İçeriğe atla

Ahıskalı Ali Haydar

Ahıskalı Ali Haydar
Doğum1870
Ahıska, Batum, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm1 Ağustos 1960
İstanbul, Türkiye
Dinİslam (Sünni)
EvlilikGül Hânîfe Gürbüzler[1]
Kariyeri
EtkilendikleriAli Rıza Bezzaz
Etkiledikleriİsmailağa Cemaati
Ahıskalı Ali Haydar'ın Sakızağacı Mezarlığında yer alan kabri, İstanbul

Ali Haydar Gürbüzler (1870, Ahıska - 1 Ağustos 1960, İstanbul[2]), Ahıskalı Ali Haydar Efendi adı ile tanınan Türk hukukçu, dersiam, müderris, din adamı, mutasavvıf ve İstanbul ilinin Fatih İlçesi Çarşamba semtinde bulunan İsmet Efendi Dergâhı'nın son şeyhi.[3] Nakşibend tarikatı, Halidiye kolunun son halkalarından olup Yahyalı İsmet Efendi silsilesinden gelen Nakşi şeyhi, İsmailağa Cemaati'nin lideri ve şeyhi olan Mahmut Ustaosmanoğlu'nun mürşididir.

Yaşamı

Ahıskalı Ali Haydar'nin babası Mehmed Şerif'dir.[4] 1870 (H.1288) yılında Batum’un Ahıska ilçesinde doğmuştur. Ahıska'da başladığı tahsiline daha sonra döneminin ilim merkezlerinden olan Erzurum Bakırcı Medreselerinde devam etmiştir.[5] Daha sonra İstanbul ilinde bulunan Fatih Medreselerine girdi. 1901 yılında Nakşibend tarikatı, Halidiye kolunun hocalarından Çarşambalı Ahmed Hamdi'den onay alarak 1902'de dersiam olarak ders vermeye başlamıştır. Hukuk eğitimi almış ve 1906'da Medreset'ül-Kuzat'dan, diğer adıyla Mekteb-i Nüvvâb'dan mezun olmuştur.[5] Sonraki dönemde Fetvahâne Fıkıh Müsevvidliği ve Sahn Medresesi Fıkıh Müderrisliği vazifelerinde bulunmuştur. Huzur Dersleri baş muhatablığı gibi devrinin en mümtaz ilim meclislerinde bulunan Ahıskalı Ali Haydar Efendi, son olarak fetvahânede Telif-i Mesâil Heyeti reisliği de yapmıştır.[5]

Cumhuriyet'in ilânından sonraki dönemi hapiste ve göz altında geçiren Haydar Efendi, İskilipli Âtıf Hoca ile birlikte İstiklâl Mahkemesi'nde yargılanmıştır.[5] 1960 yılında İstanbul'da ölmüş, İstanbul-Edirnekapı Sakızağacı kabristanlığına defnedilmiştir.[6]

Kaynakça

  1. ^ Şenocak, İhsan. İki Devrin Ulu Hocası Ali Haydar Efendi. 2. baskı. İstanbul: Hüküm Kitap, Temmuz 2016. s. 153.
  2. ^ Şenocak, İhsan. İki Devrin Ulu Hocası Ali Haydar Efendi. 2. baskı. İstanbul: Hüküm Kitap, Temmuz 2016. s. 174.
  3. ^ "Ali Haydar Efendi Vefatı". 19 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2016. 
  4. ^ Şenocak, İhsan. İki Devrin Ulu Hocası Ali Haydar Efendi. 2. baskı. İstanbul: Hüküm Kitap, Temmuz 2016. s. 106.
  5. ^ a b c d Bayak, Cemal (1998). "HAYDAR EFENDİ, Ahıskalı". TDV İslâm Ansiklopedisi. 17. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 27-28. 10 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2021. 
  6. ^ "Ahıskalı Ali Haydar Efendi Kimdir?". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2015. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Seyyid Fehîm Arvâsî (1825-1896) 19. yüzyılda yaşamış din bilginidir.

Molla Hüsrev d. Karkın - ö. 1480, İstanbul) Fıkıh alimi ve devlet adamı.

Hâlidîlik, İslam'ın Sünnîlik mezhebine bağlı bir tarîkat olan Nakşibendîliğin en yaygın kollarından biridir. Kol, adını Kürt İslam âlimi Halid Bağdadî'den alır. Türkiye'de etkinlik gösteren Nakşibendî şeyhleri genellikle Halidî'dir.

Galibîlik, Hacı Galip Hasan Kuşçuoğlu tarafından kurulmuş tarikattır. Kuşçuoğlu, 1993 yılında Kâdirî ve Rufaî tarikatlarının birleşiminden yeni bir kol olarak ayrı bir tarikat verildiğini ilân etti ve hâli hazırda var olan 12 tarike ek olarak kendi ismiyle anılan Gâlibîlik tarikatını 13. tarik olarak tanıttı.

Ahmed Ziyaüddin Efendi, Gümüşhânevî Tekkesi’nin kurucusu. Gümüşhaneli bir tüccarın oğludur.

Sahn-ı Seman, Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethinden sonra kurduğu eğitim kurumları arasında en üst düzeyde eğitim veren yükseköğrenim kurumudur. Sahn-ı Seman; Kur'an, hadis, kelâm, fıkıh, tefsir gibi İslam bilimlerinin yanı sıra fizik, kimya, matematik, astronomi gibi aklî bilimlerde dersler verirdi. Fatih Külliyesi içerisinde yer alan Sahn-ı Seman, külliye bütünlüğü içerisinde yapılmıştır. İnşaatı 1462 ile 1470 yılları arasında sürmüştür.

Aziz Mahmud Hüdayi, Anadolu’da yetişen velîlerden olup, Halvetiyye tarikatının kolu, Celvetiyye tarikatının kurucusudur.

Taha Hakkârî son devir İslam âlimidir. Oğlu Şeyh Ubeydullah Nehri, devrin önde gelen siyasi figürlerinden biri olmuş; torunu Seyyid Abdülkadir ise siyasete girerek, 1908 âyân meclisi (senato) ve Şûrâ-yı Devlet (Danıştay) başkanlığı yapmıştır.

Muhammed Nur'ül Arabi, Son dönem melamiliğin piri. 1813-1887 arasında yaşamış sufi. Çeşitli sufi üstadlarından ders almış olan ve hayatının büyük kısmını Anadolu ve Rumeli topraklarında geçiren Seyyid Muhammed Nur, Abdülbaki Gölpınarlı tarafından Üçüncü Devir Melamiliği şeklindeki tanımlanan dönemin de öncüsü kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Müneccimbaşı Ahmed Dede</span>

Müneccimbaşı Ahmed Dede 17. yüzyıl Osmanlı tarihçisi. Çeşitli konularda çok sayıda eser vermiş olmakla birlikte, en tanınmış kitabı Osmanlı tarihinin önemli kaynaklarından biri olma konumunu günümüzde de sürdüren ve Arapça yazdığı Sahaifü'l-Ahbâr adlı eseridir. Aslında bir dünya tarihi olan söz konusu eser bu özelliği nedeniyle sonradan pek çok kaynakta "Câmiü’d-Düvel" adı ile anılagelmiştir. "Müneccimbaşı Tarihi" şeklinde de anılır.

<span class="mw-page-title-main">Mahmut Ustaosmanoğlu</span> Nakşibendi şeyhi

Mahmut Ustaosmanoğlu ya da bilinen adıyla Mahmut Efendi, Türk din adamı, mutasavvıf ve İsmailağa Cemaati'nin ilk lideri ve şeyhi. Ürdün merkezli Kraliyet İslami Stratejik Araştırmalar Merkezi'nin her yıl yayımladığı, "Dünya'nın En Etkili 500 Müslümanı" 2022 listesinde 34. sırada yer aldı.

<span class="mw-page-title-main">Kazasker Mustafa İzzet Efendi</span> Osmanlı hattatı (1801-1876)

Adaşı ve ustası olan bir diğer ünlü hattat Yeserizade Kazasker Mustafa İzzet Efendi ile karıştırılmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi</span> İstanbulun Süleymaniye semtinde yer alan Süleymaniye Kütüphanesi, 1927de açılmıştır. Osmanlı döneminde kurulmuş olan kütüphane, önemli bir İslami koleksiyona sahiptir ve nadir eserler barındırır

Süleymaniye Kütüphanesi, İstanbul'daki Süleymaniye Camii medreselerinde, 1927 yılında kurulmuş olan kütüphane. I. Süleyman'ın oluşturmuş olduğu kütüphane bu kütüphanenin nüvesini oluşturdu.

<span class="mw-page-title-main">Gaybi Sun'ullah</span>

Gaybî Sun'ullâh, şair ve düşünce adamı.

Paşmakçızade Ali Efendi 18. yüzyılda şeyhülislamlık yapmış Osmanlı din adamıdır. Tahsilini tamamladıktan sonra 1657’de Mehmed Ağa Dersiyesi’nde harici müderris oldu.

Abdülaziz Mecdi Tolun, mutasavvıf, şair, siyaset adamı, Şeriyye ve Evkaf Vekaleti müsteşarı.

Muhammed Küfrevi, 19. asırda yaşamış bir sufidir. Nakşibendiliğin Halidiye koluna bağlı bir tarikat şeyhidir. Mevlana Halid-i Bağdadi'nin halifesi Seyyid Taha Hakkâri'den hilafet almıştır. Siirt'in Şirvan eski adıyla Küfre kasabasında yaşadığı için kendisi ve artgelenleri Küfrevi veya Kufralı soyadıyla tanınmıştır. Torunları arasında TBMM sabık milletvekillerinden Kasım Kufralı da bulunmaktadır. Türbesi Bitlis'te olup Sultan II. Abdülhamid tarafından Barok tarzında inşa edilmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında Ruslar tarafından türbesi yağma ve tahribata uğramasına rağmen günümüze kadar ulaşmıştır.

Ali Haydar Efendi şu anlamlara gelebilir:

Seyyid Ahmed el-Kürdî Şeyh Ali Septî'nin halifelerinden, Nakşibendi şeyhi.

<span class="mw-page-title-main">İhsan Şenocak</span>

İhsan Şenocak, Türk Vaiz, ilahiyatçı, araştırmacı, yazar.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.