İçeriğe atla

Ahal Teke

Ahal Teke
Önemli bilgiler
Memleketi:Türkmenistan
Yetiştirildiği yerler:Türkmen, Kazak, Kırgız ve Özbeklerin yaşadığı bölgelerde; Son zamanlarda Kuzey İran'da, Almanya'da ve Avusturya'da da yetiştirilmeye başlanmıştır.
Yaygınlığı:
Boyu:150 – 160 cm
Renkleri:Tilki rengi; bakırımsı, parlayan bir kahverengi ya da gri. Beyaz olanları hafif gümüşümsü parlar.
Kullanıldığı alanlar:At yarışları, mesafe yarışları, engel atlama, güzel eğitim ve hüner gösterileri.
Damgaları

Ahal teke bir Türkmen atıdır. Hız, dayanıklılık, zeka ve ayırt edici metalik parlaklıkları ile ünlüdürler. Parlak derileri sayesinde ''Altın Atlar'' olarak bilinirler. Var olan en eski at ırklarından biri olduğu düşünülmektedir.[1][2] Orta Asya'da Türk halkları arasında özellikle Türkmenistan'da yaygındır. 2012'de yapılan bir sayıma göre Dünyada yaklaşık 6.600 Ahal Teke vardır.[3] Çoğunluğu Türkmenistan'da bulunur. Gır at adı Manas ve Dede Korkut gibi Türk destanlarında geçer ve Türkmenistan'ın Ahal vilayetinde yaşayan Teke Türkmenlerinden gelmektedir.

Ahal Teke'nin Türkmen atı olarak bilinen daha eski bir cinsin torunu olması muhtemeldir ve bazıları bu ikisinin aynı at cinsi olduğunu iddia eder.

Özellikleri

Dik bir duruşu, uzun ince bir boynu, eğimli omzu, uzun bir sırtı, uzun bacakları ve küçük sert bir kalçası vardır. Yelesi yumuşak ve azdır. Kulakları diğer atlardan uzun ve hafif orak şeklindedir. Çoğu ahal tekenin gözlerinin etrafı siyah olduğu için gözleri badem şeklinde görünür. Vücudu daima hafif metalik parlar. Kılları çok ince ve yumuşaktır. Hareketleri çok rahat ve esnektir. Hüner ve eğitim gösterilerinde diğer atların zorlandığı bazı zor hünerleri kolayca başarır. Özellikle "Pas" ve "Tölt" adlı hareketleri kolay yapar. Cesur, zeki, duygusal ve bazen de inatçıdır, sezgileri güçlüdür, sahibine daima çok bağlıdır, hatta tek biniciye alışık olurlar ve onun en ufak imalarını bile algılayabilirler.

Türk dayanıklılığı ile ünlüdür. Atların çok fazla yiyecek ve su olmadan yaşamak zorunda olduğu Türkmenistan topraklarının sertliğine uyum sağlamıştır. 1935'te bir grup Türkmen binici bu atlarla Aşkabat - Moskova arasındaki 4.000 kilometrelik mesafeyi 84 günde aşmış, 3 gün boyunca 378 km'lik susuz çölden geçmiştir.[4]

Tarih

Ahal Teke doğrudan eski Türkmen atlarının soyundan gelen ve çarlık Rusya'sında oluşturulmuş (Türkmen atının aygır defterleriyle kayda geçirilmesi) safkan bir at ırkıdır. Buzul çağından kalma mumyalaşmış ve donmuş at cesetlerinden anlaşıldığı üzere belki de tam anlamıyla safkan olan tek at ırkıdır. Ahal Teke milattan önceki binyılda bile Doğu Avrupa'dan Çin'e kadar ün salmıştır.

Ahal Teke kanı Avrupalı at soylarının pek çoğunda bulunur. İngiliz tam kan at ırkının defterinde kayıtlı bütün damızlıkların soyu, Osmanlı İmparatorluğu'ndan İngiltere'ye gitmiş olan üç aygıra dayanır. Bunlardan biri Kuzey Afrika'dan gitmiş olup muhtemelen Arap atıdır. Ancak diğer ikisi özellikle de İstanbul'dan gelen "Byerly Turk" kesin olarak eski Türkmen atıdır. Alman at ırklarını etkilemiş olup bu ırkları ıslah eden en ünlü aygırın adı Almancada "Turkmen Atti"dir (Türkmen Atı isminin Almanca telaffuzu).

Avrupa'daki at soyları bugüne kadar hâlâ ara sıra Ahal Teke damızlıkları ile çiftleştirilip böylece asilleştirilirler. Almanya'da Neustadt kentinde bulunan bir Trakyalı-atı çiftliğinde kısa zaman önce tekrar Ahal Teke çiftleşmeleri ile Trakyalı-atları asilleştirilmişlerdir.

Türkmen yetiştiricilerin kaderi

Eski Akhal-Teke atı, bronz, MÖ 4.-1. yüzyıl. [1] 5 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.[https://bb.lv/statja/tehno/2020/05/12/nebesnye-koni

]

Türkmenistan armasındaki Ahal Teke

Her at soyu için sürdürülen resmî bir soy kitabı vardır. Ahal Teke'nin soy kitabı 1917 yılında Moskova'da başlatılmıştır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından beri Türkmenler gerçek soy kitabının Türkmenistan'da sürdürülmeye başlatıldığını vurgularlar ama bunu batılı ülkeler tanımaz. Çünkü bugüne kadar sürdürülmüş bütün kitaplar hâlâ Moskova'da bulunur ve bu yüzden sadece bir atın atalarının ismi bu Moskova'daki kitapta yazılıysa hakiki Ahal Teke olarak kabul edilir, diğerleri kabul edilmez. Oysa Ahal Teke Türkmenlerin Alabay (Türkmen Çoban Köpeği) ve Türkmen halısının yanında en büyük gururları ve hatta resmî Türkmenistan armasında gösterdikleri millî hayvanlarıdır.

Ahal Teke'nin kendi memleketindeki yaşamı

Türkmenlerin ve diğer Türk halklarının yetiştirdiği Ahal Tekeler, Orta Asya'nın bozkırlarında hür olarak "Tabune" denilen sürüler hâlinde yaşarlar. Başlarında atlı bir çobanları vardır.

Kaynakça

  1. ^ Cieslak, Michael; Pruvost, Melanie; Benecke, Norbert; Hofreiter, Michael; Morales, Arturo; Reissmann, Monika; Ludwig, Arne (20 Aralık 2010). "Origin and History of Mitochondrial DNA Lineages in Domestic Horses". PLOS ONE (İngilizce). 5 (12): e15311. doi:10.1371/journal.pone.0015311. ISSN 1932-6203. PMC 3004868 $2. PMID 21187961. 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ Cieslak, Michael; Pruvost, Melanie; Benecke, Norbert; Hofreiter, Michael; Morales, Arturo; Reissmann, Monika; Ludwig, Arne (20 Aralık 2010). "Origin and History of Mitochondrial DNA Lineages in Domestic Horses". PLoS ONE. 5 (12). doi:10.1371/journal.pone.0015311. ISSN 1932-6203. PMC 3004868 $2. PMID 21187961. 
  3. ^ "1st Report from WATO President - Shael Stud". shael-teke.ru. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2021. 
  4. ^ "VIDEO: Amazing equine trek from Ashkhabad to Moscow in 84 days over 4,300km". 27 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Cengiz Han</span> Moğol İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarı (1162–1227)

Cengiz Han,, Moğol İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk Kağanı olan Moğol komutan ve hükümdardır. Hükümdarlığı döneminde gerçekleştirdiği hiçbir savaşı kaybetmeyen Cengiz Han, dünya tarihinin en büyük askerî liderlerinden birisi olarak kabul edilmektedir. 13. yüzyılın başında Orta Asya'daki tüm göçebe bozkır kavimlerini birleştirip, bir ulus hâline getirerek Moğol siyasi kimliği çatısı altında toplamıştır. Cengiz Han, hükümdarlığı döneminde 1206-1227 arasında, Kuzey Çin'deki Batı Xia ve Jin Hanedanı; Türkistan'daki Kara Hıtay, Maveraünnehir; Harezm, Horasan ve İran'daki Harezmşahlar, Kafkasya'daki Gürcüler, Deşt-i Kıpçak'taki Rus Knezlikleri, Kıpçaklar ile İdil Bulgarları üzerine seferler yaptı. Bunların sonucunda Pasifik Okyanusu'ndan Hazar Denizi'ne ve Karadeniz'in kuzeyine kadar uzanan bir imparatorluk kurdu.

<span class="mw-page-title-main">Charles Darwin</span> İngiliz biyolog ve doğabilimci (1809-1882)

Charles Robert Darwin evrimsel biyolojiye yaptığı katkılarla tanınan İngiliz doğa bilimci, jeolog ve biyologdur. Tüm yaşam türlerinin ortak bir atadan türediği yönündeki önermesi günümüzde genel kabul görmekte ve bilimde temel bir kavram olarak kabul edilmektedir. Alfred Russel Wallace ile ortak bir yayında, evrimin bu dallanma modelinin, var olma mücadelesinin seçici üremede yer alan yapay seçilime benzer bir etkiye sahip olduğu doğal seçilim adını verdiği bir süreçten kaynaklandığına dair bilimsel teorisini ortaya koymuştur. Darwin insanlık tarihinin en etkili isimlerinden biri olarak tanımlanmış ve Westminster Abbey'e gömülerek onurlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Köpek</span> evcil, etçil ve memeli bir hayvan

Köpek ; köpekgiller (Canidae) familyasına ait, görünüş ve büyüklükleri farklı 400'den fazla ırkı olan, etçil bir memelidir. Bozkurt'un alt türlerinden biri olan köpek, tilki ve çakallarla da yakın akrabalardır. Kedilerle birlikte dünyanın en geniş coğrafyaya yayılan ve en çok beslenen iki evcil hayvanından biridir. 2001 yılı tahminlerine göre dünyada 400 milyondan fazla köpek vardır.

<span class="mw-page-title-main">Safevîler</span> 1501–1736 arasında İranda varlığını sürdürmüş devlet

Safevî İmparatorluğu, Safevîler veya Safevî Devleti, 1501 ve 1736 yılları arasında varlığını sürdürmüş, sıkça modern İran tarihinin başlangıcı olarak kabul edilen, İran tarihindeki en önemli hanedanlıklardan biri olan Türk kökenli Safevi Hanedanı tarafından yönetilmiş devlet. Bugünkü İran, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Afganistan, Türkmenistan ve Türkiye'nin doğu kesiminde varlığını sürdürmüş, Şiî Onikiciliği resmî mezhep olarak kabul etmiş ve İran'ın varisi olduğu Safevî Hanedanı'nın devletidir.

<span class="mw-page-title-main">At</span> Tek toynaklılar takımına ait evcil memeli

At, atgiller (Equidae) ailesine (familya) ait otobur bir toynaklı memeli. Evcil olan bu at alt türü, Altay dağlarının her iki yanındaki açık arazilerde yaşayan ve “Prezewalski” denen yaban atlarıyla ve Amerikan bozkırlarında yaşayan, esasen evcil atların sonradan yabanileşmesiyle ortaya çıkan "Mustang" atlarıyla yakın akrabadır. En meşhur at ırkları Arap, İngiliz, Ahal Teke, Rahvan (Türk) ve Midillidir.

<span class="mw-page-title-main">Türk halkları</span> Türk etnik gurupları

Türk halkları veya Türkî halklar, Avrasya'da geniş bir coğrafyada dağınık olarak yaşayan ve çeşitli Türk dillerini konuşan etnik Türk gruplarıdır.

Ari ırk, 19. yüzyılın sonlarında Proto-Hint-Avrupa mirasına sahip insanları ırksal gruplarla tanımlamak için ortaya çıkmış ve artık kullanılmayan bir tarihsel ırk kavramıdır. Antropolojik, tarihi ve arkeolojik kanıtlar bu kavramın geçerliliğini desteklememektedir. Kavram, Proto-Hint-Avrupa dilini ilk konuşanların insanlığın üstün bir örneğinin belirgin ataları olduğu ve günümüze kadar onların soyundan gelenlerin Sami ve Hamitik ırklarının yanı sıra Kafkas ırkının bir alt ırkını ya da kendine özgü başka bir ırkı oluşturduğu düşüncesinden türemiştir. Günümüzde, bu gruplar arasındaki yakın genetik benzerlik ve karmaşık karşılıklı ilişkiler nedeniyle, insan popülasyon gruplarını kategorize etmeye yönelik bu taksonomik yaklaşımın yanlış yönlendirilmiş ve biyolojik olarak anlamsız olduğu düşünülmektedir. Irk, kültür ve dilin izomorfizmi, modern akademisyenler tarafından hatalı bir anlayış olarak reddedilmiştir. Ari ırk kavramı 19. yüzyıl boyunca Arthur de Gobineau, Richard Wagner ve bilimsel ırkçılığı daha sonra Nazi ırkçı ideolojisini etkileyen Houston Stewart Chamberlain gibi çeşitli ırkçı ve antisemitik yazarlar tarafından benimsenmiştir. 1930'lara gelindiğinde, kavram hem Nazizm hem de Nordizm ile ilişkilendirilmiş ve Aryan ırkını "üstün ırk" olarak tasvir eden, Aryan olmayanları ırksal olarak aşağı ve yok edilmesi gereken varoluşsal bir tehdit olarak gören beyaz üstünlükçü Aryanizm ideolojisini desteklemek için kullanılmıştır. Bu fikirler Nazi Almanyası'nda Holokost'a yol açan devlet ideolojisinin önemli bir parçasını oluşturmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Türkler</span> Türkî etnik grup

Türkler, çoğunlukla Türkiye ve Osmanlı İmparatorluğu'nun eski topraklarında yaşayan bir Türk halkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Balinaların evrimi</span> Eosen devrinin başında sucul hayata adapte olmaya başlayan mezonikid benzeri çift toynaklıların evrimsel süreci

Balinaların evriminin, Hindistan alt kıtasında 50 milyon yıl önce çift toynaklılardan başladığı ve en az 15 milyon yıllık bir süre boyunca ilerleyip günümüz dişli ve dişsiz balina gruplarını oluşturduğu düşünülmektedir. Balinalar, çift toynaklılar takımına ait, tamamen suda yaşayan deniz memelileridir ve yaklaşık 50-55 milyon yıl önce diğer çift toynaklılardan kopmuşlardır. Birçok analiz, balinaların Eosen veya daha öncesinde evrimleştikleri ve su aygırları ile nispeten yakın – diğer çift toynaklılara göre – bir ortak ataya sahip olmaları gerektiğini göstermiştir. Memeli olarak, hava solumak için yüzeye çıkarlar; yüzgeçlerinde 5 parmak kemiği vardır; yavrularını emzirirler. Tamamen suda yaşamalarına rağmen, karasal atalarından gelen birçok iskelet özelliğini korumuşlardır. 1970'lerin sonlarında Pakistan'da yapılan araştırmalar, deniz memelilerinin karadan denize geçişindeki çeşitli aşamaları ortaya çıkardı.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu</span> Güneydoğu Avrupa, Güneybatı Asya ve Kuzey Afrikada hüküm sürmüş eski bir imparatorluk (1299–1922)

Osmanlı İmparatorluğu ya da Osmanlı Devleti, resmî olarak Devlet-i Aliyye ve yine resmî olarak antlaşmalarda ve uluslararası kullanımlarda Türkiye, Batı kroniklerindeki kullanımlarda ise Türk İmparatorluğu, 1299 yılında Oğuz Türklerinden Osman Gazi'nin kurduğu Osmanoğlu Hanedanı'nın hükümdarlığında Orta Çağ'dan Yakın Çağ'a kadar varlığını sürdürmüş bir imparatorluktur.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Türkmenleri</span> Anadoluda yaşamını sürdüren çoğunlukla Oğuz kökenli Türk halkları

Türkiye Türkmenleri ya da Anadolu Türkmenleri, Anadolu Oğuzları veya kısa söylenişiyle Türkmenler, Selçuklular döneminde Anadolu ve çevresinde Türkmeneli denen bölgelerde yerleşmeye başlayan, dilleri Türkiye Türkçesine bağlı Anadolu ağızları içinde ele alınan ve Türkiye Türklerini oluşturan Oğuz oymakları Müslüman olup, Hanefi Sünni ve Anadolu Aleviliği olarak görülür. Anadolu’nun Türkleşmesi sürecinde etkili olmuşlardır. Türkmen (تركمنلر) ve Yörük (يوروك) kelimeleri tarihî belgelerde eş anlamlı olarak da kullanılmıştır. Osmanlı arşiv belgelerinde, yerleşim durumuna ve şekline bağlı olarak köylü «Türk» olarak adlandırılırken, göçer veya yarı-göçer topluluklar «Türkmen» ya da «Yörük» tabiriyle anılmışlardır. Aşiretler, yerleşik veya konar-göçer olma durumlarına ve bulundukları bölgelere göre «Türkmen» ya da «Yörük» adını almışlardır. Kimilerine göre Kızılırmak'ın doğusundakilere Türkmen batısındakilere ise Yörük denir. Maraş ve çevresinde yaşayan Dulkadirli Türkmenleri için Osmanlı kaynaklarında hem Türkmen hem de Yörük tabiri birlikte kullanılmıştır. Etnik olarak akraba oldukları Türkmenistan Türkmenleri ile aynı adı taşıdıkları gibi kimi uruğ/oymak adları da ortaktır.

<span class="mw-page-title-main">Karabağ atı</span> Azerbaycanın Karabağ bölgesine ait binek at cinsi

Karabağ atı, (Azerbaycanca: Qarabağ atı) Güney Kafkasya ülkelerinden olan Azerbaycan'ın Karabağ bölgesinde yetiştirilen bir binek atı cinsidir. Bu at cinsi, 1747-1822 yılları arasında varlığını sürdürmüş olan Karabağ Hanlığı zamanında profesyonel olarak ehlilleştirilmiştir. Karabağ atları, Asya ve Kafkasya'da en eski at cinsi olarak bilinmekle birlikte, Azerbaycan'ın da Milli at cinsi olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türkmen atı</span> Doğu atlarının en önemlilerinden olan Türkmen kabilelerinin yetiştirdiği at cinsi.

Türkmen atı veya Türkmene, Türkmen çöllerinde var olmuş ve günümüzde nesli tükenmiş safkan bir oryantal at ırkıdır. En yakın modern torunun Ahal Teke olduğu düşünülmektedir. Thoroughbred adlı at cinsi de dahil olmak üzere birçok modern at ırkını etkilemiştir. Bugün İran ve Türkmenistan'da yetiştirilen bazı atlara hâlâ Türkmen atı denmektedir ve bu atlar asıl Türkmen atıyla benzer özelliklere sahiptir.

Yomut atı, bir hafif at ırkıdır. İsminin kökeni diğer Türkmen atı ırklarında olduğu gibi, onu yetiştiren Türkmen kabilesi olan Yomutlardan gelmektedir. Hem atın adı hem de Türkmen klanının adı Iomud, Yomud, Yamud ve Yomut gibi birçok şekilde hecelenebilir. Yomut atı Türkmenistan'da, özellikle Daşoğuz'un vilayetlerinde ; Özbekistan'da ; Karakalpakstan'da, özellikle Harezm bölgesinde; Irak, İran ve Türkiye'de yetiştirilir. Akhal-Teke'den farklı olarak, genellikle çölde veya yarı çöl alanlarda sürüler halinde tutulur.

<span class="mw-page-title-main">Doğu atları</span> memeli türü

Doğu atları veya doğu atı ya da oryantal at terimi, Arap atı, Ahal Teke, Barb ve şimdi yok olan Türkmen atı gibi Orta Doğu'da geliştirilen eski at ırklarını ifade eder. İnce derili, uzun bacaklı, ince yapıda ve diğer ırklardan fiziksel olarak daha rafine olma eğilimindedirler ve büyük dayanıklılığa sahiptirler. Bazen "sıcakkanlı" ırklar olarak anılan oryantal atlar, atletik ve çok yönlü olmalarının yanı sıra hızlı bir şekilde öğrenmelerini sağlayan bir zeka seviyesine de sahiptir. Çevik ve hızlı olmak için yetiştirilirler ve genellikle cesur ve içli oldukları kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Nazi öjeniği</span>

Nazi öjeniği Nazi Almanyası'nda sağlıklı unsurlarının çoğaltılması, sağlıksız unsurlarının ise azaltılması yoluyla insan soyunun geliştirilmesini amaçlayan politikalar toplamıdır. Alman halkının biyolojik gelişimini amaçlayan üstün ve saf Alman ırkı oluşturmayı hedefleyen ırksal bir ideolojidir.

<span class="mw-page-title-main">Fergana atı</span>

Fergana atı, Çin'in Orta Asya'daki bir bölgeden kaynaklanan en eski büyük ithalatlarından biriydi. Bu atlar, toprak Tang Hanedanı mezar figürlerindeki tasvirlerden anlaşılacağı üzere, "Baktriya Kralı I. Eucratides'in altın madalyası üzerindeki hayvanları andırmaktadır."

Thoroughbred (Safkan), en çok at yarışlarında yer almalarıyla bilinen bir at ırkıdır. Thoroughbred kelimesi bazen herhangi bir safkan at cinsine atıfta bulunmak için kullanılsa da, teknik olarak sadece Thoroughbred cinsine atıfta bulunur. Thoroughbred cinsi atlar, çeviklikleri, hızları ve ruhları ile tanınan "sıcakkanlı" atlar olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Frizyen atı</span> At Türü

Frizyen atı, Hollanda Friesland kökenli bir at ırkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Atların evcilleştirilmesi</span>

Atların nasıl ve ne zaman evcilleştirildiği tartışmalıdır. Atlar Paleolitik mağara sanatında M.Ö. 30.000 gibi erken bir tarihte görülmüş olsa da, bunlar yabani atlardı ve muhtemelen etleri için avlanmışlardı. Atın bir ulaşım aracı olarak erken dönem kullanımına dair en net kanıt, M.Ö. 2000'lere tarihlenen savaş arabası gömüleridir. Bununla birlikte, atların yaklaşık olarak M.Ö. 3500'de Avrasya steplerinde evcilleştirildiği hipotezini desteklemeye başlayan kanıtların sayısı giderek artmaktadır. Botai kültürü bağlamındaki keşifler, Kazakistan'ın Akmola Eyaleti'ndeki Botai yerleşimlerinin atın en erken evcilleştirildiği yer olduğunu öne sürmüştür. Warmouth ve diğerleri (2012), atların MÖ 3000 civarında bugünkü Ukrayna ve Batı Kazakistan'da evcilleştirildiğine işaret etmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.