İçeriğe atla

Ahmed Celâyir

Sultan Ahmed Celâyir (?- 1410), 1382-1410 yılları arasında hüküm süren Celâyirî sultanı.

Babası Sultan Şeyh Üveys olan Ahmed Celâyir, abisi Sultan Hüseyin (1374-1382) döneminde Erdebil ve çevresinin yönetimini üstlendi. Emirlerinden Adil Aka'nın yönetimde etkili olmasından rahatsız olan Ahmed Celâyir, 1382 yılında Tebriz'e yaptığı baskında abisini öldürerek yönetimi ele geçirdi. Bu sırada kendisinden kaçan kardeşi Sultan Bayezid'de emir Adil Aka'nın desteğiyle Sultaniye'de hükümdarlığını ilan etti. Bir süre sonra Adil Aka'nın desteğini kaybeden Sultan Bayezid'in, 1384 yılında esir alınmasıyla Ahmed Celâyir tüm topraklarda hakimiyetini sağladı. Ahmed Celâyir topraklarında düzeni ağladıktan sonra Bağdat'ı ele geçirmiştir. Tebriz, 1385 yılında Altın Orda hanı Toktamış, ertesi yılda Timur'a mağlup olunca, 1386'da başkenti Bağdat'a taşımıştır.[1]

Hükümdarlığı döneminde Karakoyunlular kendisine tabi olarak etki alanlarını genişletmeye başlamış, bu dönemde Karakoyunlular'dan Kara Mehmed'in kızıyla da evlenerek ilişkilerini daha da güçlendirmiştir. 1393'te Timur, Bağdat'ı ele geçirmesi üzerine Memlûk sultanı Berkuk'a sığınmış, daha sonra Timur'un Semerkant'a dönmesiyle Berkuk'un yardımıyla yeniden Bağdat ve çevresine hakim oldu. Timur'un Azerbaycan, Anadolu, Irak ve Suriye üzerine yeniden harekâtı sırasında Karakoyunlu hükümdarı Kara Yusuf ile birlikte hareket etmiş, ancak Timur karşısında yenilgiye uğramıştır. 1400 yılında Kara Yusuf ile birlikte Memlûklüler'e sığınmak istese de sultanın kabul etmemesi üzerine Osmanlı sultanı I. Bayezid'a sığınmıştır. Yıldırım Bayezid tarafından iyi karşılanan Ahmed Celâyir, Timur tarafından teslim edilmesi istese de Osmanlı sultanı bunu kabul etmemiş ve bu olay 1402 yılında gerçekleşen Ankara Muharebesinin sebeplerinden birisi olmuştur. Timur'un Anadolu harekâtını fırsat bilen Ahmed Celâyir, Bağdat'ı ele geçirmiş ancak daha sonra şehri Kara Yusuf'a bırakmak zorunda kalarak Memluk Sultanına sığındı. Ancak Memluk sultanının isteği ile Şam'da hapsedildi. 1405 yılında memluk sultanına isyan eden Şam valisi tarafından serbest bırakıldıktan sonra Bağdat'ı ele geçirerek yeniden hükümdarlığını ilan etti. Daha sonra Tebriz'e hareket etse de Timurlular'ın gelmesi üzerine Bağdat'a geri döndü. 1408-1409 yıllarında Huzistan topraklarını ele geçirdi. Bu dönemde müttefiki Kara Yusuf'tan Hemedanı istemesiyle Karakoyunlularla mücadeleye başlamıştır. 1410 yılında Kara Yusuf'un Erzincan kuşatmasında olmasından faydalanan Ahmed Celâyir, Tebriz'i ele geçirdi. Ancak Kara Yusuf ile Tebriz yakınlarında yaptığı savaşı kaybetti ve kaçarken yakalanarak öldürüldü.[2]

Ahmed Celâyir'in öldürülmesinden sonra Celayiriler Huzistan ve Vâsıt'ın olduğu dar bir bölgede hüküm sürebilmiş, Bağdat ve çoğu toprakları Karakoyunlular'ın hakimiyetine girmiştir.

Kaynakça

  1. ^ Sümer, F., Ahmed Celâyir, İslam Ansiklopedisi, Ciltː2, Sayfa:53-54, Yıl:1989. URL:http://www.islamansiklopedisi.info/dia/maddesnc.php?MaddeAdi=ahmed%20celayir. Erişim: 2017-03-17
  2. ^ Daş, A., "ANKARA SAVAŞI ÖNCESİ TİMUR İLE YILDIRIM BAYEZİD’İN MEKTUPLAŞMALARI", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:15, Yıl:2014. URL:http://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/view/253 18 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2017-03-17

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Timur</span> Timur İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarı (1336–1405)

Timur sonrasında Timur Küregen, Timurlu İmparatorluğu'nun kurucusu olan Türk veya Türk-Moğol asker ve komutan. 1370'ten itibaren düzenlediği seferlerle günümüzdeki Orta Asya, Rusya, İran, Hindistan, Afganistan, Kafkasya, Ortadoğu ve Anadolu'nun büyük bir bölümünü ele geçirmiştir. Çağatay ulusunu oluşturan boylardan Barlaslar'ın önderi olan Turagay ile Tekina Hatun'un çocuğu olarak 1336'da Semerkant yakınlarındaki Şehr-i-Sebz'e bağlı Hoca Ilgar köyünde dünyaya gelen Timur, 1370'te Çağatay Hanlığı'nın batısını denetim altına alan askeri bir lider olarak kendini göstermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Memlûk Devleti</span> Geç dönem Orta Çağda Mısır ve Suriyede hüküm sürmüş olan bir devlet (1250–1517)

Memlûk Devleti resmî adıyla ed-Devletü't-Türkiyye, Eyyûbîlerin çöküşü ile Osmanlı İmparatorluğu'nun Mısır'ı ele geçirmesi arasında geçen üç yüzyıla yakın zaman diliminde Mısır ve Suriye'de hüküm sürmüş olan devlet. Memlûk Devleti'ni 1250 ve 1382 yılları arasında kurucu aile Bahrî Memlûkler idare etmiş, 1517 yılına kadar ise Burcî Memlûkler yönetimi ele almıştır. Tarihyazınında devlet bu iki hâne başlıkları altında incelenmiş olup Bahrî Memlûklerin Türk kökenli olması dolayısıyla bu devirde yöneticiler daha çok Türklerden oluşurken daha sonraki dönemde Çerkesler asıl unsur olmuşlardır. Tarihçiler arasında; Memlûk devletinin Türk sultanlar döneminde askeri ve siyasi olarak doruğa ulaştığı, ardından ise Çerkesler döneminde uzun süreli bir gerileme dönemine girdiğine dair evrensel bir fikir birliği vardır.

<span class="mw-page-title-main">Karakoyunlular</span> 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurduğu bir devlet

Karakoyunlular ya da Karakoyunlu Devleti, başkenti Tebriz olan ve 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurmuş olduğu bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Celâyir Sultanlığı</span> Sünni Müslüman Türk-Moğol Devleti

Celâyirîler, (Türkçe: Yağla-Er/Yağlık-Er Oğulları); 1330'larda bugünkü Irak ve İran topraklarında İlhanlılar Devletinde önemli mevkiye sahip olan Türkleşmiş Moğol Celayir boyunun önderi Büyük Hasan tarafından kurulmuş devlet.

Kalâvûn; tam adıyla Seyfeddin Kalâvûn el-Elfi el-Mansûr veya bütün lâkaplarıyla El-Melik el-Mansûr Seyf ed-Dīn Kalâvûn el-Elfi es-Sâlihî en-Necmî el-Alâ'î, 1279 ile 1290 döneminde Mısır'da hüküm sürmüş Türk asıllı Bahrî Hanedanı'ndan Memlûk Devleti'nin yedinci hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kara Yusuf</span> 1388-1420 yılları arasında Karakoyunlu Devletinin hükümdarı

Kara Yusuf, 1388-1420 yılları arasında Karakoyunlu Devleti'nin hükümdarıdır.

II. Vasık Tam Adı: Ebû Hafs `Umar "el-Vâsık bi’l-Lâh es-Sânî" 65. İslam Halifesi.

Berkuk, tam adı Melikü'z-zahir Seyfeddin El-Osmani El-Yelboğavî Berkuk, Çerkes kökenli Burcî Memlûkler hanedanının ilk Memlük hükümdarı. İç çekişmelerle yıpranan Memlûk Devleti'ni merkezi bir devlet durumuna getirmeye çalışmıştır. "Berkuk" ismi Çerkesçedir ve onun doğuştan ismidir.

Kara Mehmed, Karakoyunlu Devleti hükümdarı (1380-1389). Tam adı Nasırüddin Kara Mehmed Bey Durmuş'tur.

Zahir Çakmak, tam ismiyle Melik Zahir Sayfeddin Çakmak, 1438 ile 1453 döneminde saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memluk hükümdarı.

Nasır Ferec tam ismiyle Melik Nasır Zeynedin Ebu-Saadet Ferec bin Berkuk 1399'de ölen babası Berkuk'un yerine daha 10 yaşında iken tahta çıkan ve 1405'te 2 ay süren kısa ara hariç 1412'de bir darbe ile öldürülünceye kadar saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memlük Devleti hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Burcî Memlûkler</span>

Burcî Hanedanı Mısır'da Memlûk Devleti'nde 1382-1517 döneminde hüküm süren yani en uzun süre hükmeden Memlûk hanedanı. Çerkes kökenlidir. Bu isim "burç" sözcüğünden yani "kale surlarının üstü" anlamına gelmekte ve bu hanedana mensup olan çoğu Çerkes asıllı olan Memluklu kölelerden oluşan askerlerin Kahire kalesi içinde bulunan kışlalarından mülhem olmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Erzincan Beyliği</span> Türk beyliği

Erzincan Beyliği, Erzincan Emirliği veya Mutahharten Beyliği, 14. yüzyılın sonları ile 15. yüzyılın başlarında hüküm süren Anadolu Türk Beyliklerinden biri.

Kara Yülük Osman Bey, Akkoyunlu devletinin kurucusu ve ilk hükümdarı.

Pir Budak, 1411-1418 yılları arasında babası Kara Yusuf ile birlikte Karakoyunlu Devleti'nin ortak hükümdarıdır.

Emir İsfahan, Kara Yusuf'un Pir Buddağ'dan sonraki ikinci oğludur. Kara İskender'in üvey kardeşidir.

Kara Muhammed Türemiş Karakoyunlu beyi ve Kara Yusuf'un babasıydı.

Döndü Hatun, 1411-1419 yılları arasında hüküm süren Celâyir hükümdarı.

Bağdat'ın ele geçirilmesi, Bağdat şehrinin Memlükler tarafından Timurluların elinden alınması olayıdır. Şehir 1394'te direnişle karşılaşılmadan ele geçirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Şeyh Üveys Celâyir</span> Celayirî Sultan

Şeyh Üveys Celâyir Irak'ın (1356-1374) ve Azerbaycan'ın (1360-1374) Celâyir hükümdarıydı. Hasan-ı Büzürg ile Çobanoğulları prensesi Dilşad Hatun'un oğludur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.