Ahmet Ardel

Ahmet Hulusi Ardel (d. 1902, ö. 1978), Cumhuriyet döneminin ilk büyük coğrafyacılarından biridir.

Ahmet Hulusi Ardel 1902 yılında İstanbul’da doğdu. Çocukluk yıllarını Üsküdar’da geçirdi. İlköğretmen okulunu bitirdikten sonra, Yüksek Muallim Mektebi’ne girdi, 1927 yılında Edebiyat Fakültesi Coğrafya Şubesinden mezun oldu. Üniversite öğrenimi sırasında Ali Macit Arda, Hamit Sadi Selen ve İbrahim Hakkı Akyol gibi dönemin saygın Türk Coğrafyacılarından ve Belçikalı Theodore Lefebvre ve Fransalı Ernest Chaput gibi uluslararası üne sahip coğrafyacılardan ders görmüştür. Mezuniyetinin ardından öğreniminin devamı için Fransa’ya gönderilmiş ve Strasbourg Üniversitesi Coğrafya Bölümüne kayıt olunarak, burada H. Bauling gibi büyük bir hocanın yanında öğrenimini tamamlamış ve 1931 yılında lisans diploması almıştır. Bunun ardından, Cezayir yaylalarında bazı çalışmalar yapmak üzere 1932 yılında tarih ve coğrafya dalında ‘’yüksek etüd’' diplomasına hak kazanmıştır. Aynı yıl yurda dönerek Yüksek Öğretmen Okulunda görevlendirilmiş ve kısa bir süre orta öğretimde hocalık yapmıştır. 1933 yılında Üniversite Reformu sırasında Edebiyat Fakültesi Coğrafya bölümüne doçent olarak atanmıştır. O tarihten itibaren Umumi Coğrafya Kürsüsünü yönetmeye başlayan Ardel, 1942 yılında profesörlüğe, 1958 yılında da Ordinarius Profesörlüğe yükseltilmiştir. 1973 yılında ise emekli olmuştur. Ahmet Ardel Fransızcaya ileri seviyede hakimdi ve Almancayı ise çalışmalarında yürütecek derecede biliyordu. Bu nedenledir ki Fransızca literatürden yararlanmakla kalmamış, Almanca kaynaklardan da faydalanmıştır. Bu sayede Alman ekolünü ve bu dildeki yayınları doğrudan izleme imkânı bulmuştur. Ahmet Hulusi Ardel 13 Ekim 1978 yılında ölmüştür.^[1]

Yönettiği kürsünün ihtiyacı ve kendi kişisel eğilimi dolasıyla Ardel, Umumi Fiziki Coğrafya konularını kapsayan modern ders kitapları hazırlamaya ve bu alanda mevcut boşluğu doldurmaya gayret etmiştir. Umumi Coğrafya Dersleri adını verdiği bu koleksiyonun ilk cildini, 1940'ta yayınlanan Klimatoloji meydana getirir. Eser, Türkiye’de klimatoloji konusunda yayınlanan ilk üniversite ders kitabıdır ve içerisinde Türkiye İklimi ilgili hususları da içermektedir. Ahmet Ardel'in kitaplarını 1968'de 1.baskısı, 1971'de de 2. baskısı yapılan Jeomorfolojinin Prensipleri izlemiştir. Ardel'in öne çıkan iki özelliği bulunmaktadır. Bunlardan biri, hoca ve müellif olarak kendini daima yenilemesini bilmiş olması, sürekli bir gelişme göstermesi ve her yeni eserinin veya her yeni baskının öncekilerden daha iyi olmasıdır. İkinci özelliği de tekelci olmayışı yani bilgisini paylaşmasıdır.^[1]

Ahmet Hulusi Ardel'in bilimsel araştırma ve incelemelerinin bir ürünü olan makaleleri, jeomorfolojiden ülkeler coğrafyasına kadar birçok konuyu içerir. Bununla beraber, çalışmalarındaki ağırlık jeomorfoloji üzerinedir. Bu onun kişisel eğiliminin, feyz aldığı yerli ve yabancı hocaların etkilerinin, tabiatı ve araziyi seven bir insan olmasının doğal sonucudur. Ardel'in jeomorfoloji alanında çeşitli konuları üzerinde durduğu ancak özellikle havzaların oluşumu ve jeomorfolojik evrimi üzerinde durmuştur. Çalışmaları ve yayınları içinde çoğunluğu meydana getiren flüviyal morfoloji etütleri dışında, Ardel'in kıyı ve denizaltı jeomorfolojisi incelemelerinden, glasiyal ve hidrografik etütlere, endüstri coğrafyası ve coğrafyanın metodolojisine kadar çok çeşitli konuları ele alan bilimsel makaleleri vardır. Örneğin Cumhuriyet Devrinde Endüstri (1944) isimli etüdü, Cumhuriyetimizin 11. yılında Türk Endüstrisinin çeşitli kollarındaki durumu ve gerçekleştirilen başarıları ortaya koyan değerli bir belgedir.^[1]

Bu konuda belirtilmesi gereken en önemli huşulardan biri, Ahmet Ardel'in Türk Coğrafyasının sesini yurt dışında da duyurabilmeyi başarmış ilk bilim insanlarımızdan biri olmasıdır. Ardel, 1938 Amsterdam ve 1965 Varşova Uluslararası Coğrafya Kongrelerine, INQUA'nın 5. ve 6. Uluslararası toplantılarına ve Commision international pour I’exploration scientifique de la Mediterranee'nin 1966'daki çalışmalarına tebliğler vermek suretiyle katılmıştır. Ahmet Ardel sadece Umumi Coğrafya Kürsüsünü değil, İbrahim Hakkı Akyol'un vefatından sonra bir süre Fiziki Coğrafya Kürsüsünüde yönetmiş, her iki kürsü elemanlarının yetişmeleri için çaba harcamıştır.^[1]

• 1940, Umumi Coğrafya Dersleri Cilt 1, Klimatoloji, İ.Ü. Coğr. Enst. Yay. No: 7, İstanbul.
• 1943, Marmara Bölgesinin Güneydoğu Havzasının Morfolojik Karakterleri, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 2, s. 160-173, İstanbul.
• 1943, Cumhuriyet Devrinde Endüstri, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 3-4, s. 316-351, İstanbul.
• 1944, Uludağ – Morfolojik Etüd, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 5-6, s.35-60, Ankara.
• 1951, Göller Bölgesinde Morfolojik Müşahedeler, İ.Ü. Coğr. Enst. Der. Sayı:2, s.1-19, İstanbul.
• 1954, Karadeniz'in İdrolojisi, İ.Ü. Coğr. Enst. Der. Sayı:5-6, s.23-34, İstanbul.
• 1954, İznik Depresyonu ve Gölü, İ.Ü. Coğr. Enst. Der. Sayı:5-6, s.225-229, İstanbul.
• 1955, Yukarı Sakarya Havzası, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 13-14, s.3-24, İstanbul.
• 1956, Marmara Bölgesinde Coğrafi Müşahedeler, İ.Ü. Coğr. Enst. Der. Sayı:7, s.1-16, İstanbul.
• 1957, Umumi Coğrafya Dersleri Cilt 2, Fasikül 1, İdrografya: Okyanuslar ve Denizler. İ.Ü. Coğr. Enst. Yay. No:19, İstanbul.
• 1957, Trakya2nın Jeomorfolojisi, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı:17, s.152-158, İstanbul.
• 1964, Anadolu Havzalarının Teşekkül ve Tekamülü, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 22-23, s.217-218, Ankara.
• 1964, Orta Asya Coğrafyasına Toplu Bakış, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Yıl:1, s.111-132, Ankara.
• 1968, Umumi Coğrafya Dersleri Cilt 3, Jeomorfolojinin Prensipleri Fasikül 1:Akarsular Topoğrafyası, Bünyeler, Karst Topoğrafyası ve Volkan Reliefi., İ.Ü. Coğr. Enst. Yay. No:53, İstanbul.
• 1969, Jeomorfoloji Nedir, Jeomorfolog Kimdir ve Cemiyetteki Vazifesi Nedir?, Jeomorfoloji Dergisi, Sayı: 1, s. 33-36, Ankara.
• 1992, Türk Ülkelerin Tabii Coğrafyası, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay: 121, Seri:1, Sayı: A-23 (2. baskı), s. 7-53, Ankara.

Bu çalışma TÜBİTAK BİDEB 2209/A kodlu 2014 tarihli proje tarafından desteklenmiştir.