İçeriğe atla

Ahmed Barzani

Ahmed Barzani
ئه‌حمه‌د موحه‌ممه‌د بارزانی
DoğumŞeyh Ahmed Barzani
1896
Barzan, Osmanlı Devleti
Ölüm11 Ocak 1969
Barzan
MilliyetKürt
AileBarzani

Ahmed Barzani (Kürtçe: Şêx Ehmed Barzanî / ئه‌حمه‌د موحه‌ممه‌د بارزانی; d. 1896 - ö. 11 Ocak 1969), Kürdistan'daki, Barzani Aşireti aşiretinin liderlerindendir. Ahmed Barzani, birçok farklı Kürt kabilesini otoritesi altına alıp Barzan bölgesini genişleterek Barzani aşiretinin güçlenmesinde önemli rol oynamıştır. Ayrıca Erken Kürt milliyetçiliğinin mimarı olarak kabul edilir. Küçük kardeşi Molla Mustafa Barzani ile birlikte 1920 ve 1930'larda Irak hükûmetinin kontrolüne karşı savaşmıştır.

Ahmed Barzani, o dönem siyaseti içerisinde etkin rol oynamış ve İngiltere ile Irak Hükûmeti karşısında birçok kez isyan başlatmıştır.[1] Barzani ailesinin temelini atmış ve günümüz Kürdistan Bölgesel yönetiminin şekillenmesinde temel etkenlerden biri olmuştur.

Barzani isyanları

Irak Ordusu sütununun 'Dicol' adlı dağ silahı, Barzani isyanı sırasında Kaniya Ling'deki bir yamaçtan Şîrvana Mazîn'i bombaladı, Haziran 1932

Büyük Barzani isyanlarından ilki 1931'de Irak Kürdistanı'nın en önemli Kürt liderlerinden biri olan Ahmed Barzani'nin kardeşi Mustafa Barzani'nin, Barzani egemenliğini sorgulayan bir dizi diğer Kürt aşiretini yenmesi ile başlamıştır.[2]

Mustafa Barzani daha sonra gözaltında tutulmuş ve Irak'ın güneyinde sürgüne gönderildiği vakitlerde Türkiye'ye kaçmak zorunda kalmıştır. Ahmed Barzani, Barzan bölgesinde gerçekleştirdiği isyanlar ile birçok Kürdün saygısını kazandı. Irak böyle bir durumun ileride Mahmud Berzenci isyanı gibi bir isyana dönüşmesini önlemek için defalarca orduyu Barzan bölgesine göndermiş ve İngiltere uçakları da havadan Ahmed Barzani'yi sindirebilmek adına Irak ordusuna destek vermişlerdir.

Ahmed Barzani, İngiltere, Irak ve Türkiye hoşnutsuzluğunun odak noktasıydı. Kürdistan'ın kuzeyinde aktif bulunan Hoybun (Ağrı İsyanı) önderliğindeki Kürt siyasi hareketine sempati duymaktaydı. Kör Hüseyin Paşa başta olmak üzere Barzan'a sığınmak isteyen birçok Kürt liderine destekte bulundu. Eylül 1930'da Bağdat'taki Türkiye'nin askeri atağı Irak Başbakanı Nuri Said tarafından şu şekilde açıklanmaktaydı, "Ağrı'daki Türkiye askerinin operasyonları çok başarılı oldu. Ordu Van Gölü'nün batısında da benzer operasyonlar yapacak. Bu operasyonların yakında sona ermesini bekliyoruz. Irak ordusu Barzan'a karşı hareket ederse Türkiye ordusu Irak-Türkiye sınırı boyunca seferber olacak" ifadesini kullanmıştır. İsmet İnönü, bu dönemde Ankara'yı ziyarete gelen Nuri Said'e, Ahmed Barzani'nin Ağrı'da ki ayaklanmayı desteklediğinden ötürü şikayet etmiştir.[3]

Kişisel özellikleri

Barzani bilinen ilk Kürt çevreci ve korumacı liderdi. Temiz ve sürdürülebilir bir çevre sağlamak için düzenlemeler yaptı. Barzan bölgesinde çevre hakkında yapılmasını yasakladığı kurallar vardı:

  • Özellikle gölge sağlayan ve erozyonu önleyen ağaçların kesilmesi
  • Aşırı bal hasadı
  • Zehirli olmayan yılanları öldürmek.
  • Dinamit ve diğer patlayıcılarla balıkçılık
  • Üreme mevsimi boyunca avcılık.[4]

Mirası

Barzani, aynı aile içinde liderliği sürdürmenin geleneksel yolunu reddetti. Her kim liderlik ederse böyle bir iş için nitelikli olması gerektiğini vurguladı. Kürt Hareketi içinde yer almaya başlayan ve hareketin başarısızlıklarının kurbanı olan ezilen kitleleri görmezden gelmek için yolsuzlukları son derece eleştirel bir şekilde kınadı.[4] Ayrıca, evliliğin gönüllü olması gerektiğini: bu tür bir özgürlüğün temel bir sivil hak kabul ettiğini kamuoyuna vurgulamıştır.[5] Ahmed Barzani, Kuzey Irak Kürt hareketinin büyük çapta Barzani çatısı altın birleşmesini ve günümüz Kürdistan bölgesel yönetiminin elde edilmesini sağlayan Modern Kürt hareketinin temel yapı taşlarından biri halini almıştır.

Kaynakça

  1. ^ "Şeyh Ahmed Barzani ve Mustafa Barzani, Hüseyin Siyabend Aytemur, Independent Türkçe". 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
  2. ^ The Kurdish Minority Problem, p.11, Dec. 1948, ORE 71-48, CIA "Archived copy". 8 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2012. 
  3. ^ bkz. 4SEP1930 tarihli E4976 / 1932/93 Arşivi
  4. ^ a b "Archived copy". 5 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2008. 
  5. ^ "The Assassination of the Spiritual Guide: Introduction". Kurdish Aspect. 13 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2011. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Celal Talabani</span> 6. Irak cumhurbaşkanı

Celal Talabani, Iraklı Kürt siyasetçi. 2005-2014 yılları arası Irak cumhurbaşkanı olarak görev almıştır. Irak'ın ilk Arap olmayan cumhurbaşkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Bölgesel Yönetimi</span> Iraka bağlı özerk bölge

Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Kürdistan Bölgesi veya Irak Kürt Bölgesel Yönetimi, Irak'a bağlı, anayasal düzeyde varlığı olan özerk bir bölgedir. Yaklaşık 40.000 km2'den oluşan idari birim; batıda Suriye, doğuda İran, kuzeyde ise Türkiye ile komşudur. Bölgesel yönetimin başkenti Erbil'dir. Kürdistan Parlamentosu Erbil'de yer almaktadır, ancak Kürdistan Bölgesi anayasası tartışmalı Kerkük kentini Kürdistan Bölgesi'nin başkenti olarak tanımaktadır. Bölgenin nüfusu, 2023 itibarıyla 6.556.752'dir. Resmî dilleri Kürtçe ve Arapça'dır.

<span class="mw-page-title-main">Koçgiri İsyanı</span> Türk Kurtuluş Savaşı sırasında çıkmış bir isyan

Koçgiri İsyanı, Şubat 1921'de Sivas'ın doğusunda bulunan ve ezici çoğunluğun militan olduğu Koçgiri bölgesinde başlayan bir Kürt ayaklanmasıydı. İsyan Alevi-Kürt topluluğu olan ve Sivas'ın doğusunda ikamet eden Koçgiri aşireti tarafından çıkarıldı. Aşiret liderlerinin Kürdistan Teali Cemiyeti ile yakın ilişkileri vardı. İsyan, Haziran 1921'de bastırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Şeyh Said İsyanı</span> 1925te Şeyh Said tarafından başlatılan isyan

Şeyh Said İsyanı, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde merkezî yönetime karşı girişilen, geniş çaplı, Kürt ve Zaza aşiretlerin destek verdiği Kürt milliyetçisi ve hilâfet taraftarı ayaklanma.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Barzani</span> Kürt milliyetçi lider

Molla Mustafa Barzani, Kürt lider. Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin kurucusudur. 1946 yılından 1979'daki ölümüne kadar Kürdistan Demokrat Partisi'nin başkanı olarak siyaset yapmıştır. Bağımsız Kürt devleti görüşleriyle Kürt milliyetçiliğine önemli katkılar sunmuştur. Mesud Barzani ve İdris Barzani'nin babasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mesud Barzani</span> Kürt siyasetçi ve KDP genel başkanı

Mesud Barzani, Kürt siyasetçi. 2005-2017 yılları arası Kürdistan Bölgesel Yönetimi başkanı olarak görev aldı. 1 Nisan-30 Nisan 2004 tarihleri arasında Irak Başbakanlığı görevinde bulunan Barzani, Kürdistan Demokratik Partisi'nin 1979 yılından beri başkanlık görevini sürdürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Mahabad Cumhuriyeti</span> 1946da kurulmuş tanınmayan Kürt devleti

Mahabad Cumhuriyeti, Ocak 1946'da Sovyetler Birliği'nin desteğiyle kurulan ve Sovyetler Birliği'nin çekilişiyle aynı yıl içinde yıkılan, Birleşmiş Milletler tarafından tanınmamış Kürt devletiydi.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Demokratik Partisi</span> Siyasi parti

Kürdistan Demokrat Partisi kısaca KDP veya PDK, 16 Ağustos 1946'da Molla Mustafa Barzani liderliğinde kurulan Kürt milliyetçi siyasi partidir. Mustafa Barzani'nin 1979'daki ölümünden günümüze partiyi, oğlu Mesud Barzani yönetmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Neçirvan Barzani</span> Iraklı Kürt siyasetçi

Neçirvan İdris Barzani, Kürt siyasetçi, Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin başkanı. Daha önce Mart 2006-Ağustos 2009 tarihleri arasında Kürdistan Bölgesel Yönetimi başbakanlığını yapmış ve Mart 2012 yılında tekrar bu göreve gelerek 2019'da başkanlık görevine geçene kadar sürdürmüştür. Kürdistan Üniversitesi Erbil'in kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Yurtseverler Birliği</span> Irakta bir siyasi parti

Kürdistan Yurtseverler Birliği kısaca KYB, 1975'te Irak'ta kurulan bir siyasi partidir. KYB'nin kurucuları arasında Celal Talabani vardı. Parti Kürdistan Demokrat Partisi'nden kopan ve daha sosyalist olanlar tarafından kuruldu.

Barzani (بارزانی), Ahmed Barzani, Molla Mustafa Barzani, Mesud Barzani ve İdris Barzani'nin mensup olduğu Kuzey Irak'taki Kürt aile. Bu aile 19. yüzyılda Nakşibendi Şeyhlerinin halifeleri olarak Barzan köyüne yerleştikten kısa bir süre sonra aşiretleşti. Barzani Aşireti, Beroji, Mizorî, Şarvanî ve Dolemari olmak üzere dört aşiretten müteşekkil bir aşiret konfederasyonudur.

Oramar Ayaklanması ya da Oramar İsyanı, 16 Temmuz 1930'da başlayıp 10 Ekim 1930'da biten, Şeyh Ahmed Barzani'ye bağlı Molla Hüseyin Şerif komutasındaki 500 kişilik Kürt silahlı kuvvetinin Dağlıca köyünde bulunan Oramar taburuna saldırmaları sonucu başlayan isyan. İsyan, bazı Kürt aşiretlerinin Türk askerleriyle birlikte direnmesi ve Türk Ordusunun havadan bombardımana başlaması üzerine Kürt kuvvetlerinin Irak'a çekilmesiyle son bulmuştur.

Kürt tarihi, Ortadoğu'da yaşayan İranî bir etnik grup olan Kürtlerin yaşadığı coğrafi bölge olan Van Gölü ve Urmiye Gölü'nün güneyindeki dağlık bölgelerdeki tarihini içerir. Çoğunlukla Türkiye Kürtleri Kürt dilerinden biri olan Kurmançça'yı, Kuzey Irak Kürtleri Sorani'yi ve son olarak İran'da yaşayan Kürtler Kelhuri'ceyi konuşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kürt milliyetçiliği</span> siyasal ideoloji

Kürt milliyetçiliği, Kürtlerde, halk olma bilincinin kültürel ve siyasal eyleme yönlendirilmesini ifade eden kavramdır. Kürtlerin çoğunluk olduğu toprakları Kürdistan olarak tanımlayan ve bağımsız bir Kürt devleti kurulmasını savunan siyasi hareket olmakla birlikte, Kürtlerin yaşadıkları topraklarda diğer etnik gruplar ile eşit haklara sahip olmasını, Kürtçenin resmî dil ve eğitim dili olmasını savunan siyasi görüştür.

Kürt siyasi hareketi ya da Kürt özgürlük hareketi, Türkiye, Irak, Suriye ve İran topraklarında, Kürdistan olarak anılan jeokültürel bölgede yaşayan Kürtlerin anadilde eğitim, self determinasyon, özerklik ya da bağımsız devlet gibi politik taleplerini gerçekleştirmek için mücadele veren hareketin genel adı olarak kullanılır. Bu talepler yasal zeminde demokratik olarak tartışıldığı gibi silahlı olarak Marksist-Leninist çizgide gerçekleştirilmeye de çalışılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İsrail-Kürdistan Bölgesel Yönetimi ilişkileri</span> Kürt ve Yahudi ilişkileri

Kürdistan Bölgesel Yönetimi-İsrail ilişkileri, Kürt ve Yahudi halkları arasındaki ilişkilerin tarihsel arka planını ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi ile İsrail arasındaki mevcut siyasi ve ekonomik ilişkileri kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hacı Baba Şeyh</span> Mahabad Kürt Cumhuriyetinin başbakanı

Hacı Baba Şeyh, Mahabad Cumhuriyeti'nin tek (Serokwezîr) başbakanıdır.

1943 Barzani ayaklanması, II. Dünya Savaşı sırasında Irak Krallığı'nda ortaya çıkan Kürt milliyetçi ayaklanması. İsyanı Mustafa Barzani yönetti ve daha sonra Irak'ta önceki Kürt isyanının da lideri olan ağabeyi Ahmed Barzani katıldı. 1943'te başlayan isyan, 1945'in sonlarında Irak ordusu saldırılarıyla birlikte bir dizi Kürt aşiretinin kaçmasıyla birlikte durduruldu. Barzaniler kuvvetlerinin çoğuyla Mahabad Cumhuriyeti'ni kurdu ve yerel Kürt unsurlarına katılarak İran Kürdistanı'na çekildi.

<span class="mw-page-title-main">Irak Cumhuriyeti (1958-1968)</span> Irak tarihinin dönemi

Irak Cumhuriyeti, halk arasında Birinci Irak Cumhuriyeti olarak da bilinen, 1958'de Cumhurbaşkanı Muhammed Necib er-Rubai ve Başbakan Abdülkerim Kasım'ın yönetimi altında kurulan bir devletti. Rubai ve Kasım ilk olarak Irak Krallığı'nın Haşimi monarşisinin devrildiği 14 Temmuz Devrimi ile iktidara geldi. Sonuç olarak, Krallık ve Arap Federasyonu feshedildi ve Irak Cumhuriyeti kuruldu. Dönem, 1968'de Baasçıların iktidara gelmesiyle sona erdi.

İdris Barzani Kürt politikacı. Kürdistan Demokratik Partisi için sık sık diplomatik gezilerdeydi. 31 Ocak 1987'de, 43 yaşındayken geçirdiği kalp krizi nedeniyle öldü.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.