İçeriğe atla

Akşit Göktürk

Akşit Göktürk (27 Aralık 1934, Van – 26 Şubat 1988, İstanbul) edebiyat eleştirmeni, yazar ve dilbilimci.[1]

27 Aralık 1934'te Van'da doğan Akşit Göktürk, memur bir ailenin beş çocuğundan biridir. Çocukluğu Anadolu'nun çeşitli kasabalarında geçmiştir. Ortaokul eğitimini Antakya ve Adana'da tamamlamış olan Göktürk, lise eğitimi için Van'a geri dönmüş ve Van Lisesi'nden mezun olmuştur. Babasının emekli olmasıyla ailesiyle birlikte Van'a dönmüştür. Lise ve üniversite yıllarında Mustafa Canpolat ile birlikte edebiyat ortamında yer aldıklarını belirten Göktürk, dergiler çıkardıklarını ancak kendisinin bu dergilerde yazmadığını ifade etmektedir. Üniversite eğitimi için 1956'da Ankara'ya giden ve ardından İstanbul'a geçen Göktürk, İstanbul Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü'ne başlamıştır. Ancak yerleştiği Tıp Öğrenci Yurdu'nda çıkan yangın sonrasında Onat Kutlar ile birlikte Site Öğrenci Yurdu'na taşınmıştır.[2] 1960 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı bölümünü tamamlayarak 1961 yılında mezun olduğu bölümde asistan olarak çalışmaya başladı. 1965 yılında doktorasını tamamladı. 1972 yılında doçentliğini, 1978 yılında ise profesörlüğünü kazandı. 1975-1983 yılları arasında Türk Dil Kurumu'nda Yönetim Kurulu üyeliğinde bulunmuştur.[1]

Kariyeri

Akşit Göktürk, Türkiye'de Çeviribilim'in kurucuları arasında gösterilmektedir. 1958 yılından itibaren Varlık, Türk Dili, Yeni Dergi, Yeni Ufuklar ve Çağdaş Eleştiri gibi dergilerde inceleme yazıları ve çeviriler yayımlamıştır. İnceleme yazılarında özellikle biçem ve dil çözümlemeleri konularına değinmiştir.[3] Araştırmacı olarak 1964-1965 yılları arasında Nottingham Üniversitesi'nde ve 1970 ile 1974-1976 yılları arasında Almanya'da Konstanz Üniversitesi'nde çalıştı. Batı Berlin ve İsveç Uppsala üniversitelerinde çeviri yöntemleri ve kuramlarına ilişkin semirleri yönetti.[1] Akşit Göktürk, İngiliz gerçekçi yazar Daniel Defoe'nun Robinson Crusoe isimli romanının ilk tam Türkçe çevirisini yapmıştır. Söz konusu çevirisiyle 1969 yılında Türk Dil Kurumu (TDK) Çeviri Ödülü'nü kazanmıştır. Daniel Defoe'nun yanısıra, D. H. Lawrence, E. Kastner, F. Dürrenmatt, Bertrand Russell, T. S. Eliot gibi yazarların eserlerini de çevirileri yoluyla Türkçeye aktarmıştır.[4]

Eserleri

Kitaplaşmış yapıtları genel olarak deneme ve inceleme, edebiyat kuramı ve araştırma türündedir. 4. adet eser bulunmaktadır, bunlar Edebiyatta Ada, İngiliz Edebiyatında Ada Kavramı Üzerine Bir İnceleme (1973), Okuma Uğraşı (1979), Çeviri: Dillerin Dili (1986), Sözün Ötesi (1989) kitaplarıdır.[2]

Çeviri Dillerin Dili

Çeviri: Dillerin Dili edebiyat ve inceleme konularına yer veren bir çeviribilim kitabıdır. 1986 yılında İstanbul'daki Çağdaş Yayınevi tarafından yayınlanmıştır. 1994 yılında ise Yapı Kredi Yayınları'ndan ilk baskısı, Şubat 2023 tarihinde ise 16. baskısı yapılmıştır. Kitapta, çevirinin temel meseleleri ve sorunlarına değinen yazar, çeviri ve okuma eylemini ortak bir uğraşı olarak ele almaktadır. Kitapta aynı zamanda çeviri tarihi, çeviri eleştirisi, yazın (edebiyat) çevirisi ve çeviride yaratıcılık konularını diyalektik bir yöntemle ele almaktadır.[5]

Çeviri Olgusu, Çeviri Süreci ve Çevirmen Hakkındaki Düşünceleri

Akşit Göktürk kitabının başlığı olarak da belirlediği şekilde, çeviriyi şu ifade ile özetlemektedir: Çeviri dillerin dilidir.[6] Akşit Göktürk'ün söz konusu kitabında çeviri olgusu, çevirmen ve çeviri sürecine ilişkin düşüncelerini ele alır ve burada değindiği noktalar özetle aşağıdaki gibidir:[6]

  • Çeviri, yalnızca dilbilimsel bir süreç değildir ve anlamın yabancı bir dilden tanıdık bir dile aktarılmasıyla sınırlı değildir.
  • Her dil, belirli bir kültürün işaretler sistemine, özel uzlaşımlara, geleneklere, davranışlara ve değer ölçütlerine sıkı sıkıya bağlıdır.
  • Bu bağlamda, çeviri, farklı dillerin keşfedilmesidir, farklı kültürel dünyaların tanıtılmasıdır.
  • İnsanın kendi yaşam alanının dışında olan olgularla ilgili düş kurma çabası, çevirinin bir sonucudur.
  • Farklı toplulukların, ulusların bilim, sanat ve düşünce alanındaki çabalarını birbirleriyle paylaşma yoludur.
  • Bu yöntem, insanların farklı diller konuşma gerçeği yanı sıra, Babil'den beri var olmuştur.
  • Bu açıdan, çeviri, diller arası bir ortak dildir, dilin dili olarak kabul edilebilir.
  • Keats'in şiirinde ifade edildiği gibi, çeviri, yeni bilgi alanlarına açılan bir kapıdır.
  • Çeviri, genellikle algılandığı gibi sadece bir dilin diğerine aktarılması değildir.
  • Çevirmen, anlaşılmaz olanı hedef dilin iletişim kurallarına dönüştürür.
  • Çeviri, sadece anlam eşdeğerliklerini aramakla sınırlı değildir, önemli olan bütünsel dil yapısıdır.
  • Çeviri, gerçekte sözün, hem bir dünyayı algılayışımızı hem de o dünyaya yönelik algılarımızı şekillendiren bir etken olduğunu açıkça gösterir.
  • Bir dil, belirli bir kültürel deneyimin birikimidir ve çevirmen, bu deneyimin içinden bakarak kaynak metni anlar ve ardından hedef dilin kültürel deneyimiyle birleştirir.
  • 'Çeviri olgusu', yorumun temelidir ve çevirmen için her zaman iki anlam dünyası bulunmaktadır: çevrilecek metnin dünyası ve hedef dilin okurunun dünyası.
  • Çevirinin, öncelikle kapsamlı bir anlama ve ardından anlatma, yani bir yorum etkinliğidir.

Kaynakça

  1. ^ a b c Sözün Ötesi. 9 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2024. 
  2. ^ a b Türk Edebiyatında Alımlama Estetiği ve Akşit Göktürk'ün İnceleme ve Deneme Yazıları. 26 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2024. 
  3. ^ Çeviri: Dillerin Dili. 19 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2024. 
  4. ^ "Akşit Göktürk-Biyografi". 10 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2024. 
  5. ^ "Çeviri: Dillerin Dili, Akşit Göktürk". YKY. 18 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2024. 
  6. ^ a b Yılmaz, H. (2008). ELMALILI ve ÇANTAY’IN ‘MUKADDİMELERİ’ÖZELİNDE ‘ÇEVİRİ OLGUSU’ve ‘KUR’ÂN MEÂLLERİNE’DAİR. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (30), 93-119.

İlgili Araştırma Makaleleri

Mehmet Murat Kadri Belge, Türk akademisyen, yazar, çevirmen, edebiyat eleştirmeni ve insan hakları savunucusu.

Vedat Günyol, Türk çevirmen, eleştirmen, yayımcı ve yazardır.

Berna Moran Türk edebiyat kuramcısı, edebiyat eleştirmeni. Türkiye'de modern edebiyat eleştirisi alanının öncülerindendir.

Yaşar Nabi Nayır, Türk şair, yazar ve yayıncıydı.

Çeviri ya da tercüme, bir dildeki bir metnin başka bir dile aktarılması işlemini ve bu süreç sonucunda elde edilen ürünü anlatmak amacıyla kullanılır.

Cevat Çapan, Türk akademisyen, şair, yazar ve çevirmen.

Çevirmen bir metni veya sözlü iletişimi bir dilden başka bir dile çevirmeyi meslek edinen kişiye denir. Yazılı çeviri yapan kişiye mütercim, sözlü çeviri yapan kişiye de tercüman adı verilir. Çevirmenler kitap, film, video oyunu, makale, tez, ticarî yazışma ve sözleşmeler, hukukî dokümanlar, vize evrakı gibi belgeleri tercüme eden veya toplantılarda, seminerlerde, konferanslarda ardıl veya eş zamanlı çeviri yapan kişilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Sabahattin Eyüboğlu</span> Türk yazar, akademisyen ve çevirmen

Sabahattin Eyüboğlu, Türk yazar, çevirmen ve akademisyendir.

<span class="mw-page-title-main">Selim Temo</span> Kürt yazar

Selim Temo, Kürt şair, yazar, akademisyen ve çevirmen.

Mîna Urgan, Türk İngiliz edebiyatı profesörü, yazar, filolog, çevirmen ve sosyalist siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Asım Bezirci</span> Türk yazar ve eleştirmen

Asım Bezirci, Türk yazar, eleştirmen, şair ve çevirmen.

Bedrettin Tuncel, Türk akademisyen, çevirmen, edebiyatçı, siyasetçi.

Çeviribilim ya da Çeviri bilimi, yazılı ve sözlü çevirinin kuram, betimleme ve uygulamasını konu alan beşeri bilim dalıdır. Sahalar arası bir çalışma alanı olarak çeviribilim, çeviriye destek olan çeşitli sahalardan katkı alır. Bunların arasında metin dilbilim, toplumbilim, tarih, karşılaştırmalı edebiyat, felsefe, filoloji, göstergebilim, edebiyat gibi bilim dalları bulunur. Batı dillerinde “translation studies” (İngilizce), “Translationswissenschaft” (Almanca) ve “traductologie” (Fransızca) gibi adlarla anılır.

Serdar Rifat Kırkoğlu, Türk çevirmen, roman, öykü, deneme ve inceleme yazarı.

<span class="mw-page-title-main">Ömer Lekesiz</span>

Ömer Lekesiz, Türk yazar, eleştirmen.

Yusuf Eradam yazar, şair, çevirmen, besteci, fotoğraf sanatçısı, eleştirmen, öğretim üyesi.

Işık Ergüden, Türk çevirmen, yazar.

Çağlar Tanyeri, Türk akademisyen ve çevirmen.

Ülker İnce, Türk çevirmen.

Zeynep Heyzen Ateş, Yeni Zelanda ve Türkiye vatandaşı Çerkes yazar, editör, çevirmen.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.