İçeriğe atla

Ahi Mehmet Çelebi

Ahi Mehmet Çelebi
Doğum1432
Tebriz
Ölüm1524
Kahire
Diğer ad(lar)ıAhmed, Mahmud
MeslekHekim ve Yazar
Tanınma nedeniRisâle-i hasâtü’l-kilye ve’l-mesâne

Ahi Mehmet Çelebi, (1432, Tebriz – 1524, İstanbul), Osmanlı hekim ve yazar.

II. Bayezid ve I. Selim devrinde yaşadı ve iki defa hekimbaşılık yaptı.[1] Böbrek ve idrar kesesindeki taş oluşumunun nedenlerini ve tedavisini incelediği eseriyle tanınır. Adı kaynaklarda Ahmed ve Mahmud olarak da geçer. Ahi Çelebi olarak ün yapmıştır. Babası Tabib Mevlana Kemal ile birlikte 1463'te İstanbul'a yerleşti. Mevlana Kemal, devrin ünlü hekimlerindendir. Tebriz ya da Şirvan asıllı olduğu çeşitli kaynaklarda belirtilir. Ahi Mehmet Çelebi, hekimliği daha çok babasından öğrendi. Onun ölümünden sonra devrin önemli hekimleri Kutbüddin ile Altunîzâde'den ders alıp kısa zamanda mesleğini ilerletti. Hekimlik becerisinin yanı sıra kuramsal bilgisiyle de kendisini kabul ettirerek önce Fâtih Darüşşifasına hekim, sonra da başhekim oldu. II. Bayezid'in güvenini kazanarak mutfak eminliğine, ardından da Hekimbaşı'lığa getirildi. Dört buçuk yıl bu görevde kalan Ahî Çelebi, II. Bayezid'in ölümü üzerine geleneğe uyularak azledildi. Bir müddet sonra Yavuz Sultan Selim onu tekrar Hekimbaşılık makamına getirdi ve Mısır seferine beraberinde götürdü. I. Selim'in ölümünden sonra Hekimbaşılık'tan tekrar azledildi. Kaynakların belirttiğine göre, yaşı doksanı geçmiş olduğu halde, hacdan dönerken Kahire’de ölmüş ve İmam Şafi'nin kabri civarına defnedilmiştir.

Ahî Çelebi’nin en önemli eseri, II. Bayezid devrinde Türkçe olarak kaleme aldığı, böbrek ve mesane taşlarına ait on bölüm halindeki “Risâle-i hasâtü’l-kilye ve’l-mesâne”’dir. Farsça yazdığı “el-Fevâdü’s-sultâniyye fi’l-kavâidi’t-tıbbiyye” ile “Risâle fi’t-tıb” ve “Mesnevî fi’t-tıb” adlı iki Türkçe eseri daha tespit edilmiştir. Böbrek ve mesane taşlarıyla ilgili eseri büyük ilgi görmüş, uzun süre hekimlerin başvuru kitabı olmuştur. İbn-i Sina’nın “el-kanun fi’t-Tıb” adlı eserine İbnü’n-Nefis’in “Mucez’ül-Kanun” adıyla yazdığı şerhi Türkçeye çeviren de yine Ahî Çelebidir.

Fatih ilçesinin Eminönü semtinde bulunan Ahi Çelebi Camii'yi o yaptırmıştır. Buradaki caminin dışında İstanbul ve Edirne'de de pek çok cami, okul ve hamam yaptırmıştır. İstanbul'da bir mahalleye, Edirne'de bir köye ve Bulgaristan'da bir yöreye (Eskiden Paşmaklı, şimdi Smolyan) Ahi Çelebi'nin adı verilmiştir.

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2019. 
  • Bayat, Ali Haydar, AHÎ ÇELEBİ, Mehmed. TDV İslam Ansiklopedisi, c.1; s.528, İstanbul, 1988
  • Bilime Yön Veren İslam Alimleri, Cilt:1, S. 44-45, Baskı: Dergah Ofset
  • Erseyrek, İbrahim, Ahi Çelebi Cami. 13 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. earsiv.sehir.edu.tr. Erişim Tarihi: 12.11.2016
  • Ahi Çelebi Camii. ibb.gov.tr. Erişim Tarihi: 12.11.2016
  • Cambaz, Mustafa, Ahi Çelebi Cami, 16 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim Tarihi: 15.11.2016

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Selimiye Camii</span> Edirnede tarihi bir cami

Selimiye Camii, Osmanlı padişahı II. Selim döneminde Mimar Sinan'ın yaptığı ve Osmanlı'nın önceki başkenti Edirne'de bulunan bir külliyedir. Mimar Sinan'ın 80 yaşında yaptığı ve "ustalık eserim" şeklinde nitelendirdiği Selimiye Camii, gerek Mimar Sinan'ın, gerek Osmanlı mimarisinin en önemli eserleri arasında sayılır.

Molla Hüsrev d. Karkın - ö. 1480, İstanbul) Fıkıh alimi ve devlet adamı.

Hersekzade Ahmed Paşa II. Bayezid saltanatında 1497-1498, 1503-1506, 1511 tarihlerinde dört defa ve I. Selim saltanatında 1515-1516 yılları arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. 1506-1511 döneminde Kaptan-ı Derya görevi de yapmıştır.

Çandarlı İbrahim Paşa veya Çandarlı İbrahim Çelebi, II. Bayezid saltanatında 1498-1499 yılları arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. Çandarlılar ailesine mensup olup bu ailenin çıkardığı ön planda yer almış son ferttir.
II. Murad'a veziriâzamlık yapmış dedesi Çandarlı İbrahim Paşa'dan ayırmak için Çandarlı İkinci İbrahim Paşa şeklinde anılır.

Koca Mustafa Paşa, II. Bayezid saltanatı sonunda ve I. Selim saltanatı başında 1511-1512 döneminde sadrazamlık yapan Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ahî Evran</span> Alevî Türkmen pîr ve şeyhi

Ahî Evran, Pîr Ahî Evrân Velî veya tam adıyla Pîr Mahmud bin Ahmed Nasirûddin Ahî Evran bin Abbas Velî 13. yüzyılda yaşamış Ahilik teşkilatının kurucularından ve debbağların piri.

<span class="mw-page-title-main">Ahi Çelebi Camii</span>

Ahi Çelebi Camii Fatih ilçesinin Eminönü semtindeki bir camidir. ‘Kanlıfırın Mescidi’ ve ‘Yemişçiler Camii’ olarak da bilinir. İstanbul Ticaret Üniversitesi'nin arkasında, Zindan Han yakınında ve Yoğurtçular sokağındadır. Banisi Ahi Mehmet Çelebi 'dir. Adı kaynaklarda Ahmed ve Mahmud olarak da geçmektedir. Daha çok Ahî Çelebi ismiyle şöhret bulmuştur. Ahi Çelebi, İkinci Bayezit ve Yavuz Selim devirinde yaşayan ve iki defa hekimbaşılık yapan bir Türk tabibidir. Babası Fatih Sultan Mehmet ve İkinci Bayezit devirlerinin ünlü hekimlerinden Tebriz ya da Şirvan asıllı Mevlana Kemal’dir. Ahmet Çelebi, hekimliği daha çok babasından öğrenmiştir. Kaynakların belirttiğine göre, yaşı doksanı geçmiş olduğu halde, hacdan dönerken Kahire’de ölmüş ve İmam Şâfiî’nin kabri civarına defnedilmiştir. Cami, 1539 ve 1653 yıllarında iki kez yanmış, 1892 zelzelesinde ise büyük hasar görmüştür. Tezkiretü'l-Ebniye ve Tezkiretü'l-Bünyan’da Mimar Sinan’ın eserleri arasına gösterilen yapı uzun yıllar harap vaziyette idi. 1990'lı yıllarda restorasyona alınarak yeniden faaliyete geçirilmiştir.

Osmanlı tıbbı, İslam tıbbının bir parçası olan ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde geliştirilen tıp biçimi.

Mirim Çelebi, Osmanlı zamanında yaşamış Türk matematikçi ve gökbilimcisi.

<span class="mw-page-title-main">İdris-i Bitlisî</span> Kürt asıllı Osmanlı devlet adamı (ö. 1520)

İdris-i Bitlisî veya Bitlisli İdris, devlet adamı, tarihçi ve edebiyatçı. Özellikle Yavuz Sultan Selim devrinde Osmanlı İmparatorluğu'nun doğu siyasetinde önemli rol oynadığı söylenir.

Mustafa Behçet Efendi, Osmanlı saray hekimi.

<span class="mw-page-title-main">Sümbül Efendi</span>

Sünbül Sinan Efendi, İstanbul’un büyük velîlerinden, Halvetiyye'nin Sünbüliyye kolunun kurucusu mutasavvıf, medrese kökenli müfessir ve vâiz.

<span class="mw-page-title-main">Kemalpaşazâde</span> Şeyhülislam ve tarihçi

Kemalpaşazâde veya İbn-i Kemal, Osmanlı devleti şeyhülislamı ve tarihçidir.

Hacı İvaz Paşa Osmanlı devlet adamı, asker, mimar.

Aydınlı Hacı Paşa Türk doktor ve din bilgini.

Gevrekzâde Hasan Efendi, Osmanlı hekimi

Hoca Sinan Paşa, 15. yüzyıl Osmanlı kelam alimi, matematikçi ve devlet adamı.

Müeyyedzade Abdurrahman Çelebi, I. Selim devrinde Rumeli Kazaskeri olmuş Türk devlet adamı ve şairidir.

Seyyid Emîr Mehmed Çelebi Osmanlı hekimbaşı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.