renklidir. Gagaları ve gözleri koyu renklidir. Pençeleri, tüm Güney Yarımküre deniz kartallarında olduğu gibi koyu sarı renktedir. Her iki türün kuyruklarında da koyu renkli tüyler bulunabilir ama ak karınlı deniz kartalında bu her zaman görülmez. Görünüş ve ekolojik açından birbirlerinden ayrılsalar da yalnızca %0,3'lük bir genetik farklılık bu iki türün atalarının 150 bin yıl gibi çok yakın bir zamanda ayrıldığını göstermektedir. Bu genetik araştırmanın sonucunda genetik açıdan bu iki türün aynı türün alt türü olabileceği ama görünüş ve davranışsal açıdan olan farklılıklar nedeniyle iki ayrı tür olarak değerlendirilmeleri gerektiği belirtilmiştir.[3]
Fiziksel özellikleri
Ak karınlı deniz kartalının başı, karnı ve ayak tüyleri beyaz, sırtı ve kanadının dışı koyu gri ya da arduvaz rengidir. Uçarken, alttan bakıldığında siyah uçuş tüyleri çok belirgin olarak görülür. Büyük, çengel gibi olan kurşunî mavi-gri gaganın ucu koyu renkli, dibi ise kurşunî gridir. Gözbebekleri koyu kahverengidir. Bacak ve ayaklar sarı ya da gri renklidir ve uzun pençeler siyahtır. Aquila cinsinin aksine bacaklar tüysüzdür. Erkek ve dişi birbirine benzer. Erkeklerin boyu 70–80 cm, ağırlığı 1,8–3 kg arasındadır. Dişiler kısmen daha iridir, boyları 80–90 cm, ağırlıkları da 2,5–4,5 kg arasında değişir. Kanat açıklığı 1,78-2,2 m arasındadır.[4][5] Avustralya ve Yeni Gine'de 37 kuş üzerinde 2004'te yapılan araştırma, boyutlarına göre kuşların cinsiyetinin güvenilir olarak ayırılabileceğini ve güney enlemlerde yaşayan kuşların kuzeydekilerden daha büyük olduğunu göstermiştir.[6] Tüylerde mevsime göre değişiklik olmaz.[7] Ak karınlı deniz kartalının tüy değiştirme çevrimi pek bilinmemektedir. Bir yıldan uzun sürmekte, sekteye uğradığında sonradan kaldığı yerden devam edebilmektedir.[7]
Havada süzülürken kanatlar gövdeden bir açıyla yukarı doğru çıkar ancak kanat uçlarına doğru yatay konuma gelir. Uçuş silüetine bakılınca, görece uzun boyun, kafa ve gaganın öne doğru kuyruğun da geriye doğru mümkün olduğunca uzandığı görülür. Aktif uçuşta ak karınlı deniz kartalı geniş kanat çırpış ile kısa süzülme periyotları arasında gider gelir.[7]
Genç ak karınlı deniz kartalı ilk yaşında hemen hemen tamamen kahverengi tüylere sahiptir[4] ve başı, ensesi ve sağrısı soluk krem rengi kırçıllıdır.[7] Tüylerin beyaza dönüşmesi dört ile beş yılı bulur.[4] Altı yaşından sonra ölene kadar üreyebilirler.[7] 30 yıl kadar yaşadıkları düşünülmektedir.[8]
Yüksek sesli ve kaz sesine benzeyen çığlıkları özellikle üreme mevsiminde sıklıkla duyulur ve çiftler aynı tempoda birlikte çığlık atarlar[9] ve tünedikleri yerde bir süre birlikte çığlık atmaya devam ederler. Erkek kuşların çığlığı dişilerden daha tiz ve hızlıdır. Avustralyalı doğabilimci David Fleay ak karınlı deniz kartalının çığlıklarının, görece daha az ses çıkaran Avustralya kartalının çığlıklarına karşın Avustralya'nın en yüksek sesli ve en uzağa ulaşan kuş sesi olduğunu gözlemlemiştir.[10]
Erişkin ak karınlı deniz kartalının kendisine özgü tüy renkleri, fiziksel özellikleri, uçuş biçimleri ve sesleriyle başka bir kuş türü ile karıştırılması mümkün değildir. Erişkin olmayanlar Avustralya kartalı ile karıştırılabilir ama Avustralya kartalının tüyleri daha koyu, kuyruğu daha uzun ve ayakları da tüylüdür. Aynı zamanda erişkin olmayan ak karınlı deniz kartalı kahverengi tüyleri nedeniyle kara göğüslü şahin (Hamirostra melanosternon) ile de karıştırılabilir ama bu tür daha küçüktür, kanatlarında beyaz lekeler bulunur ve uçuğu daha dalgalıdır.[7] Hindistan'da beyaz tüylü Mısır akbabası ile karıştırılabilir ancak bu tür de daha küçüktür ve sırtı ile kanatları da beyazdır. Ak karınlı deniz kartalının beyaz kuyruğu uçarken diğer büyük kartal türlerinden ayırtedilmesini sağlar.[11] Filipinler'de Filipinler kartalı ile karıştırılabilir ancak bu türün de başında bulunan tüylerden ayırtedilebilir. Erişkin olmayanları da erişkin olmayan gri başlı balık kartalı ile karıştırılabilir ama daha koyu kahverengi alt tüyleri, uçuş tüyleri ve kama şeklinde kuyrukları ile ayırtedilebilirler.[12]
Dağılımı ve yaşam alanları
Ak karınlı deniz kartalı Asya'nın güneyinde Hindistan'da Mumbai'nin doğusu[13][14] (bazen kuzeyde Gucerat'a kadar[15] ve eskiden Lakshadweep adalarında), Bangladeş ve Sri Lanka'da; Güneydoğu Asya kıyısının tamamı boyunca Myanmar, Tayland, Malezya, Endonezya, Hindiçin yarımadası,[9] Filipinler'in tüm adaları,[12] Hong Kong dahil olmak üzere Çin'in güneyi,[9] Hainan ve Fuzhou'da;[11] daha doğuya doğru Yeni Gine ve Bismarck Adaları[16] ve Avustralya'da bulunur. Solomon Adaları'nın kuzeyinde yer alan Nissan Adası dışında bu adalarda bulunmaz, yerine Solomon deniz kartalı bulunur.[16] Avustralya'nın Victoria eyaletinde az raslanır ama yerel olarak Corner Körfezi ve Gippsland Göllerinde oldukça yaygındır.[17] Güney Avustralya'da da Kanguru Adası'nın kuzey sahillerinde çok sayıda bulunur.[18] Yaşadığı yerler Bass Boğazı adaları ve Tazmanya'ya kadar uzanır ve anakara ile adalar arasında uçtukları düşünülmektedir.[19] Lord Howe Adası'nda ve Yeni Zelanda'da görüldüklerine dair onaylanmamış kayıtlar vardır.[7]
Genelde kıyılarda yaşasalar da iç bölgelerde bulunan su kıyılarında da görülürler.[20][21] Ak karınlı deniz kartalı göçmen değildir ve uzun mesafeler uçabilseler de belirli bir yaşam bölgeleri vardır. Akarsular boyunca uçarak uçanköpekleri (Pteropus türü yarasalar) avladıkları bildirilmiştir. Avustralya'nın iç bölgelerinde yaşayan populasyonlar, suların ortaya çıkıp kurumasıyla yer değiştirirler.[7] Victoria eyaletinde bir defasında 30 yıldır kuru olmasına rağmen Albacutya Gölüne bir çiftin üremek için geldiği gözlemlenmiştir.[22] Özellikle kuluçka döneminde insanların varlığından rahatsız olurlar ve sonuç olarak kuluçka yerlerini terk edebilirler. Genellikle insan varlığının ve etkisinin bulunmadığı yerlerde daha çok sayıda bulunurlar.[23]
Notlar
- ^ "White-bellied Sea-eagle (Haliaeetus leucogaster) sounds". The Internet Bird Collection (İngilizce). Lynx Editions. 25 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2011. Ak karınlı deniz kartalı ses kayıtları
- ^ Stresemann, Erwin (1950). "Birds collected during Capt. James Cook's last expedition (1776-1780)" (PDF). Auk. 67 (1). ss. 66-88. 16 Mart 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2011.
- ^ Wink, Michael (1996). "A mtDNA Phylogeny of Sea Eagles (genus Haliaeetus) Based on Nucleotide Sequences of the Cytochrome b-gene" (PDF). Biochemical Systematics and Ecology (İngilizce). 24 (7/8). ss. 783-791. 29 Ekim 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2011.
- ^ a b c Hollands, David (2003). Eagles,Hawks and Falcons of Australia. Melbourne: Blooming books. s. 196. ISBN 1-876473-19-3.(İngilizce)
- ^ Raptors of the World by Ferguson-Lees, Christie, Franklin, Mead & Burton. Houghton Mifflin (2001), ISBN 0-618-12762-3.
- ^ Shephard, Jill M. (2004). "Discrimination of sex in the White-bellied Sea-Eagle, Haliaeetus leucogaster, using genetic and morphometric techniques". Emu. Cilt 104. ss. 83-87.
- ^ a b c d e f g h Marchant, S. Handbook of Australian, New Zealand and Antarctic Birds Volume 2:Raptors to Lapwings. Melbourne: Oxford University Press. ISBN 0195530691.(İngilizce)
- ^ Biodiversity Conservation Branch, DPIW (2011). "White-bellied Sea Eagle Haliaeetus leucogaster" (İngilizce). Hobart, Tasmania: Department of Primary Industries and Water, Tasmanian Government. 16 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2011.
- ^ a b c Strange, Morten (2000). Photographic Guide to the Birds of Southeast Asia. Singapur: Periplus. ISBN 962-593-403-0.
- ^ Fleay, David (1948). ""Notes on the white-breasted Sea-Eagle". Emu. Cilt 48. ss. 20-31. 19 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2011.
- ^ a b Ferguson-Lees, James; Christie, David A. (2001). Raptors of the World. Chicago, Illinois: Houghton Mifflin Harcourt. ISBN 0618127623. 19 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2011.
- ^ a b Kennedy, Robert S. (2000). A Guide to the Birds of the Philippines. Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 0198546688.
- ^ Rasmussen, P. C.; Anderton, J. C. (2005). Birds of South Asia. The Ripley Guide. Volume 2. Washington DC ve Barcelona: Smithsonian Institution and Lynx Edicions. ISBN 8487334660.
- ^ Ali, S.; Ripley, S. D. (1978). Handbook of the Birds of India and Pakistan: Volume 1 (2 bas.). New Delhi, Hindistan: Oxford University Press. ss. 287-89. ISBN 0195655060.
- ^ Acharya, Hari Narayan G (1936). "The Whitebellied Sea-Eagle (Haliaeetus leucogaster Gmelin) in North Gujarat". Journal of the Bombay Natural History Society. 38 (4). s. 828.
- ^ a b Coates, Brian J. (1985). The Birds of Papua New Guinea. Volume 1: Non-passerines. Alderley, Queensland: Dove Publications. ISBN 0-9590257-0-7.
- ^ Clunie, Pam (2003). "Flora and Fauna Guarantee Action Statement: White-bellied Sea Eagle (Haliaeetus leucogaster)" (PDF). East Melbourne, Victoria: Department of Sustainability and Environment, State Government of Victoria. 25 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2011.
- ^ Dennis, Terry E.; Kinloch, Martine A.; Pisanu, Phil; King, Cameron (2005). "The distribution and breeding status of White-bellied Sea-Eagle and Osprey populations on Kangaroo Island in 2005". Kingscote, Kangaroo Island: Kangaroo Island Resources Board, Government of South Australia. 4 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2011.
- ^ Threatened Species Section, DPIW (2006). Threatened Tasmanian Eagles Recovery Plan 2006-2010 (PDF). Hobart, Tasmania: Department of Primary Industries and Water, Tasmanian Government. ISBN 0 7246 6346 0. 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Kasım 2011.
- ^ Sadvi, K. M. (2009). "Occurrence of the White-bellied Sea Eagle Haliaeetus leucogaster in inland waters". Indian Birds. 5 (2). s. 50. ISSN 0973-1407. 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2011.
- ^ Sriram, Mythili; Sriram, Tara; Anand, M. O. (2008). "Sighting of the White-bellied Sea Eagle Haliaeetus leucogaster at the Lakkavalli Dam". Indian Birds. 4 (2). s. 71. ISSN 0973-1407. 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2011.
- ^ Tarr, H.E. (1962). ""Observations on the White-breasted Sea-Eagle"". Australian Bird Watcher. Cilt 1. ss. 194-97.
- ^ Department of Sustainability, Environment, Water, Population and Communities (2011). "Species Profile and Threats Database: Haliaeetus leucogaster — White-bellied Sea-Eagle". Canberra, ACT: Australian Government. 2 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2011.
