Ahmet Hamdi Ülkümen
Ahmet Hamdi Ülkümen, Nebizade Hamdi Bey (1888, Serez - 23 Şubat 1969, İstanbul), Türk gazeteci, siyasetçi, eğitimci.
TBMM’de birinci dönemin açılışından 6. dönemin sonuna kadar 22 yıl (1920-1942) aralıksız parlamenterlik yapmış bir siyasetçidir. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal'e yakın kişilerden birisiydi.[1]
Cumhuriyet gazetesinin üç kurucu ortağından birisi idi. Cumhuriyet'te ve Zekeriya Sertel ile birlikte 1926-1927 yılında çıkardıkları Yenises gazetesinde gazetecilik yapmıştır.
Uşak ve İstanbul'da 1931'de açılan "İnkılap Liseleri"'nin (Sonraki adı "Ülkü" ve "Yüce Ülkü") kurucusudur. Bu okulların yöneticiliğini yapmıştır.
Hayatı
Osmanlı Devleti'nin Serez kentinde (bugünkü Yunanistan'da) 1888 yılında dünyaya geldi. Babası Kolağası Mazhar Nebi Bey, annesi Hayriyet Şerif Hanım’dır.[1]
İlk ve orta öğrenimini Trabzon’da tamamladı. Bir süre Selanik’te bulundu. İlk yazarlık ürünü, Selanik'te iken Zekeriya Sertel ile yazdığı “Hayat ve Şebap” (Hayat ve Gençlik) adlı kitaptır. 1911 yılında Selanik’te yayımlanan "Yeni Felsefe" dergisinin kurucuları arasında yer aldı. Turan ve Türk İli gazetelerinin sorumlu müdürlüklerini yaptı[2] Ekim 1912’de Balkan Savaşı'na katıldı.
Paris’te Sorbonne Üniversitesi’nde hukuk öğrenimi gördü. Zekeriya Sertel ile birlikte “Türk Talebe Yurdu”’nu kurarak okuldaki Türk öğrencileri örgütledi.[1] I. Dünya Savaşı'nın çıkması üzerine İstanbul’a döndü.
Yeni Gün gazetesinde Osmanlı topraklarının işgalini eleştiren, milli mücadeleyi destekleyen yazılar yazdı. Bu yazılardan ötürü hakkında tutuklama kararı çıkınca Anadolu'ya geçti. Trabzon milletvekili olarak ilk TBMM'ye seçildi; meclisin en genç milletvekili idi. Milli mücadeleyi destekleyen yazılarına “Anadolu'da Yenigün” gazetesinde devam etti.
1924’te Yenigün’ün yerine kurulan Cumhuriyet gazetesinin 3 ortağından birisi oldu (diğerleri Zekeriya Sertel ve Yunus Nadi). Gazetenin sermayesi arttırılmak zorunda kalınca gazeteden ayrıldı.[1] İstanbul'da Zekeriya Sertel ile Yeni Ses'i çıkardı (1926-1927). Yeni Ses'in kapanmasından sonra yeniden Cumhuriyet gazetesine döndü.
6 dönem üst üste Trabzon milletvekili olarak mecliste yer aldı. 1943'te milletvekilliğinin sona ermesinden sonra yaşamını İstanbul'da sürdürdü. 23 Şubat 1969’da İstanbul'da hayatını kaybetti.
Ölümünden sonra bıraktığı ses bantlarından yararanılarak oluşturulan “Hümanist Atatürk” adlı eseri yayımlanmıştır.[3]
Trabzon’un Nemlizade ailesinden Hafıza Sıdıka Hanım ile evli olan Ahmet Hamdi Bey’in bu evlilikten Sevim, İsmet Altan, Atila, Hayriye Suna, Sevim Türkan adlı çocukları olmuştur.[1]
Milletvekilliği
İlk defa 9 Ocak 1921’de milletvekili seçildi, bütçe komisyonunda çalıştı. Hukuk tahsili görmüş olması nedeniyle Eylül ayında 2. dönem Kastamonu İstiklal Mahkemesi'ne üye atanınca meclisten ayrıldı. İStiklal Mahkemesindeki görevi sona erince Ağustos 1922'de meclise döndü. Mustafa Kemal’in başkomutan seçilmesi için önerge veren 8 kişilik heyette bulundu. Trabzon mebusu Ali Şükrü'nün öldürülmesinden sonra cenazesinin Trabzon’a götürülmesinde görev aldı .
II. dönemde Tevhid-i Tedrisat'ın kabul edilmesi ile ilgili önerge verilen milletvekilleri arasında yer aldı.
VI. dönemin sonuna kadar mecliste bulundu ve yasama görevini 1943'e kadar sürdürdü.
Eğitimciliği
1926 yılından itibaren özel okul açma fikrini olgunlaştırmaya başladı. 1931 yılında Uşak ve İstanbul’da birer şubesi olan “İnkılap Liseleri”'ni hizmete açtı. Dilde Türkçeleştirme faaliyeti kapsamında okulların adları daha sonra “Ülkü” (Uşak’taki okul) ve “Yüce Ülkü” (İstanbul'daki okul) olarak değişti. Bu okullarda yöneticilik yaptı.
Kaynakça
- ^ a b c d e "Güngör Görmüş, Trabzon Meubusu Nebizade Hamdi Ülkümen, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilmiler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Eylül 2006, Trabzon". 5 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2012.
- ^ Nejdet Bilgi, Milli Mücadelenin Başlarında İstanbul'da Yayınlanan Türk Dünyası Gazetesi, Tarih İncelemeleri Dergisi, Sayı 10, 1995[]
- ^ Dr.com.tr sitesi, Hümanist Atatürk, Erişim tarihi:17.05.2012
