İçeriğe atla

Ai (Tang)

Ai
Çin imparatoru
Hüküm süresi26 Eylül MS 904-12 Mayıs MS 907
Önce gelenZhaozong
Sonra gelenZhu Wen
Doğum27 Ekim MS 892
Çang'an, Tang Hanedanı
Ölüm26 Mart MS 908
HanedanTang Hanedanı

Ai (Çince: 唐哀帝; pinyin: Táng Āi Dì; 27 Mayıs MS 742-25 Şubat MS 805) veya asıl adıyla Li Zuo (李祚), Çin'de Tang Hanedanı'nın 21. ve son imparatorudur. Saltanatı MS 904'ten MS 907 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

İmparator Ai, babası İmparator Zhaozong'un 904'te en büyük savaş ağası Zhu Quanzhong'un emriyle öldürülmesinden sonra 11 yaşında tahta çıktı ve hüküm sürerken, o zamanlar Luoyang'daki Tang sarayı kontrol altındaydı. Zhu yetkilileri görevlendirdi. MS 905 yılında, ortakları Liu Can ve Li Zhen'in kışkırtması altında, Zhu, İmparator Ai'ye Sarı Nehir yakınlarındaki Baima İstasyonunda yaklaşık 30 kıdemli aristokratı çağıran bir ferman yayınladı, aristokratlara daha sonra intihar etmeleri emredildi ve cesetleri Sarı Nehir'e atıldı. Zhu'yu aynı yıl kardeşlerini ve annesini öldürmekten alıkoymak için hiçbir şey yapamadı. İki yıldan kısa bir süre sonra 907'de Zhu, İmparator Ai'ye karşı son hamlesini yaptı ve genç imparatoru kendisine çekilmeye zorladı. Zhu'nun yeni Hou Liang'ında, eski Tang imparatoru Jiyin Prensi unvanını taşıyordu, ancak MS 908'de Zhu, prensi 15 yaşındayken zehirletti.

Kaynakça

Ai (Tang)
Resmî unvanlar
Önce gelen:
Zhaozong
Çin imparatoru
MS 904-907
Sonra gelen:
Zhu Wen

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tang Hanedanı</span> 618-907 yılları arasında Çinde hüküm sürmüş bir hanedanlık

Tang Hanedanı, Sui Hanedanı'nın ardından Çin'e hüküm sürmüş hanedandır. 618'de Li Shimin, Sui Hanedanı'nı devirerek Tang Hanedanı'nı kurdu. Li Shimin daha çok Tang Hanedanı'nın kurucusu İmparator Taizong olarak bilinir. Çin imparatorlarının en ünlülerinden biridir. Tang Hanedanı döneminde Çin'in komşularının üzerinde çok büyük etkisi vardı ve birçok komşu krallıkları vergiye bağlamıştı. Bununla birlikte Göktürk Kağanlığı 659 yılında, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı ise 744 yılında Tang Hanedanı'nın egemenliği altına girmiştir. Yaklaşık 300 yıl yönetimde kalan Tang Hanedanı zamanında Han Hanedanı'ndan bile daha parlak bir dönem yaşandı. Bu dönemde imparatorluk toprakları genişletildi; değişik ırk, kültür ve dinlerden halklarla ilişkiler kuruldu ve sonradan Batılı toplumları şaşkınlığa uğratacak bir yönetim sistemi kuruldu. Bazı kaynaklarda Tang Hanedanı'nın Çinleşmiş Türk-Tabgaç kökenli olduğu geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tongzhi</span>

Tongzhi, Qing Hanedanı (Mançu) imparatoru. Kısa süreli bir canlanma sağlayan hükümdarlık dönemi Tongzhi Restorasyonu olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Şatuo</span> Batı Göktürk Kağanlığı’nın İşbara Kağanının sülalesinden bir kol

Şatuo veya Şatuo Türkleri dokuzuncu yüzyılın sonlarından onuncu yüzyıla kadar Kuzey Çin siyasetini büyük ölçüde etkileyen bir Türk kabilesiydi. Beş Hanedan ve On Krallık döneminde beş hanedandan üçü, Hou Tang, Hou Jin ve Hou Han'ı ve on krallıktan biri olan Kuzey Han'ı kurdukları belirtiliyor. Şatuo Türklerinin kurduğu kısa ömürlü krallıklar daha sonra Song hanedanı tarafından fethedildi ve yoğun Çinli nüfusu nedeniyle tamamen asimile oldular.

<span class="mw-page-title-main">Li Shimin</span>

Li Shimin, İmparator Taizong ya da Tai Tsung, 626-649 yılları arasında Çin imparatoru.

<span class="mw-page-title-main">An Luşan İsyanı</span> 755 yılında Çinin Tang hanedanlığına karşı ortaya çıkan geniş çaplı ayaklanma.

An Luşan İsyanı, Çin'de Tang Hanedanı döneminde, 16 Aralık 755'ten 17 Şubat 769'a kadar sürmüş, büyük toplumsal kargaşa ve huzursuzluk ortamına neden olan ayaklanma General An Luşan'ın Kuzey Çin'de kendi imparatorluğunu ilan etmesiyle başladı. An Luşan Yan Hanedanlığını kurarak ayaklanmayı ilan etti. Onun kendi oğlu tarafından öldürülmesiyle vekili ve yol arkadaşı Shi Sming ve oğlu mücadelesini devraldı ve devam ettirdiler. İsyan üç Tang imparatoru döneminde devam etti. Tang hanedanına sadık aileler ve onların karşısında yer alan aileler ile isyan büyüdü. An Luşan Arap, Göktürk ve Sogdluları da etkileyerek kendi saflarına çekti. İsyan sonrası büyük bir kargaşaya, dev kayıplara ve geniş bir sahada yıkıma neden oldu. Tang Hanedanı zayıfladı ve batı Çin üzerindeki hakimiyetini kaybetti. 742 yılı başlarında, Asya 13 yıl süren bir kaos dönemindeydi. Bölgedeki imparatorlar büyük ayaklanma, devrim, hanedan değişikleriyle çalkalanıyordu. Bu yılda doğu steplerinde Türk-Sogd etkisiyle 744 yılında Uygur Kağanlığı kuruldu. Bu İpek Yolunu kullanan tacirler ve gezginler aracılığıyla samimi ilişkiler arttı. Abbasiler Horasan'da başlattıkları isyan sonucunda Emeviler'e son vermiş ve Abbasi Halifeliğini kurmuşlardı. Batıda genişlemek isteyen Tang hanedanlığı müslüman Araplar ve Karluk Türkleriyle Talas Muharebesi'ne girmiş ve muharebeyi kaybetmişti. Bu arada güneyde Nanzo Krallığına karşı yapılan sefer etkisiz olmuştu. Aynı zamanlarda Tibet üzerine yapılan sefer görece daha başarılı olmuştu, bu sefer ile Tibetlilerin orta Asya toprakları ele geçirildi. 755 yılında Tibet imparatorunun suikasta uğramasıyla Tang imparatorluğu zaferini sağlamlaştırdı. Bu arada Türk bir general imparatorluk içerisinde güçlü bir pozisyona gelmişti.

<span class="mw-page-title-main">Mommu (imparator)</span> Japon imparatoru

İmparator Mommu, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 42. imparatorudur. Saltanatı MS 697'den 707 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Çin tarihi</span> ulusal tarih

Çin tarihi, yazılı kaynaklara göre 3500 yıldan fazla geriye uzanmakta olup yazılı Çin tarihi ise MÖ 1500'lerde Shang Hanedanı döneminden başlamaktadır. Çin binlerce yıllık tarihi ile dünyanın en eski medeniyetlerinden biri ve uygarlığın beşiği olarak kabul edilmektedir. Çin uzun tarihi boyunca değişimli olarak birleşik bir devlet olarak veya birçok devlet halinde parçalanmış olarak varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Gaozu (Tang)</span> Tang Hanedanı kurucusu ve ilk imparatoru

İmparator Gaozu veya asıl adıyla Li Yuan, Tang Hanedanı'nın kurucusu ve ilk imparatorudur. Saltanatı MS 618'den 626 yılına kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Gaozong (Tang)</span> Tang Hanedanının üçüncü imparatoru

İmparator Gaozong veya asıl adıyla Li Zhi (李治), Çin'in Tang Hanedanı'nın üçüncü imparatorudur. Saltanatı MS 649'dan 683 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Xian (Han)</span>

Xian, Çin'in Doğu Han Hanedanı'nın 13. ve son imparatorudur. Saltanatı MS 189'dan MS 220 yılına kadar sürmüştür.

Shi Jian, Çin'de Beş Hu On Altı Krallık döneminde Hiung-nu önderliğindeki Sonraki Chao'nun altıncı imparatorudur. Saltanatı MS 349'dan MS 350 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Zhongzong (Tang)</span>

Zhongzong veya asıl adıyla Li Xian (李顯), Çin'de Tang Hanedanı'nın dördüncü imparatorudur. Saltanatı ilk önce MS 684 yılında ve daha sonra MS 705'ten MS 710 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Ruizong (Tang)</span>

Ruizong veya asıl adıyla Li Dan (李旦), Çin'de Tang Hanedanı'nın beşinci imparatorudur. Saltanatı ilk önce MS 684-690 yılları arasında ve daha sonra MS 710'dan MS 712 yılına kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Suzong (Tang)</span>

Suzong veya asıl adıyla Li Heng (李亨), Çin'de Tang Hanedanı'nın sekizinci imparatorudur. Saltanatı MS 756'dan MS 762 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Daizong (Tang)</span>

Daizong veya asıl adıyla Li Yu (李豫), Çin'de Tang Hanedanı'nın dokuzuncu imparatorudur. Saltanatı MS 762'den MS 779 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Dezong (Tang)</span>

Dezong veya asıl adıyla Li Kuo (李适), Çin'de Tang Hanedanı'nın 10. imparatorudur. Saltanatı MS 779'dan MS 805 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Xianzong (Tang)</span>

Xianzong veya asıl adıyla Li Chun (李純), Çin'de Tang Hanedanı'nın 12. imparatorudur. Saltanatı MS 805'ten MS 820 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Li Cunxu</span>

Li Cunxu, Çin'de Beş Hanedan On Krallık döneminde Hou Tang'ın kurucusu ve ilk imparatorudur. Saltanatı MS 923'ten MS 926 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

Li Conghou, Çin'de Beş Hanedan On Krallık döneminde Hou Tang'ın üçüncü imparatorudur. Saltanatı MS 933'ten MS 934 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

Li Congke, Çin'de Beş Hanedan On Krallık döneminde Hou Tang'ın dördüncü ve son imparatorudur. Saltanatı 934'ten 937 yılında ölümüne kadar sürmüştür.