İçeriğe atla

Ahlâk psikolojisi

Ahlâki psikoloji ya da ahlâk psikolojisi hem felsefe hem de psikoloji alanlarını ortak bir zeminde inceleyen çalışma alanıdır. Tarihsel olarak, ahlaki psikoloji terimi, ahlaki gelişim çalışmasını ifade etmek için nispeten daha dar bir şekilde kullanılmıştır.[1][2] Ahlaki psikoloji sonuç olarak etik, psikoloji ve zihin felsefesinin kesişimindeki çeşitli konulara daha geniş olarak değinmeye başlamıştır.[3][4][5] Alanın bazı ana konuları ahlaki yargı, ahlaki akıl yürütme, ahlaki duyarlılık, ahlaki sorumluluk, ahlaki motivasyon, ahlaki kimlik, ahlaki eylem, ahlaki gelişim, ahlaki çeşitlilik, ahlaki temeller, ahlaki karakter (özellikle erdem etiği ile ilgili olarak), fedakarlık, psikolojik egoizm, ahlaki şans, ahlaki tahmin, ahlaki duygu, duygusal tahmin ve ahlaki anlaşmazlık olarak verilebilir.[6]

Günümüzde, ahlaki psikoloji biyolojik,[7][8] bilişsel / hesaplamalı[9][10][11] ve kültürel[12][13] ahlaki yargının ve davranışın temeli ve yapay zeka bağlamında ahlaki yargıyla ilgili konuların arasında gelişen bir araştırma alanıdır.[14][15]

Kaynakça

  1. ^ Haidt, Jonathan; Kesebir, Selin (2010). "Morality". Fiske, S; Gilbert, D; Lindzey, G (Ed.). Handbook of Social Psychology (PDF) (5 bas.). Hoboken NJ: Wiley. ss. 797-832. 29 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022. 
  2. ^ Lapsley, Daniel K. (1996). Moral Psychology. Boulder, Colorado: Westview Press. ISBN 978-0-8133-3032-7. 
  3. ^ Doris, John; Stich, Stephen (2008), Zalta, Edward N. (Ed.), "Moral Psychology: Empirical Approaches", The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Metaphysics Research Lab, Stanford University, 7 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Mayıs 2020 
  4. ^ Wallace, R. Jay (29 Kasım 2007). "Moral Psychology". Jackson, Frank; Smith, Michael (Ed.). The Oxford Handbook of Contemporary Philosophy. OUP Oxford. ss. 86-113. ISBN 978-0-19-923476-9. Moral psychology is the study of morality in its psychological dimensions 
  5. ^ Ellemers, Naomi; van der Toorn, Jojanneke; Paunov, Yavor; van Leeuwen, Thed (18 Ocak 2019). "The Psychology of Morality: A Review and Analysis of Empirical Studies Published From 1940 Through 2017". Personality and Social Psychology Review (İngilizce). 23 (4). ss. 332-366. doi:10.1177/1088868318811759. ISSN 1088-8683. PMID 30658545. 
  6. ^ Teper, R.; Inzlicht, M.; Page-Gould, E. (2011). "Are we more moral than we think?: Exploring the role of affect in moral behavior and moral forecasting". Psychological Science. 22 (4). ss. 553-558. CiteSeerX 10.1.1.1033.5192 $2. doi:10.1177/0956797611402513. PMID 21415242. 
  7. ^ Sevinc, Güneş; Spreng, R. Nathan; Soriano-Mas, Carles (4 Şubat 2014). "Contextual and Perceptual Brain Processes Underlying Moral Cognition: A Quantitative Meta-Analysis of Moral Reasoning and Moral Emotions". PLoS ONE. 9 (2). ss. e87427. Bibcode:2014PLoSO...987427S. doi:10.1371/journal.pone.0087427. PMC 3913597 $2. PMID 24503959. 
  8. ^ Moll, Jorge; Zahn, Roland; de Oliveira-Souza, Ricardo; Krueger, Frank; Grafman, Jordan (Ekim 2005). "The neural basis of human moral cognition". Nature Reviews Neuroscience. 6 (10). ss. 799-809. doi:10.1038/nrn1768. PMID 16276356. 
  9. ^ Kleiman-Weiner, Max; Saxe, Rebecca; Tenenbaum, Joshua B. (Ekim 2017). "Learning a commonsense moral theory". Cognition. Cilt 167. ss. 107-123. doi:10.1016/j.cognition.2017.03.005. hdl:1721.1/118457 Özgürce erişilebilir. PMID 28351662. 
  10. ^ Cushman, Fiery (16 Temmuz 2013). "Action, Outcome, and Value". Personality and Social Psychology Review. 17 (3). ss. 273-292. doi:10.1177/1088868313495594. PMID 23861355. 
  11. ^ Crockett, Molly J. (Ağustos 2013). "Models of morality". Trends in Cognitive Sciences. 17 (8). ss. 363-366. doi:10.1016/j.tics.2013.06.005. PMC 3925799 $2. PMID 23845564. 
  12. ^ Henrich, Joseph; Boyd, Robert; Bowles, Samuel; Camerer, Colin; Fehr, Ernst; Gintis, Herbert; McElreath, Richard; Alvard, Michael; Barr, Abigail; Ensminger, Jean; Henrich, Natalie Smith; Hill, Kim; Gil-White, Francisco; Gurven, Michael; Marlowe, Frank W.; Patton, John Q.; Tracer, David (22 Aralık 2005). ""Economic man" in cross-cultural perspective: Behavioral experiments in 15 small-scale societies" (PDF). Behavioral and Brain Sciences. 28 (6). ss. 795-815. doi:10.1017/S0140525X05000142. PMID 16372952. 19 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Mayıs 2020. 
  13. ^ Purzycki, Benjamin Grant; Apicella, Coren; Atkinson, Quentin D.; Cohen, Emma; McNamara, Rita Anne; Willard, Aiyana K.; Xygalatas, Dimitris; Norenzayan, Ara; Henrich, Joseph (10 Şubat 2016). "Moralistic gods, supernatural punishment and the expansion of human sociality" (PDF). Nature. 530 (7590). ss. 327-330. Bibcode:2016Natur.530..327P. doi:10.1038/nature16980. PMID 26863190. 22 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Mayıs 2020. 
  14. ^ Awad, Edmond; Dsouza, Sohan; Kim, Richard; Schulz, Jonathan; Henrich, Joseph; Shariff, Azim; Bonnefon, Jean-François; Rahwan, Iyad (24 Ekim 2018). "The Moral Machine experiment". Nature. 563 (7729). ss. 59-64. Bibcode:2018Natur.563...59A. doi:10.1038/s41586-018-0637-6. hdl:10871/39187 Özgürce erişilebilir. PMID 30356211. 
  15. ^ Bonnefon, J.-F.; Shariff, A.; Rahwan, I. (23 Haziran 2016). "The social dilemma of autonomous vehicles". Science. 352 (6293). ss. 1573-1576. arXiv:1510.03346 $2. Bibcode:2016Sci...352.1573B. doi:10.1126/science.aaf2654. PMID 27339987. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İnsan</span> embriyodan yetişkine kadar Homo cinsinin mevcut benzersiz türü olan Homo sapiensin herhangi bir üyesi

İnsan ya da modern insan, primatların en yaygın türüdür. İki ayaklılığı ve yüksek zekâsıyla karakterize edilen büyük insansı maymun olan insan, çeşitli ortamlarda gelişip son derece karmaşık araçlar geliştirmiş, karmaşık toplumsal yapılar ve medeniyetler oluşturmuştur. İnsanlar son derece sosyaldir; tek bir insan, ailelerden ve yaşıt gruplarından şirketlere ve siyasi devletlere kadar iş birliği yapan, farklı ve hatta rekabet eden sosyal grupların çok katmanlı bir ağına ait olma eğilimindedir. Bu nedenle, insanlar arasındaki sosyal etkileşimler, her biri insan toplumunu destekleyen çok çeşitli değerleri, sosyal normları, dilleri ve gelenekleri oluşturmuştur. İnsanlar aynı zamanda son derece meraklıdır: Olguları anlama ve etkileme arzusu, insanlığın bilim, teknoloji, felsefe, mitoloji, din ve diğer bilgi çerçevelerindeki gelişimini motive etmiştir; insanlar aynı zamanda antropoloji, sosyal bilimler, tarih, psikoloji ve tıp gibi alanlar aracılığıyla da kendilerini incelerler.

Sosyal biliş sosyal etkileşimde rol oynayan bilgiyi işleme, kodlama, depolama ve hatırlama gibi bilişsel süreçlerdir. İnsanların kendilerini kuşatan fiziksel, sosyal çevrelerini ve çevreleriyle olan ilişkilerini, diğer insanlar ve kendileri hakkında nasıl izlenim oluşturduklarını, nasıl hissettiklerini ve düşündüklerini ve bu türden bir düşünce biçiminin yargıları ve davranışları nasıl etkilediğini incelemektedir. Toplumsal bağlamdan etkilenen ve toplumsal bağlamı etkileyen bilişsel süreç ve yapıları incelemektedir Ancak sosyal biliş terimi diğer psikoloji ve bilişsel sinirbilim alanlarında yaygın şekilde kullanılmaktadır. Bu alanlarda sosyal biliş terimi çoğunlukla otizm ve diğer bozukluklar nedeniyle kesintiye uğrayan çeşitli sosyal becerilere karşılık gelmektedir. Bilişsel sinirbilim alanında ise sosyal bilişin biyolojik temelleri araştırılmaktadır. Benzer şekilde Gelişim psikolojisi alanında da sosyal biliş becerileri gelişimsel perspektifle incelenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Merak</span>

Merak, insanlarda ve diğer hayvanlarda görülen, keşif, araştırma ve öğrenme gibi meraklı düşünmeyle ilgili bir niteliktir.

Dünyadaki yaşamın evrimsel tarihi, fosil ya da günümüz yaşayan canlı organizmaların evrildiği süreçlerin izlerini takip eder. Yaşamın evrimsel tarihi, yeryüzünde yaşamın kökeninden, günümüzden yaklaşık 4,5 milyar yıl önceki bir tarihten, günümüze kadar uzanmaktadır. Günümüz tüm canlı türleri arasındaki benzerlikler, bilinen tüm canlı türlerin, evrim süreçleri içinde giderek birbirlerinden ayrıldığı ortak bir ataya sahip olduklarına işaret etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">IQ</span> zekâ Katsayısı

IQ, zekâ katsayısı veya zekâ seviyesi, zekâyı ölçme amaçlı birkaç farklı standartlaştırılmış testlerden çıkarılan değer.

<span class="mw-page-title-main">Frederick Sanger</span>

Frederick Sanger, İngiliz biyokimyager. 1958 ve 1980 yıllarında 2 kez Nobel Kimya Ödülü kazanmıştır. 1958 yılında "proteinlerin, özellikle de insülinin yapısı üzerine çalışmaları için" Nobel Kimya Ödülü kazanmıştır ve bu ödülü aynı kategoride 2 kez kazanan tek kişidir. 1980 yılında da "nükleik asitlerdeki baz dizilerinin belirlenmesiyle ilgili katkıları nedeniyle" Walter Gilbert ile birlikte bu ödülü kazanmıştır. Aynı yıl ayrıca Paul Berg, "nükleik asitlerin, özellikle de rekombinant DNA'nın biyokimyası üzerine temel çalışmaları için" ödülü kazanan diğer isim olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">John Kendrew</span> araştırmacı

Sir John Cowdery Kendrew, İngiliz biyokimyager ve kristalografi araştırmacısı. Max Perutz ile birlikte Cavendish Laboratuvarındaki hem-içeren proteinlerle ilgili çalışmaları nedeniyle 1962 Nobel Kimya Ödülünü almaya layık görülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Denisova Mağarası</span>

Denisova Mağarası, Rusya, Sibirya'daki Altay Dağları'nda bulunan bir mağaradır. Mağara büyük paleoarkeolojik ve paleontolojik öneme sahiptir. Denisova insanının kemik parçaları ve yaklaşık GÖ 40.000'e tarihlenen kalıntılar mağarada bulunmuştur. Mağarada 32.000 yıllık bir tarih öncesi at türü de keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Gregory Winter</span> Nobel ödüllü İngiliz biyokimyacı

Sir Gregory Paul Winter Nobel Ödülü sahibi, İngiliz biyokimyagerdir. En bilinen çalışması monoklonal antikorların tedavide kullanımı üzerinedir.

<span class="mw-page-title-main">Hayvan bilişi</span> insan olmayan hayvanların zekası

Hayvan bilişi, insan-olmayan hayvanların zihinsel kapasitelerini kapsayan bir alandır. Bu alanda kullanılan hayvan koşullandırma ve öğrenim çalışmaları, karşılaştırmalı psikolojiden geliştirilmiştir. Aynı zamanda etoloji, davranışsal ekoloji ve evrimsel psikolojinin etkisinde kalmıştır; bazen bu alandan bilişsel etoloji adıyla da bahsedilir. Hayvan zekası terimiyle ilişkilendirilen pek çok davranış aynı zamanda hayvan bilişinin de kapsamındadır.

<span class="mw-page-title-main">İç grup ve dış grup</span>

Sosyoloji ve sosyal psikolojide, iç gruplar, bir kişinin kendisini psikolojik olarak özdeşleştirdiği toplumsal gruplardır. Dış gruplar ise tersine, bireyin kendini özdeşleştirmediği toplumsal gruplardır. İnsanlar; akran grupları, aileler, spor takımları, siyasi partiler, cinsiyetler, dinler veya milletlerle kendini özdeşleştirebilir. Toplumsal gruplarla ve kategorilerle psikolojik olarak özdeşleşme ile çeşitli olgular arasında ilişkiler bulgulanmıştır.

Doğalcılık yanılgısı İngiliz filozof G. E. Moore'un 1903 tarihli kitabı Principia Ethica'da incelediği bir etik kuramıdır. Moore, hoş veya arzu edilen gibi doğal özellikleri "iyi olana indirgemeli" olarak açıklamanın yanıltıcı olacağını savunuyor.

<span class="mw-page-title-main">Avialae</span> tüm modern kuşları içeren dinozor kladı

Avialae, yaşayan tek dinozorlar olan mevcut kuşları (Aves) ve yakın akrabalarını içeren bir kladdır. Genellikle tüm teropod dinozorların çağdaş kuşlarla deinonychosaurlardan daha yakın akraba olanlarını sınıflandırmada kullanılır. Aves sınıfından olmayan Avialae üyelerine de sıklıkla kuş denir.

<span class="mw-page-title-main">HIV/AIDS inkarcılığı</span>

HIV/AIDS inkârcılığı, kesin kanıtlara rağmen insan bağışıklık yetmezliği virüsü (HIV) ve yol açtığı edinilmiş bağışıklık yetmezliği sendromu (AIDS) hakkındaki bilgileri yadsımaktır. Kimileri HIV'in varlığına karşı çıkarken kimileri virüsün AIDS'e yol açmayan zarasız bir virüs olduğunu savunur. AIDS'i gerçek bir hastalık olanlar kabul edenler dahi bunun cinsel ilişkinin yanında malnütrisyon, yetersiz sanitasyon ve hemofiliye bağlar.

<span class="mw-page-title-main">Ecdysozoa</span>

Ecdysozoa, bir protostom hayvan grubu olup Arthropoda'nın da içinde bulunduğu, Nematoda ile birkaç küçük şubeyi içerir. İlk olarak Aguinaldo ve ark. 1997'de, esas olarak 18S ribozomal RNA genleri kullanılarak inşa edilen filogenetik ağaçlara dayanıyordu. Dunn ve ark. tarafından 2008'de yapılan büyük bir çalışma, Ecdysozoa'yı bir klad, yani ortak bir atadan ve onun tüm soyundan gelen bir grup olarak güçlü bir şekilde destekledi.

<i>Olfactores</i>

Olfactores, Vetulicolia, Tunicata (Urochordata) ve Vertebrata'yı içeren kordalılar içinde bir daldır. Olfactores, Chordata şubesinin ezici çoğunluğunu temsil eder, çünkü Cephalochordatlar, dalda yer almayan tek kordalılardır.

<span class="mw-page-title-main">Bilgelik</span> bilgi, deneyim, anlayış, sağduyu ve içgörü kullanarak düşünme ve hareket etme yeteneği

Bilgelik; bilgi edinme, idrak, görgü, sağduyu ve sezgisel anlayış ile birlikte bu hususiyetleri özümseyebilme ve uygulayabilme kapasitesidir. Aynı zamanda akıl ya da sağgörü; bilgi, deneyim, anlayış, sağduyu ve içgörü kullanarak düşünme ve hareket etme yeteneği olarak da tanımlanır. Bilgelik, tarafsız yargılama, merhamet, deneyimsel öz-bilgi, kendini aşma ve bağlanmama gibi öz niteliklerle ve etik ve iyilik gibi erdemlerle ilişkilidir. Bu vasıfları taşıyan kişiye bilge denir.

<span class="mw-page-title-main">Modern insanın yakın zamanlı Afrika kökeni</span>

Paleoantropolojide, "Afrika'dan Çıkış" teorisi, yeni tek köken hipotezi, yer değiştirme hipotezi veya yakın zamanlı Afrika kökeni modeli olarak da adlandırılan modern insanın yakın zamanlı Afrika kökeni, anatomik olarak modern insanların, coğrafi kökeni ve ilk göçlerinin bilim dünyasında yaygın kabul gören modelidir. Homo erectus ve daha sonra da Homo neanderthalensis'in, kısaca homininlerin Afrika dışına ilk yayılışlarının izini süren bir modeldir.

Peter Harzem, davranış analizi alanında uzmanlaşmış Türk-Amerikalı bir psikologdu.

<span class="mw-page-title-main">Richard Dawkins bibliyografyası</span>

Richard Dawkins bibliyografyası, İngiliz etolog ve evrimsel biyolog Richard Dawkins tarafından yazılmış tüm kitapları, makaleleri ve denemeleri içeren kronolojik bir listedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.