İçeriğe atla

Aile planlaması

Aile planlaması; eşlerin istedikleri zamanda, istedikleri sayıda çocuk sahibi olmaları veya kişisel isteklerine ve ekonomik olanaklarına göre çocuk sayılarını belirlemesi ve doğum aralıklarını istedikleri şekilde gerçekleştirmelerini sağlamaya yönelik yapılan çalışmalar.[1] Aile planlaması tarihte ilk kez 1966 yılında Birleşmiş Milletler Genel Toplantısında “ailelerin kendi büyüklüklerini belirleme özgürlüğü” bir hak olarak kabul edilmiştir[2] Aile planlaması hizmeti 1978 yılında yayımlanan ve tüm dünya tarafından kabul edilen Temel Sağlık Hizmetleri Bildirgesinde temel bir sağlık hizmeti olarak belirtilmiştir. 1994 yılında Uluslararası Nüfus ve Kalkınma Konferansında kadının aile planlaması yöntemleri konusunda bilgi sahibi olma ve bu yöntemlere ulaşabilme hakkı olduğu savunulmuştur[3] Aile planlaması (doğum kontrolü) yöntemleri kısaca geleneksel ve modern yöntemler olarak iki ana başlıkta incelenebilir.

Geleneksel yöntemler çok uzun yıllardır kullanılan ve daha çok az gelişmiş toplumlarda kullanılmaktadır. Modern yöntemler ise teknolojinin gelişmesi ve ucuzlamasıyla günden güne daha sık kullanılmaya başlanan yöntemlerdir. Söz konusu modern yöntemlerin bazıları şunlardır:[4]

Hormonal yöntemler
  • Kombine oral kontraseptifler (Hap)
  • Enjekte edilen kontraseptifler (İğne)
  • Vajinal halkalar
  • Minihaplar
  • Post koital haplar (Ertesi gün hapı)
  • Deri altı kapsüller (implantlar)
Rahim içi araçlar (RİA)
  • Bakırlı rahim içi araçlar
  • Hormonlu rahim içi araçlar
Bariyer yöntemler
  • Kondom (kadın kondomu, erkek kondomu)
  • Sperm öldürücüler
  • Diyafram
Cerrahi Yöntemler
  • Tüp ligasyonu (Kadında tüplerin bağlanması)
  • Vazektomi (Erkekte tohum kanallarının bağlanması)

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Ege E, Timur S, Zincir H. Ebelik Son Sınıf Öğrencilerinin Aile Planlaması Eğitimi Etkinliğinin Değerlendirilmesi. STED 2005;14(9):202-7.
  2. ^ Baykan Z, Maral I, Bumin MA. Ankara ili Gölbaşı Bölgesi’ndeki 15-49 yaş evli kadınların çocuk isteme du¬rumlarına göre AP yöntemi kullanımı ve kullanılan AP yön-temleri. Sağlık ve Toplum 2001;11(1):24-9.
  3. ^ Tyler WC, Peterson HB. Family planning programs and prac¬tices: anepidemiologic viewpoint. Public Health and Preventive Medicine. 14th ed, USA, 1998 (10): 1187-205.
  4. ^ "Aile Planlaması" (PDF). Hacettepe Üniversitesi web sitesi. 29 Mart 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2021. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Aile</span> aralarında yakın akrabalık bağı bulunan kişiler grubu

Aile veya ocak, toplumun en küçük birimi olarak kabul edilen sosyal bir yapı. En küçük, yani "çekirdek" olarak adlandırılan bir aile; baba, anne ve çocuklardan oluşur.

Kürtaj ya da kazıma, hamilelikte rahim içerisindeki ceninin tıbbi müdahale ile alınması. Bunun yanı sıra rahim iç duvarından kazınarak örnek alınıp incelenmesi de kürtaj olarak adlandırılır. Türkçeye 1930'larda Fransızca curetage sözcüğünden geçmiştir.

Marksist feminizm, marksizm ve feminizmin bileşimi olan bir feminist harekettir.

<span class="mw-page-title-main">Prezervatif</span> doğum kontrol ve cinsel yolla bulaşan hastalık önleme cihazı

Prezervatif veya kondom, birinci amacı aile planlaması için dişide gebelik olmasını önlemek, 2. amacı bel soğukluğu, frengi ya da AIDS gibi daha çok cinsel yolla bulaşan hastalıkları önlemek amacıyla cinsel ilişki sırasında kullanılan bir tür bariyer doğum kontrolüdür. Bir erkeğin sertleşmiş olan penisine takılır ve boşalmış meninin fiziksel bir şekilde cinsel partnerin vücuduna girmesini engeller. Prezervatiflerin su geçirmezliği, esnekliği ve dayanıklılığından dolayı bir sürü diğer ikincil işlemde de kullanılır. Bunların arasında kısırlık tedavisinde kullanmak amacıyla meni toplamak ya da su geçirmez mikrofon oluşturmak veya tüfek namluların tıkanmalarını önlemek gibi cinsel olmayan işlemleri de vardır.

Doğum kontrolü, geçici veya kalıcı olarak hamileliği engellemek ya da hamile kalma olasılığını azaltmak amacıyla çeşitli yöntemlerin, araç-gereçlerin ya da ilaçların kullanılmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Cinsel ilişki</span> üreme, cinsel zevk veya her ikisi için gerçekleştirilen çiftleşme eylemi

Cinsel ilişki, cinsel birleşme, çiftleşme, vajinal seks veya sadece seks, bir erkeğin sertleşmiş penisinin, uyarılmış bir kadın vajinasının içine girmesini kapsayan, cinsel zevk ya da üreme amaçlı yapılan bedensel ilişkidir. Bunun yanı sıra, diğer penetrasyon tehlikesi içeren anal seks, oral seks, parmaklama, dildo kullanma gibi cinsel aktiviteler de eşcinsel veya heteroseksüel olmasına bakılmaksızın bir cinsel birleşme olarak kabul edilirler.

Kısırlık veya infertilite, kadınlarda ve erkeklerde tıbbi nedenlerle çocuk sahibi olamama durumu. Tıpta kısırlık "herhangi bir korunma olmaksızın, düzenli cinsel ilişkiye rağmen bir yıl içerisinde çocuk sahibi olunamaması" şeklinde tanımlanır. Kısırlık sorunu erkek ve kadında eşit oranlarda görülür.

<span class="mw-page-title-main">Halk sağlığı</span> örgütlü çabalar ve toplumun ve bireylerin bilinçli tercihleri yoluyla sağlığın teşvik edilmesi

Halk sağlığı; toplumun, kuruluşların, toplulukların ve bireylerin organize çabaları ve bilinçli seçimleri yoluyla yaşamı uzatan, yaşam kalitesini iyileştiren, "hastalıkları önleme bilimi ve sanatı" olarak tanımlanmıştır. Organize edilmiş toplum faaliyetleri sonunda, çevre-sağlık koşullarını düzelterek, kişilere sağlık bilgisi vererek, bulaşıcı hastalıkları önleyerek, hastalıkların erken teşhis ve tedavisini yapacak bir sağlık örgütünü kurarak, toplumsal faaliyetleri her kişiye sağlığını sürdürebilecek bir yaşam düzeyi sağlayacak şekilde hastalıklardan korumayı, yaşam sürelerini uzatmayı, beden sağlığı ile çalışma gücünün artırılmasını sağlamayı amaçlayan bir bilimdir. Bu yöntem modern tıbbı ve hastaneleri destekleyerek iş yükünü hafifletir. Aynı zamanda salgın hastalıkların önlenmesi ve durdurulmasını sağlar.

<span class="mw-page-title-main">Rahim ağzı</span>

Rahim ağzı veya serviks, kadın üreme sisteminde bulunan rahmin alt bölümüne verilen ad. Genellikle silindir şeklinde ve 2–3 cm uzunluğundaki serviks hamilelik ile birlikte şekil ve boyut değiştirebilir. Dar ve merkezinde bulunan servikal kanal rahim ağzının içinden geçerek vajinayı rahim boşluğuna bağlar. Serviksin rahime açılan kısmına internal os, vajinaya açılan kısmına ise eksternal os denir. Rahim boynuzları, rahim ve fallop tüplerinin birleştiği noktalardır. Serviksin supravajinal kısmı önden fibröz doku ile mesaneden ayrılır. Rahim ağzı anatomik açıdan yaklaşık 2,000 yıldır, Hipokrat'ın yaşadığı zamanlardan beri bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Doğum</span> yavru doğurma süreci

Doğum, türe özgü normal gebelik süresi sonunda yavrunun dünyaya geliş sürecidir. İnsanlarda doğum zamanı, fetusun anne karnından çıktığı an olarak tanımlanır. Ovipar, vivipar ve ovovivipar doğum şekillerine göre ayrılır. Keselilerde fetüs kısa bir gebelikten sonra çok olgunlaşmamış bir aşamada doğar ve annesinin rahim kesesinde daha da gelişir.

Yumurta bağışı, bir kadının başka bir kadının yardımlı üreme tedavisinin bir parçası olarak veya biyomedikal araştırma için hamile kalmasını sağlamak için yumurta bağışlama sürecidir. Yardımcı üreme amaçları için yumurta bağışı tipik olarak laboratuvarda döllenen yumurtalar ile tüp bebek teknolojisini içerir; daha nadir olarak, döllenmemiş yumurtalar dondurulabilir ve daha sonra kullanılmak üzere saklanabilir. Yumurta bağışı, yardımcı üreme teknolojisinin bir parçası olarak üçüncü taraf bir üremedir.

Dışarı boşalma, geri çekme yöntemi ya da koitus interruptus erkeğin cinsel ilişki sırasında ejakülasyondan önce penisini kadının vajinasından geri çekip başka ortama boşalmasıyla gerçekleşen gebelik önleme (kontrasepsiyon) işlemidir. Bu doğum kontrol yöntemi en az iki bin yıldır kullanılmaktadır. Araştırmalara göre 1991 yılında tahmini 38 milyon çift bu yöntemi kullanmıştır. Dışarı boşalma cinsel yolla bulaşan hastalıklara (CYBH) karşı koruma sağlamaz.

<span class="mw-page-title-main">Cinsel Devrim</span> 20. yy Amerikan sosyal hareketi

Cinsel Devrim, Batı dünyasında 1950'li yılların ortalarından başlayıp 1960'larda belirginlik kazanan, genel olarak cinselliğin evliliğe, tek eşliliğe, heteroseksüelliğe ve üremeye indirgenmesine karşı çıkan, cinsel özgürlük konusunda haz ve istek üzerine her eylemi meşru gören bir siyasi harekettir.

<span class="mw-page-title-main">Çin demografisi</span> Çin Halk Cumhuriyetinin demografisi

Çin, 1.425.671.352 kişilik nüfusuyla Asya'nın en kalabalık ikinci ülkesi olmasının yanı sıra dünyanın da en kalabalık ikinci ülkesidir.

<span class="mw-page-title-main">Doğurganlık tahmini</span>

Doğurganlık hesaplama veya doğurganlık tahmini, bir kadının âdet döngüsü çerçevesinde doğurgan olduğu ve doğurgan olmadığı evreleri bulmak için kullanılan yöntemleri kapsar. Halk arasında yumurtlama hesaplama gibi isimlerle de bilinir. Ovülasyondan 5 ila 1-2 gün öncesini kapsayan ve hesaplanmak istenen bu en doğurgan dönem, cinsel ilişki sonrasında döllenmenin ve hamile kalınmanın en olası olduğu zaman aralığını tanımlar.

Tıbbi kürtaj, ameliyatsız kürtaj, medikal kürtaj, medikal düşük veya halk dilinde düşük hapı, kürtaj hapı ya da düşük iğnesi; uygulama istenmeyen hamilelikleri sonlandırmak için güvenilir ve etkili bir yöntemdir. Tıbbi kürtaj; ağızdan, vajinadan, yanaktan, dil altından emdirerek veya kastan verilen bir ilaç veya ilaç kombinasyonunun istenmeyen gebeliği sonlandırması olarak tanımlanmaktadır. Bu ilaç veya ilaçlar hamileliğin sona ermesi ve rahimdeki kalıntıların dışarı atılmasına yardımcı olur. Medikasyon yöntemi farklı süreçlerdeki gebeliklere müdahale amacıyla uygulanabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Üreme sağlığı</span>

Üreme sağlığı, bir araştırma, sağlık hizmetleri ve sosyal aktivizm alanıdır. Bir bireyin üreme sisteminin sağlığını ve yaşamının tüm aşamalarında cinsel refahını araştırır. Cinsel sağlık ve üreme sağlığı, daha yaygın olarak üreme tıbbı, cinsel sağlık, cinsel haklar ve üreme hakları olarak tanımlanır. Cinsel ve üreme yaşamları hakkında seçim yapma konusunda bireysel iradeyi kapsar. Üreme sağlığı aynı zamanda insanların tatmin edici ve güvenli bir cinsel yaşama, üreme kapasitesine ve üreme kapasitelerini kullanmaya karar verme özgürlüğüne sahip olmaları anlamına gelir.

Kazakistan'da kürtaj, seçmeli bir prosedür olarak 12 haftaya kadar yasaldır ve sonrasında sadece özel durumlarda uygulanabilmektedir. İlgili mevzuat, gebelik önleyici olarak kürtaja yasal olarak izin verildiği ülkenin Sovyet geçmişinden miras kalan kanunlara dayanmaktadır.

Dölleme ya da tohumlama eşeyli üreyen canlılarda üremek ya da dişiyi döllemek amacıyla, spermin dişi üreme sistemine girişi. Sperm memelilerde rahime veya fallop tüpüne iletilir. Memelilerde dölleme normalde cinsel ilişki veya çiftleşme sırasında meydana gelir, ancak tohumlama suni tohumlama gibi başka yollarla da gerçekleşebilir.

<span class="mw-page-title-main">ABD'de doğum kontrolü hareketi</span> 1914te başlayan sosyal reform kampanyası

ABD'de doğum kontrolü hareketi; 1914 yılından itibaren başlayan, eğitim ve yasallaştırma yolu ile ABD'de doğum kontrolüne ulaşılabilirliği artırmayı amaçlayan bir sosyal reform hareketidir. Hareketin başlangıcı 1914 yılında New York'ta Emma Goldman, Mary Dennett ve Margaret Sanger liderliğinde bir grup radikalin çocuk doğurma ve kendi kendine düşük yapmanın düşük gelirli kadınlara getirdiği zorluklarla ilgilenmeye başlamasına dayanır. O zamanlarda doğum kontrolü müstehcen olarak nitelendirildiğinden aktivistler herhangi bir "müstehcen, gayriahlaki, ve/veya şehvet uyandırıcı" materyalin posta yolu ile dağıtılmasını yasaklayan Comstock yasalarını hedef aldılar. Lehte bir hukuki karara neden olacağını umut eden Sanger, doğum kontrolü üzerine bir tartışma içeren The Woman Rebel adlı bülteni dağıtarak kasten yasayı çiğnedi. Sanger, 1916'da ABD'de ilk doğum kontrol kliniğini açtı ama klinik hemen akabinde polis tarafından kapatılarak Sanger 30 gün hapis cezasına çarptırıldı.