İçeriğe atla

Agrokomerc

Agrokomerc, Bosna-Hersek, Velika Kladuša merkezli ve önceki faaliyetleri eski Yugoslavya'nın tamamına yayılmış bir gıda şirketidir. Şirket, 1980'lerin sonunda Agrokomerc Olayı olarak bilinen bir yolsuzluk skandalı nedeniyle uluslararası alanda tanınmıştır.[1] Bosna Savaşı sırasında şirketin CEO'su Fikret Abdić, servetini ve siyasi nüfuzunu tanınmayan bir devlet olan Batı Bosna Özerk Bölgesi'ni kurmak için kullanmıştır.

İlk büyüme

Agrokomerc, İkinci Dünya Savaşı'nın hemen ardından Yugoslav Komünist Partisi tarafından ekonomik abluka altına alınan bir bölgede yer almaktadır.[]] O zamanlar şirket, Hırvatistan sınırındaki bir çiftlikten oluşmaktaydı.

Şirket, 1970'li yıllarda yeni başkanı Fikret Abdić ile çevredeki çiftçilerle bağlantılar oluşturup tavuk çiftlikleri kurarak ve bölgedeki binlerce işsize iş sağlayarak büyümeye başlamıştır.

Kısa bir süre sonra Agrokomerc, yerel yaşamın her alanında ana mevzu haline gelmiştir. Şirket, kendi yatırımlarının yanı sıra çalışanları ve kamuoyu üzerindeki olumlu etkisiyle faaliyet gösterdiği bölgeyi Yugoslavya'nın en gelişmiş bölgelerinden biri haline getirmiştir. Şirket, kendi öz kaynaklarıyla bölgenin en ücra köşelerine yollar yapmış, bölgedeki hemen hemen her eve su temin etmiş, yüksek eğitimli personel yetiştirmek için eğitim sistemine yatırım yapmıştır.

1980'li yıllara gelindiğinde şirketin milyonlarca tavuğu, binlerce hindisi, binlerce çiftlik tavşanı, mayonez üretimi, likör üretimi, hindi, salam, öğle yemeği üretimi, çikolata üretimi, mantar yetiştiriciliğinin yanı sıra soğuk ve kuru depolama üniteleri bulunmaktaydı. 13.000'den fazla çalışanı, ürünlerin dağıtımına yönelik kendi kamyonları, çalışanlara ve kamuya yönelik bir taşıma hizmeti bulunan ve Avrupa'nın tamamında ve daha da ötesinde ürün kalitesi konusunda mükemmel bir itibara sahip olan Agrokomerc, başarılı bir şirket ve gıda üretim devi olarak kabul edilmekteydi.

Agrokomerc Olayı

Agrokomerc Olayı, 15 Ağustos 1987 tarihinde Belgrad merkezli Borba gazetesinde yayınlanan ve şirketin habersiz senet ihraç etmekle suçlandığı bir makalenin ardından Ağustos 1987'de kamuoyuna açıklanmıştır. Bosna-Hersek Sosyalist Cumhuriyeti Yürütme Konseyi de davayla ilgili bir not yayınlamıştır. Kısa süre sonra, Abdić'e siyasi sponsorluk yapmakla suçlanan ve Abdić'in finansal sisteme girişinin ana suçluları olarak kabul edilen Hamdija ve Hakija Pozderac kardeşlere ve Fikret Abdić'e karşı bir medya kampanyası başlatılmıştır. [2]

Bosna-Hersek Komünistler Birliği Merkez Komitesi Başkanlığı, 31 Ağustos 1987 tarihinde SOUR Agrokomerc'in iş usulsüzlüklerini tartışan uzun bir oturum düzenlemiştir. Nisan ayında bile Bosna-Hersek Komünistler Birliği Başkanlığı cumhuriyet kurumlarından Agrokomerc'in meşru statüsünü kontrol etmelerini istedi. Cumhuriyet kurumlarına yönelik bu talep, Cumhuriyet İçişleri Bakanlığı'nın (RSUP) iş usulsüzlükleri, suiistimal, rüşvet, yolsuzluk ve fonların uygunsuz kullanımı gibi geniş çaplı bir olguya ilişkin uyarıda bulunmasının ardından yapıldı. Bosna-Hersek Komünistler Birliği Başkanlığı, Velika Kladuša ve Cazin'deki parti örgütlerinden yasa dışı eylemlerden kaçınmalarını ve durumu tam olarak analiz etmelerini istedi. Ancak Agrokomerc, iş yapılarının iş birliği yapmaması ve bilgi vermeyi reddetmesi nedeniyle Bosna-Hersek Sosyalist Cumhuriyeti Meclisi Yürütme Konseyi, Agrokomerc'in ekonomik-mali durumunu araştırmak üzere özel bir grup oluşturmuştur. [2]

Özel grubun keşfi, tüm Yugoslav kamuoyunu şok etmiştir. Bosna-Hersek Komünistler Birliği Merkez Komitesi, Agrokomerc'in iş departmanlarının faaliyetlerini öz-yönetimi karşıtı ve teknokratik olarak nitelendirerek Fikret Abdić'in Merkez Komite'den çıkarılmasını, Yugoslav Meclisi Federal Konseyi'ndeki görevinden alınmasını ve Agrokomerc iş komitesi başkanlığından alınmasını talep etmiştir. Yetkililer, komünistlerin Cumhuriyet'in Kamu Kovalamacası, Devlet Muhasebe Servisi, Halk Bankası ve İş Bankası Saraybosna - Udružena banka (İngilizce: United Bank) konusundaki sorumlulukları hakkında sorgulama talep etti, çünkü düzensizlikleri keşfetme ve yasallığı ve devlet malını korumada inisiyatif eksikliği gösterdiler. [2]

Savaş döneminde

1990'larda savaş patlak verdiğinde Abdić, 1993 ile 1995 yılları arasında Bosna-Hersek Cumhuriyeti'nin kuzeybatı köşesinde bulunan fiili bağımsız bir varlık olan Batı Bosna Özerk Bölgesi'ni kurmuştur. Agrokomerc, ülke ekonomisinin mihenk taşıydı.

Savaştan sonra

Orijinal şirket savaştan sonra kapanmıştır ancak 1999 yılında şirketin eski işçileri tarafından, Tops marka bisküvilerin üretiminde uzmanlaşmış Saraybosna merkezli Gadžo Komerc şirketi ile iş birliği içinde Agrokomerc d.d Velika Kladuša olarak yeniden kurulmuştur. Şirket, ürünlerini Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya ve Kanada'ya ihraç etse de mali açıdan sıkıntı yaşamış ve daha sonra devlet kontrolü altına alınmıştır.[3] Agrokomerc, 2014 yılında devlet tarafından açık artırmaya çıkarılmıştır ancak alıcı bulmada sorunlar olduğu bildirilmiştir.[4][5]

2017 yılında, şirketin Saraybosna merkezli gıda ve tekstil konglomerası AS Group'un bir parçası olan AC Food tarafından satın alındığı ve finansal olarak toparlandığı; bisküvi, çikolata ve diğer şekerleme ürünlerinin üretimine devam ettiği, 2018'den itibaren et, kümes hayvanı ve yumurta üretimi için planları olduğu bildirilmiştir.[6][7] Maza fındık kreması ve Kremipan çikolatası gibi diğer ürünler de yakın zamanda piyasaya sunulmuştur.[8][9]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Banta, Kenneth W. (28 Eylül 1987). "Yugoslavia All the Party Chief's Men". Time. 28 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2010. 
  2. ^ a b c Lučić 2013.
  3. ^ "Agrokomerc d.d. - in bankruptcy proceedings - SeeNews - Business intelligence for Southeast Europe". seenews.com. 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2019. 
  4. ^ "Prodata zaplijenjena imovina Agrokomerca". PUFBIH.ba. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2019. 
  5. ^ Agrokomerc Na Listi Za Privatizaciju U 2014. Godini, RTVUSK
  6. ^ "Agrokomerc on the feet, packed three hundred millionth "Tops"". PRO-PATENT.BA. 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2019. 
  7. ^ "AS Group from Tesanj to take over Agrokomerc?". Sarajevo Times (İngilizce). 24 Mart 2017. 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2019. 
  8. ^ "Domestic Company Agrokomerc: After Tops comes Emina Coffee". Sarajevo Times (İngilizce). 5 Kasım 2017. 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2019. 
  9. ^ "Domestic Company presented Maza Cream, most popular during 1980s". Sarajevo Times (İngilizce). 26 Aralık 2018. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2019. 

Kitaplar

  • Lučić, Ivo (2013). Uzroci rata: Bosna i Hercegovina od 1980. do 1992. godine (Hırvatça). Zagreb: Despot Infinitus. ISBN 9789537892067. 

Filmler

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Saraybosna</span> Bosna-Hersekin başkenti

Saraybosna, Bosna-Hersek’in başkenti ve 2007 yılı sayımlarına göre 619.030 kişilik nüfusuyla en büyük kentidir. Saraybosna, ayrıca Bosna-Hersek Federasyonu'nun ve fiilî başkenti Banyaluka olan Sırp Cumhuriyeti'nin de hukukî başkentidir. Saraybosna Kantonu'nun da merkezidir. Saraybosna, Bosna bölgesinin Dinar Alpleri'yle çevrili Saraybosna Vadisi içerisinde Miljacka Nehri'nin çevresinde kurulmuştur. Şehir, barındırdığı dinî çeşitliliğiyle bilinir. Müslümanlık, Katoliklik, Ortodoksluk ve Musevîlik, burada yüzyıllar boyunca barış içinde bir arada var olagelmişlerdir. İşte bu yüzden Saraybosna, Avrupa'nın Kudüs'ü olarak kabul edilir. Saraybosna Balkanlar'daki kültürel şehirlerin en önemlilerinden biri olarak kabul görür.

.ba, Bosna-Hersek'in İnternet Ülke Alan Kodu (CcTLD) kod harfleri. Teleinformation Merkez Üniversitesi tarafından işletilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Bosna Savaşı</span> Bosna Hersekte 3 yıl sürmüş askeri bir çatışma

Bosna Savaşı, 1992 ile 1995 yılları arasında Bosna-Hersek'te meydana gelen uluslararası bir silahlı çatışmaydı. Savaşın, genellikle daha önceki bir dizi şiddet olayını takiben 6 Nisan 1992'de başladığı kabul edilir. Savaş, 14 Aralık 1995'te Dayton Anlaşması'nın imzalanmasıyla sona erdi. Ana savaşan taraflar, sırasıyla Hırvatistan ve Sırbistan tarafından yönetilen ve sağlanan proto-devletler olan Bosna-Hersek Cumhuriyeti, Hersek-Bosna Hırvat Cumhuriyeti ve Sırp Cumhuriyeti güçleriydi.

<span class="mw-page-title-main">Sırp Cumhuriyeti</span> Bosna-Hersek Federasyonunun içinde bulunan Sırp Cumhuriyeti bölgesi

Sırp Cumhuriyeti, Bosna-Hersek'in iki entitesinden biri, diğeri ise Bosna-Hersek Federasyonu'dur. Ülkenin kuzeyinde ve doğusunda yer almaktadır. En büyük şehri ve idari merkezi, Vrbas nehri üzerinde yer alan Banja Luka'dır.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Saraybosna</span> Bosna-Hersekte belediye

Yeni Saraybosna, Bosna-Hersek'ın başkenti Saraybosna'nın bir belediyesidir. Belediye, Miljacka Nehri'nin kuzey kıyısında yer almaktadır. Yüzölçümü 9.9 km² olan belediyenin nüfusu 2013 yılı itibarı ile 68,802'dir.

<span class="mw-page-title-main">FK Sarajevo</span>

Fudbalski klub Sarajevo Bosna-Hersek'in başkenti Saraybosna'da kurulan futbol kulübü. 24 Ekim 1946'da kurulan kulüp, Yugoslavya döneminde de 2 defa lig şampiyonu olarak önde gelen futbol kulüplerinden biri olmuştu. Şu anda Bosna-Hersek Birinci Ligi'nde mücadele eden kulüp iki şampiyonluk ve üç kupa kazanmıştır. Maçlarını 34.500 kişilik Asim Ferhatović Stadı'nda oynamaktadır. Horde Zla isminde bir taraftar grubu 1987'dan beri mevcuttur. Kulübün kullandığı temel renk bordodur.

<span class="mw-page-title-main">Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti</span> 1945-1992 yıllarında Balkanlarda bulunan sosyalist federal cumhuriyet

Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti, Balkanlar'da II. Dünya Savaşı'ndan sonra kurulan ve 1992 yılına kadar hüküm süren sosyalist federal cumhuriyet. Devletin bulunduğu alanda bugün Bosna-Hersek, Sırbistan, Hırvatistan, Kuzey Makedonya, Karadağ, Slovenya ve Kosova bulunur.

Fikret Abdić, Velika Kladuša merkezli tarım şirketi Agrokomerc'i Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'ndeki en büyük holdinglerden birine dönüştürmedeki rolüyle ilk kez 1980'lerde öne çıkan Bosnalı bir politikacı ve iş adamıdır. 1990 Bosna cumhurbaşkanlığı seçimlerinde halk oylamasını kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Batı Bosna Özerk Bölgesi</span>

Batı Bosna Özerk Bölgesi veya Batı Bosna, 1993 ile 1995 yılları arasında Bosna-Hersek'in kuzeybatısında var olan ve tanınmayan küçük bir devletti. Başkenti Velika Kladuša kasabasından ve yanı sıra birkaç yakın köyden oluşuyordu. Bosna Savaşı sırasında Fikret Abdić'in Aliya İzzetbegoviç'in merkezi hükûmetine karşı uyguladığı ayrılıkçı siyasetin bir sonucu olarak ilan edildi. 1995 yılında kısa bir süre için Batı Bosna Cumhuriyeti olarak biliniyordu.

İspanyol Engizisyonuyla başlayıp Holokost'la neredeyse yok olmaya yüz tutan, II.Dünya Savaşı ve Yugoslav savaşlarını atlatan Bosna-Hersek'teki Yahudilerin zengin bir tarihi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Cazin</span> Bosna-Hersekte şehir

Sazin, Bosna-Hersek'in Bosna-Hersek Federasyonu'nda Una-Sana Kantonu'na bağlı bir belediyedir.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek-Türkiye ilişkileri</span> Bosna Hersek ve Türkiye Cumhuriyeti arasındaki siyasi ilişkiler

Bosna-Hersek-Türkiye ilişkileri, Bosna-Hersek ile Türkiye arasındaki karşılıklı ilişkileri ifade eder. Bosna-Hersek bir güneydoğu Avrupa ülkesi iken, Türkiye İstanbul çevresindeki Balkan yarımadasında küçük bir Avrupa kesimi olan bir Küçük Asya ülkesidir. İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler 29 Ağustos 1992'de başladı. Bosna-Hersek'in Ankara ve İzmir'de iki elçilik misyonu ve İstanbul'da bir konsolosluk misyonu varken, Türkiye'nin Saraybosna’da bir elçilik ve Mostar’da bir konsolosluk misyonu var.

Bosna-Hersek mimarisi, siyasi ve sosyal değişikliklerin bölgenin farklı kültürel ve mimari alışkanlıklarının yaratılmasını belirlediği dört ana dönemden büyük ölçüde etkilenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Saraybosna Kuşatması</span>

Saraybosna Kuşatması, Bosna Hersek'in başkenti Saraybosna'nın önce Yugoslav Halk Ordusu sonra Sırp Cumhuriyeti Ordusu tarafından 5 Nisan 1992'den 29 Şubat 1996'ya kadar 1.425 gün boyunca kuşatma altında tutulması olayıdır. Modern savaş tarihinin en uzun kuşatmasıdır. Kuşatma, Stalingrad Muharebesi'nden üç kat, Leningrad Kuşatması'ndan ise bir buçuk yıl fazla sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Jovan Divjak</span> Boşnak general

Jovan Divjak (Sırpça ;Јован Дивјак, Bosna Savaşı sırasında 1994 yılına kadar Bosna ordusunun ana kurmay Komutan Yardımcısı olarak görev yapan bir Bosnalı ordu generaliydi.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek Cumhuriyeti Bölgesel Savunma Kuvvetleri</span>

Bosna-Hersek Cumhuriyeti Bölgesel Savunma Kuvvetleri, daha sonralarında Bosna-Hersek Cumhuriyeti Ordusu'na dönüşecek olan TOBİH, Bosna Savaşı'nın başlarında Bosna-Hersek'in ilk resmi silahlı kuvvetleriydi.

Atıf Dudaković Bosna-Hersek Cumhuriyeti Ordusunda görev yapmış emekli bir Bosnalı generaldir. Bosna Savaşı sırasında Dudakoviç, 5.Kolordu'nun ve 1991'den 1995'e kadar kuşatılan Bihać yerleşim bölgesinin komutanıydı. Savaştan sonra Bosna-Hersek Federasyonu Ordusu'nun generali oldu. 2018 yılında savaş suçlarıyla suçlandı.

Bosna-Hersek İşçi Partisi Bosna-Hersek'in Velika Kladuša şehrinde, Una-Sana Kantonu'nda bulunan ve ana üs olarak hizmet veren bir siyasi partidir. Parti, bölgede etkili bir politikacı ve iş adamı olan aynı zamanda savaş suçlusu olarak hüküm giymiş Fikret Abdić'in kızı Elvira Abdić-Jelenović tarafından 2013 yılında kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Bosanska Krajina'da Boşnaklar arası çatışma</span>

Boşnaklar Arası Savaş, Saraybosna'da Aliya İzzetbegoviç'in liderliğindeki Bosna-Hersek Cumhuriyeti Ordusu ile Velika Kladuşa'da Fikret Abdiç'in liderliğindeki Batı Bosna Özerk Bölgesi arasında 1993 ile 1995 yılları arasında yaşanan iç savaşı ifade etmektedir. Savaş, Bosna-Hersek Cumhuriyeti Ordusu'nun zaferiyle ve Batı Bosna Özerk Bölgesi'nin lağvedilmesiyle sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Batı Bosna Özerk Bölgesi Halk Savunması</span>

Batı Bosna Özerk Bölgesi Halk Savunması Yugoslav Savaşları'ndan birisi olan Bosna Savaşı'nda (1992-1995) savaşan Fikret Abdić tarafından kurulan ve yönetilen bir paramiliter birimdi. Batı Bosna Özerk Bölgesi'nin (APZB) fiilî ordusu olarak görev yapmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.