İçeriğe atla

Ahit'in yazıldığı tarih

Ahit, çeşitli "kitapların" farklı zamanlarda derlenmesiyle oluşmuştur. Eski Ahit'in yazıldığı tarihi bulmak güçtür. Metinsel eleştiriye göre en erken MÖ 2. binyılda Musa ve Mısır'dan çıkış zamanında yazılmış olabilir, fakat bu da daha önceki yazıların derlenmesiyle oluşturulmuş olabilir.[1]

Elde olan en eski İbrani dini yazıtları MÖ 2. yüzyıla ait Ölü Deniz parşömenleri'nden parçalar olup tümüyle bugüne kalan eser 4. yüzyıla ait Yunan tercümesidir ve 9. yüzyılda modernleştirilmiştir.

Yeni Ahit kitapları ise 1. ve 2. yüzyıla aittir. En eski Yeni Ahit parçaları 2. yüzyılın ortalarına rastlar. Bu nedenle, bu eserlerin başlangıcını bulmak metinsel eleştiri, filoloji, dilsel kanıtlar ve tarihi olaylara bağlıdır.

Notlar

  1. ^ Toledoth Theory, Ancient Records and the Structure of Genesis: A Case for Literary Unity by Wiseman, P. J., Wiseman, D. J., Thomas Nelson, Inc., 1985.

Eserler

  • Bruce, F. F. The New Testament Documents: Are They Reliable? 19 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (6th Edition), Eerdmans, 2003. 5th edition 18 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Metzger, Bruce M. The Canon of the New Testament: Its Origins, Development, and Significance
  • Dever, William G. What Did The Biblical Writers Know & When Did They Know It? Grand Rapids: William B. Eerdmans Publishing Co., 2001.
  • Fox, Robin Lane. The Unauthorized Version: Truth and Fiction in the Bible, NY, 1992.
  • Hartman, Louis Francis, and Alexander A. Di Lella (eds.). The Book of Daniel. The Anchor Bible Commentary, vol. 23. New York: Doubleday, 1978.
  • Külling, Samuel. Zur Datierung der Genesis "P" Stücke. Ph.D. dissertation, 1970
  • Pagels, Elaine. The Gnostic Gospels. Vintage, reissued 1989.
  • Robinson, John A. T. Redating the New Testament. 1976. Wipf & Stock Publishers, Reprint edition 22 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., October 2000. ISBN 1-57910-527-0

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Musa</span> İbranî peygamber ve din büyüğü

Musa, Hristiyanlık, İslam ve Bahâîlik gibi İbrahimî dinlerde önemli bir peygamber, Yahudilikte ise en büyük peygamber kabul edilen İbrani din büyüğüdür. İsrail'in on iki oğlundan biri olan Levi'nin soyundan geldiğine inanılır. Tanah'taki anlatımlara göre İsrailoğulları'nın önderi ve kanun koyucusu olan Musa, Tanah'ın ilk beş kitabının birleşimi olan Tevrat'ın gökten indiricisi olarak atfedilir.

Ahit, tarihi açıdan birçok alanda etki sahibi olmuştur. Arkeoloji ve astronomiden dil bilime kadar etkisi bulunan Ahit, antik ve modern kültür, mitoloji, antropoloji, ahlak gibi konulara önemli derecede etki etmiştir. Tarihi içeriği, olaylara atfedilen önem ve Ahit'te açıklananlarla tarihi kanıtlar arasındaki kıyaslamalar sadece Ahit'te yazılanların yanı sıra fazlaca bilgi sunmaktadır.

Ahit asırlar boyunca farklı kişiler tarafından yazılmıştır. Bunlardan çok azı geleneksel olarak bir kişi ile bağdaştırılırken çoğu büyük ölçüde düzenlemelerle karşılaştığından bu metinlerin kökeninin bugün ne olduğu tam olarak bilinememektedir.

Tablet teorisi olarak da bilinen Wiseman hipotezi, P. J. Wiseman'ın New discoveries in Babylonia about Genesis (1936) kitabında savunduğu üzere Tekvin'in yazarı ve kompozisyonu ile ilgili teorisidir. Güncellenmiş versiyonu olan Ancient records and the structure of Genesis: A case for literary unity 1985'te oğlu Donald Wiseman tarafından yayınlandı.

Samuel kitapları, Yeşu, Hakimler ve Krallar kitaplarıyla birlikte Nevi'im'in İlk Peygamberler bölümünü oluşturur. Peygamberler aracılığıyla Tevrat'ı doğrulayıp onun açıklamasını yapar.

Tarihler kitabı Tanah'ın bir parçasıdır. Masoretik metinde Ketuvim'in ilk veya son kitabı olarak yer alır; Ketuvim'in son kitabı olarak kullanıldığında bütün Tanah'ın da son kitabı haline gelir. Tarihler kitabı büyük ölçüde Samuel ve Krallar kitaplarındaki David hikâyeleriyle paralellik gösterir. Hristiyanlıkta 1 ve 2. Tarihler olmak üzere ikiye bölünmüştür; 1 & 2 Samuel ve 1 & 2 Krallar'dan sonra yer alır. Hristiyanlıkta kitapların bu dizilişi, Yunanca tercüme olan Septuagint'ten baz alınarak gerçekleşmiştir.

Yeşaya kitabı, Tanah'taki Son Peygamberlerin ilk kitabıdır; bu kitabın ardından Hezekiel, Yeremya ve Oniki küçük peygamber kitapları gelir. Hristiyanlıktaki Eski Ahit'te ise bu sıralama biraz farklıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hezekiel Kitabı</span> İbrani Kutsal Kitabının (Eski Ahit) bir parçası olan Büyük Peygamberlerin dördüncü bölümü

Hezekiel kitabı, Tanah'taki Son Peygamberlerin üçüncü kitabı olup Yeşaya ile Yeremya kitaplarından sonra ve On iki küçük peygamber kitaplarından önce gelir. Bu sıralama Hristiyanlık'taki Eski Ahit'ten biraz farklıdır. İsmini, görümlerinin kaydedildiği, MÖ 6. yüzyılda yaşamış rahip ve peygamber Hezekiel'den alır.

Küçük peygamberler Tanah'ın bir kitabı olup adını, peygambersi kehanet çalışmalarının kısalığından alır. Hristiyanlıkta ise bu kitaplar teker teker ele alınır. Tanah ve çoğu Protestan ve Katoliklerin "Oniki" sıralaması şöyledir:

Yoel kitabı, Eski Ahit'in bir parçasıdır. Küçük peygamberler ya da kısaca Onikiler olarak bilinen on iki kehanet kitabından biridir. "Küçük" denmesinin sebebi, öneminin az olması değil, metnin kısalığıdır.

Amos kitabı, Tanah'ın Nevi'im kitabındaki Küçük Peygamberler kitaplarından biridir. Hoşea ve Yeşaya'nın büyüklerinden olan Amos, II. Yarovam dönemine denk gelen ~MÖ 750'lerde aktif rol oynamış olup Kutsal Kitap'ın ilk peygamber kitabı olan Amos kitabını yaratmıştır. Amos, Yehuda Krallığı'nda yaşadı fakat vaazlarını kuzeydeki İsrail Krallığı'nda verdi. Amos'un ana temaları sosyal adalet, Tanrı'nın mutlak kadri ve ilahi yargı konularını içerir.

Mika kitabı, Eski Ahit/Tanah'ta bulunan on beş kehanet kitabından biri olup Küçük peygamberler dizisinin altıncısıdır. Kitabın yazarının, Yehuda Krallığı'na bağlı Moreşet köyünden MÖ 8. yüzyılda yaşamış ve isminin anlamı "Kim Yehova gibidir?" olan Mikayahu olduğu belirtilir. Kitap, 1-2, 3-5 ve 6-7. konular olmak üzere üç ana bölümden oluşur ve her bölümün başlangıcında "Dinle" kelimesi ve bunu takip eden kehanet bildirileri bulunur. Mika, adil olmayan liderlere karşı serzenişte bulunur, zengin ve güçlüye karşı fakiri savunur ve sosyal adalet konusunda vaazlar verir; bir yandan da Siyon merkezli ve Davud hanedanlığına bağlı barış dolu bir dünyayı dört gözle bekler.

Süleyman'ın Özdeyişleri kitabı, Tanah'taki Ketuvim'de bulunan bir kitaptır ve kısaca Özdeyişler veya Meseller olarak anılır. Orijinal İbranice'de kitabın adı "Süleyman'ın Meselleri" anlamına gelen "Mişle Şlomo"dur. Yunanca tercüme olan Septuagint (LXX)'te kitabın adı "paroimai paroimiae" ("Özdeyişler") ve Latince tercüme olan Vulgata'de "proverbia"dır.

Rut kitabı, Tanah'ın Ketuvim kitabının içinde bulunan Beş megiladan biridir. Eski Ahit'te ise Hakimler kitabı ile 1. Samuel kitabı arasında yer alır. Hem Yahudi hem Hristiyan yazıtlarında dört konudan oluşan kısa bir kitaptır.

Ester kitabı, Tanah'ın Ketuvim kitabının içinde bulunan beş megiladan biridir. Ester kitabı bir Yahudi bayramı olan Purim'in kökenini oluşturur. Bayram sırasında metnin tamamı, ilki bayramın başladığı akşam ve diğeri ertesi sabah olmak üzere iki kere okunur.

Daniel kitabı, Tanah'ın Ketuvim kitabına bağlı bir metindir. Daniel kitabında, kendisinin ve Yehudalı yandaşlarının Babil'e sürgüne gönderildiği ve burada Nebukadnezar'ın nazarında iyi yerlere gelindiği anlatılır. Saray hikâyeleri, Nebukanezar, Belşazzar ve Medli Darius'un iktidarlık dönemlerini kapsar. Kitap, dört "ilahi" kehanet görümleriyle son bulur.

Nehemya kitabı, Tanah'ın Ketuvim kitabında bulunan bir metindir. Büyük ölçüde birinci tekil kişinin anıları olarak aktarılır. Kitapta, Pers sarayı yetkilisi bir Yahudi olan Nehemya'nın Kudüs duvarlarını ördürttüğü, şehre olan bağlılığı ve şehir halkının Tanrı'nın kanunlarına olan bağlılığı anlatılır. Kitapta anlatılanlar MÖ 5. yüzyılın ikinci yarısında geçmektedir. Ezra kitabıyla birlikte, Tanah'taki tarihi metinlerin sonuncusunu oluşturmaktadır.

Ezra ve Nehemya, Ezra'nın Nehemya ile birlikte bulunduğu bileşik bir kitaptı. Ardından Yahudiler bu kitabı ikiye bölüp Birinci Ezra ve İkinci Ezra diye adlandırdılar. Modern zamanlarda Tanah'ta ve tercümelerinde bu kitaplar Ezra ve Nehemya kitapları olarak yer alır. Ezra ve Nehemya ilk olarak iki parçaya 3. yüzyılda teolog Origenes tarafından bölündü, bunun ardından Jerome, Vulgat versiyonunu yaratırken aynı modeli kullandığında Batı Avrupa Hristiyanları tarafından bu bölünme benimsendi. Bu kitapların Yahudilerin Tanah'ında Ezra ve Nehemya olarak bölünmesi Orta Çağ zamanında gerçekleşti.

<span class="mw-page-title-main">Codex Basilensis A. N. III. 12</span> el yazması

Codex Basilensis Ee, 07 ya da ε 55 olarak işaretlenmiştir, dört incil'in Yunanca uncial el yazmasıdır, paleografik olarak 8. yüzyıl olarak tarihlenir. Kodeksin isminden de anlaşılacağı üzere Basel Üniversitesi Kütüphanesi'nde muhafaza edilmektedir.

Kenneth Anderson Kitchen İngiliz İncil bilgini, Antik Yakın Doğu tarihçisi ve Liverpool Üniversitesi, İngiltere Arkeoloji, Klasikler ve Mısırbilim Okulu'nda Mısırbilim ve Fahri Araştırma Görevlisi Kişisel ve Brunner Profesörü. 1950'lerin ortalarından beri bu ve diğer konularda 250'den fazla kitap ve dergi makalesi yazmış, eski Mısır Ramesside Dönemi ve Mısır'ın Üçüncü Ara Dönem'i ile eski Mısır kronolojisi konusunda uzmanlaşmıştır. The Times tarafından "Mısır kronolojisinin mimarı" olarak tanımlanmıştır.