İçeriğe atla

Ahmet Tosun Paşa

Ahmet Tosun Paşa veya Kavalalı Tosun Paşa ya da kısaca Tosun Paşa (1794 - 1816, Osmanlıca: طوسون پاشا, Arapça: طوسون باشا), Mısır valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın oğlu, İbrahim Paşa'nın kardeşidir. İbrahim Paşa'dan sonra Mısır valisi olan Abbas Hilmi Paşa'nın babasıdır.

Hayatı

1812'de vezir rütbesi ile Cidde ve Habeş valisi oldu. 1813'te Vehhabi isyanını bastırmak için babası Mehmed Ali Paşa tarafından bir ordu ile Hicaz'a gönderildi. Tosun Paşa'nın emri altında Fransızların yetiştirdiği muazzam bir piyade ordusu bulunuyordu. Tosun Paşa önce Cidde'ye girdi. Sevk ettiği kuvvetlerle Mekke'yi isyancılardan aldı (1813). Vehhabilerden temizlediği Hicaz'ı yeniden güvenli bir hale getirdi. Tosun Paşa'nın bu başarısı İstanbul'da büyük bir sevinç yarattı. Bu seferden hemen sonra veba hastalığına yakalanarak ölmüştür (1816).

Vehhabi ayaklanmasının 1813 yılında bastırılmasının etkileri edebiyatta da görülür. Âşık Esrâri'nin Vehhâbi Destanı adlı eserinde Ahmet Tosun Paşa övgüyle yer alır.

Edebiyata Yansıması

Vehhabi ayaklanmasının 1813 yılında bastırılmasının etkileri edebiyatta da görülür. Hicazın Vehhabilerden alınması üzerine Âşık Esrâri tarafından kaleme alınan Vehhâbi Destanı (Destan-ı Vehhâbi) adlı eserde Ahmet Tosun Paşa övgüyle yer alır. Âşık, olayın ekseninin Vehhabilerin isyanı olmasına rağmen olayı bir tarihçi gibi anlatmaz; sık sık olaya ilişkin düşüncelerini sıralar. Bu destan, tarihi bir olayın edebiyata yansıması açısından önemlidir.[1]

Destan-ı Vehhâbi (9. kıta):

“ Mahmut Paşa'm de ki müjdecim geldi
Bonapart (a) yetişti Medine doldı
Cidde'yi, Mekke'yi Tosun'um aldı
Ahmet Paşa gibi genç aslanım var 		”

—Âşık Esrâri, [2]

Tosun Paşa Yalısı

İzmir'in Çeşme ilçesinde bulunan tarihi binanın, kesin olmamakla birlikte, yakalandığı bir hastalık sonrası ılıcalarda tedavi olmak için Ahmet Tosun Paşa tarafından yaptırıldığı düşünülüyor. Tosun Paşa Yalısı, Sabancı Holding tarafından aslına sadık kalınarak restore edilmiş ve Nars Ilıca adı altında butik otele (boutique hotel) dönüştürülmüştür.[3][4] Süveyş'ten Avrupa'ya uzanan ilgi çekici bir dekorasyona sahip bulunan tarihi otele Ahmet Tosun Paşa tarafından yaptırılan bir çeşme ve küçük bir hamam değer katıyor.

Mehmet Ali Paşa Camii

En küçük oğlu Ahmet Tosun Paşa'nın 1816 yılında ölümü üzerine babası Kavalalı Mehmet Ali Paşa tarafından anısına 1830 yılında Kahire Mehmet Ali Paşa Camii yaptırılmaya başlanmış ve inşaat Abbas Hilmi Paşa döneminde 1848 yılında tamamlanabilmiştir.

Ayrıca bakınız

Popüler kültürdeki yeri

Yavuz Turgul'un senaryosuna çekilen Kartal Tibet'in 1976 yapımı Tosun Paşa adlı güldürü filmindeki Tosun Paşa karakteri Ahmet Tosun Paşa'dan esinlenmedir.[5] Tosun Paşa isimli Türk sinema filminde başrolde Kemal Sunal Tosun Paşa'nın yerine geçen bir yanaşmayı canlandırırken, gerçek Ahmet Tosun Paşa'yı Oktar Durukan canlandırmıştır.

Kaynakça

  1. ^ "Prof. Dr. Erman ARTUN, Ortak Türk - Mısır Halk Kültürü Ürünlerinin Araştırılması Üzerine Görüşler" (PDF). 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Ağustos 2011. 
  2. ^ Erman Artun (2000), 19. yüzyıl Osmanlı dönemi Ortadoğu'nun sosyal tarihine bir kaynak: Aşık Esrârî'nin Vehhâbî Destanı 20 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., folklor/edebiyat dergisi, cilt: VI, sayı: XXII, 2000/3
  3. ^ "Vatan Gazetesi : Tosun Paşa Yalısı Sabancı Ortaklığıyla Butik Otel Oldu". 23 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2011. 
  4. ^ "Tosun Paşa Yalısı'nın Hikayesi!". 5 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2011. 
  5. ^ "www.imdb.com :Tosun Paşa". 18 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2011. 

Konuyla ilgili yayınlar

  • Yusuf İskender Gözüberk (2006), Arşiv Vesikaları Işığında İlk Vehhabî Devleti, Marmara Üniversitesi, yüksek lisans tezi, İstanbul, 2006

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kavalalı Mehmed Ali Paşa</span> Mısır ve Sudanın ilk Osmanlı valisi

Kavalalı Mehmed Ali Paşa, Osmanlı paşası ve Mısır eyaletinin valisi, Kavalalılar Hanedanı'nın kurucusu.

<span class="mw-page-title-main">Reşid Mehmed Paşa</span> 178. Osmanlı sadrazamı

Reşid Mehmed Paşa II. Mahmud saltanatında 28 Ocak 1829 - 18 Şubat 1833 tarihleri arasında dört yıl yirmi bir gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Riyad</span> Suudi Arabistanın başkenti

Riyad, Suudi Arabistan'ın başkenti ve en büyük şehridir. Şehir aynı zamanda Riyad Bölgesi'nin merkezi olup Arap Yarımadası'nın ortasında yer almaktadır ve 6 milyon nüfusa sahiptir. Şehir Merkez adı verilen 8 adet belediyeden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">II. Abbas Hilmi Paşa</span>

II. Abbas Hilmi Paşa, son Mısır hidividir.

<span class="mw-page-title-main">Kavalalı İbrahim Paşa</span> Mısırlı general ve Mısır ve Sudan valisi (1789-1848)

Kavalalı İbrahim Paşa, kazandığı askeri başarılarla Mısır'da Kavalalı yönetiminin yerleşmesinde önemli rol oynayan Mısır valisi.

<span class="mw-page-title-main">I. Abbas Hilmi Paşa</span>

I. Abbas Hilmi Paşa, Ahmet Tosun Paşa'nın oğlu ve Osmanlı egemenliği döneminde Mısır valisi (1848-1854). Yönetimi sırasında yeniliklere, büyükbabası Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın başlattığı Batılılaşmaya kararlı bir biçimde karşı çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mısır Sultanlığı</span> Mısır Sultanlığı veya Mısır İngiliz Protektorası, bugünkü Mısır topraklarında 1914-1922 yılları arası varlığı sürdürmüş olan devlet

Mısır Sultanlığı veya Mısır İngiliz Protektorası, bugünkü Mısır topraklarında 1914-1922 yılları arası varlığı sürdürmüş olan devlet. Fransız Ekvatoral Afrikası, Birleşik Krallık Filistin Mandası, Trablusgarp ve Sirenayka ile komşu idi.

<span class="mw-page-title-main">Mekke Şerifliği</span> 1517-1917 yılları arasında var olmuş özerk bölge

Mekke Şerifliği ya da Hicaz Şerifliği, Osmanlı döneminde Arap Yarımadasının batı kısmında yer alan, Mekke ve Medine şehirlerini kapsayan Hicaz bölgesinin yönetimine verilen isimdi. Mekke Şerifliği geleneksel olarak İslam Peygamberi Muhammed'in torunu Hasan bin Ali'nin soyundan gelen şerifler tarafından yönetilirdi.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı-Suudi Savaşları</span> Mısır eyaleti birlikleri ile Diriye Emirliği arasındaki savaş

Osmanlı-Suudi Savaşları, 1811-1818 Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa komutası altındaki birlikler ile, Diriye Emirliği ordusu arasında yapılan savaş.

<span class="mw-page-title-main">Mısır Hidivliği</span>

Mısır Hidivliği, 1867 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nun Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa torunu tarafından kurularak 1914 yılına kadar Mısır ve Sudan'ın büyük bir bölümünün yönetimini elinde tutan, iç işlerinde serbest dış işlerinde Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Türk özerk devlettir. Mısır Hidivliği, kurulduğu 1867'ten 1914 yılına kadar Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın soyundan gelen Kavalalılar Hanedanı tarafından yönetilmiştir. Devamında 1953 senesine kadar Mısırı Kavalalılar İngilizlerin himayesinde kontrol ettiler.

<span class="mw-page-title-main">Kavalalılar Hanedanı</span> 19. yüzyılın başından 20. yüzyılın ortasına kadar Mısır ve Sudanı yöneten hanedan

Kavalalılar Hanedanı, 1805-1953 yılları arasında Mısır'ı yöneten hanedanlıktır. Bu hanedan; 1805'ten 1914'e kadar olan zamanda Mısır Hidivliği, 1914'ten 1922'ye kadar olan zamanda Mısır Sultanlığı ve 1922'den 1953'e kadarki zamanda da Mısır Krallığı adıyla birbirinin devamı olan üç ayrı devletin yönetimini elinde tutmuştur.

<span class="mw-page-title-main">1831-1833 Osmanlı-Mısır Savaşı</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Mısır Eyaleti arasında 1831-1833 yıllarında süren savaş

1831-1833 Osmanlı-Mısır Savaşı, Birinci Osmanlı-Mısır Savaşı ya da İlk Suriye Savaşı, Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Osmanlı Devleti'ne karşı Filistin, Lübnan, Suriye ve Anadolu'ya düzenlediği seferdir.

1839-1841 Osmanlı-Mısır Savaşı veya İkinci Osmanlı-Mısır Savaşı, 1839-1841 döneminde hukuken Osmanlı Mısır Eyaleti valisi olan Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın ordusu ile önce Osmanlı Devleti arasında Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde kara savaşı ve sonra Osmanlı Devleti ve başta Britanya olan müttefiklerinin Beyrut, ; Akka, Filistin ve İskenderiye kıyılarında yapılan denizden karaya bir seri hücum savaşlarıdır. Bu savaş, 1840 Londra Antlaşması ile sona ermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Katif</span>

Katif, Suudi Arabistan'ın Doğu Bölgesi'nde bulunan bir şehirdir. Şehir, Basra Körfezi'nin kıyısında yer almaktadır. Şehrin nüfusu 2010 itibarı ile 524,182'dir.

<span class="mw-page-title-main">Hicaz Vilayeti</span> Osmanlı İmparatorluğundaki bir Vilayet

Hicaz Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu'nda 1872 yılında kurulan bugün Hicaz bölgesini kapsayan bir vilayettir. 1899 yılında vilayetin yüzölçümü 250,000 kilometrekaredir. Hicaz Vilayeti'nin kuzeyinde Şam Vilayeti, güneyinde ise Yemen Vilayeti bulunmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Emine Valide Paşa</span>

Emine Valide Paşa veya doğum adıyla Emine Necibe İlhami Hanımsultan, Mısır'ın son hidivi II. Abbas Hilmi Paşa'nın annesi; Mısır Hıdivi I. Abbas Hilmi Paşa'nın oğlu Damat İbrahim İlhami Paşa ile Sultan Abdülmecid'in kızı Münire Sultan'ın kızıdır.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah bin Suud</span>

Abdullah bin Suud, Osmanlı İmparatorluğu tarafından idam edilen Suudî-Vehhabî emiri.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Şerif Paşa</span>

Muhammed Şerif Paşa, Türk asıllı Mısırlı devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Nubar Paşa</span> Mısırlı diplomat (1825-1899)

Nubar Paşa, Ermeni asıllı Mısırlı devlet adamıydı.

Âşık Esrari, doğum adı Osman, Türk halk ozanı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.