İçeriğe atla

Aglütinasyon (dilbilim)

Gıda ve Tarım Bakanlığı: Satu Mare İl Gıda ve Tarım Müdürlüğü. Ortadaki tabela, yoğun bir şekilde eklemeli dil olan Macarcadır. Üstteki ve alttaki tabelalar sırasıyla Romence ve Almancadır, her ikisi de bükümlü dillerdir)

Aglütinasyon, dilbilimde her biri tek bir sözdizimsel özelliğe karşılık gelen biçimbirimlerin birbirine dizilmesiyle kelimelerin oluşturulduğu biçimbilimsel bir süreçtir. Sondan eklemeyi yaygın olarak kullanan dillere sondan eklemeli diller denir. Örneğin, Türkçede evlerinizden ("evlerinizden") kelimesi, ev-ler-inizden-den biçimbirimlerinden oluşur. Eklemeli diller genellikle kelimelerin monomorfemik olduğu yalınlayan dillerle ve kelimelerin karmaşık olabileceği, ancak morfemlerin birden çok özelliğe karşılık gelebileceği bükümlü dillerle karşılaştırılır.

Kaynakça

  • Kimmo Koskenniemi & Lingsoft Oy: Finnish Morphological Analyser 6 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Lingsoft Language Solutions, 1995–2011.
  • Bernard Comrie (editor): The World's Major Languages, Oxford University Press, New York – Oxford 1990.
  • Keith Denning, Suzanne Kemmer (ed.): On language: selected writings of Joseph H. Greenberg, Stanford University Press, 1990. Selected parts are available on googlebooks.
  • Victoria Fromkin, Robert Rodman, Nina Hyams: An Introduction to Language, Thompson Wadsworth, 2007.
  • Joseph H. Greenberg: A quantitative approach to the morphological typology of language, 1960. Available through JSTOR and in Denning et al. (1990), p. 3–25.
  • Gregory Grefenstette, Nasredine Semmar, Faïza Elkateb-Gara: Modifying a Natural Language Processing System for European Languages to Treat Arabic in Information Processing and Information Retrieval Applications, Computational Approaches to Semitic Languages – Workshop Proceedings, University of Michigan 2005, p. 31-38. Available at [1].
  • Jan Hajič: Reliving the history: the beginnings of statistical machine translation and languages with rich morphology, IceTAL'10 Proceedings of the 7th international conference on Advances in natural language processing, Springer-Verlag Berlin, Heidelberg, 2010. Abstract available at [2].
  • Helena Lehečková: Úvod do ugrofinistiky, Státní pedagogické nakladatelství, Praha 1983.
  • Robert Lord: Teach Yourself Comparative Linguistics, The English Universities Press Ltd., St Paul's House, London 1967 (first edition 1966).
  • Hans Christian Luschützky: Uvedení do typologie jazyků, Filozofická fakulta Univerzity Karlovy, Praha 2003.
  • J. Vendryes: Language – A Linguistic Introduction to History, Kegan Paul, Trench, Trubner Co., Ltd., London 1925 (translated by Paul Radin)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Farsça</span> Bir batı İran dili

Farsça ya da Persçe, Hint-Avrupa dillerinin İran dilleri koluna ait bir batı İran dilidir. Başta İran olmak üzere, kuzeyde Rusya ve Azerbaycan, doğuda Afganistan ve Tacikistan, Orta Asya'da Özbekistan ve Basra Körfezi üzerinde Kuveyt ve Irak gibi ülkelerde 100 milyonun üzerinde kişi tarafından konuşulmaktadır. Antik Pers halkının konuştuğu dilden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Peştuca</span> dil

Peştuca ya da Afganca, Afganistan’da ve Pakistan’ın batı kesiminde yaşayan Peştunların konuştuğu dil. Hint-Avrupa dillerinin Hint-İran dilleri öbeğine bağlıdır. Kırk beş harfli bir alfabesi vardır. Bazı sesler Sanskritçede de bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Ural dilleri</span> otuz dokuz dil barındıran ve toplamda 50 milyon insan tarafından konuşulan dil ailesi

Ural dilleri, içinde otuz dokuz dil barındıran ve toplamda 25 milyon insan tarafından konuşulan dil ailesidir. Dünya üzerinde en çok konuşanı olan Ural dilleri, sırasıyla Macarca, Fince, Estonca, Marice ve Udmurtçadır. Yine dünyada içinde belirgin olarak Ural dilleri konuşanı barındıran ülkeler Estonya, Finlandiya, Macaristan, Romanya, Rusya, Sırbistan ve Slovakya'dır.

Eski Nors dili, Vikingler döneminde, yaklaşık 1300'lere kadar, İskandinavya'da ve Vikinglerin kontrol ettiği deniz aşırı yerleşim birimlerinde konuşulmuş Kuzey Cermen dili. 8. yüzyılda kullanılan Proto Norsçadan türemiştir. Bu dönemlerden kalan belgelerin çoğu, Orta Çağ İzlandacasına ait olduğundan dilin kabul edilen standart hali Eski Batı Nors dili olarak geçen lehçedir. Bu lehçe Eski İzlandaca ve Eski Norveççeyi içerir. Fakat Eski Nors dilini konuşanların çoğu aslında Danimarka ve İsveç yerleşimlerinde konuşulan Eski Doğu Nors dili lehçesini kullanmaktaydılar.

Peter Frederick Strawson, Britanyalı filozof, gündelik dil felsefesinin en önemli temsilcilerinden olan çağdaş düşünür. 1968-1987 yılları arasında Oxford Üniversitesi'nde Waynflete metafizik felsefesi profesörü olarak çalıştı.

Hawaii dili, Hawaii'ye özgü olan bir Polinezya dilidir. İngilizce ve Hawaii dili, ABD'ye bağlı olan Hawaii eyaletinin iki resmî dilinden birisidir. Anadil olarak yaklaşık 2.000 kişi tarafından konuşulur, fakat ABD nüfus sayımına göre ABD'de toplam 27.160 Hawaii dili konuşan vardır. En çok Hawaii adası ve Niihau'da konuşulur, fakat bütün Hawaii adaları ve ABD anakarasında Hawaii dili konuşanlar vardır. Toplam 12 harfi vardır. Bunlar:

<span class="mw-page-title-main">Vakaş dilleri</span>

Vakaş dilleri, Kuzey Amerika'nın Pasifik Kuzeybatısı bölgesinde Kanada'ya bağlı Britanya Kolumbiyası eyaletindeki Vancouver Adasında, ABD'ye bağlı Washington eyaletlerindeki Olympic Yarımadasının kuzeybatı köşesinde ve Kanada-ABD sınırındaki Juan de Fuca Boğazının güney kıyısında konuşulan Algonkin–Vakaş dilleri üst grubunun Mos dilleri filumundan Kızılderili dil ailesidir. Tipik olarak karmaşık ünsüz yığılmaları görülür.

<span class="mw-page-title-main">Amerind dilleri</span>

Kızılderili dilleri ya da Amerind dilleri, Sibirya kökenli Na-Dene dilleri dışındaki bütün Kızılderili halklarının konuştuğu dilleri toplayan ve Joseph Greenberg tarafından 1960 yılında ortaya atılan tartışmalı makro-dil ailesi. Greenberg, Yeni Dünya yerli dillerini üç ana aile olarak düzenler: Eskimo-Aleut dilleri, Na-Dene dilleri ve Amerind dilleri. 1987 yılında yayımladığı Language in the Americas adlı kitap, çok sayıda metodolojik kusura sahiptir ve önerdiği benzerlikler tarihî dilbilimcilerin çoğu tarafından reddedilir.

<span class="mw-page-title-main">Tano dilleri</span>

Tano dilleri, Amerika Birleşik Devletlerinib New Mexico, Kansas, Oklahoma ve Teksas eyaletleri ile Meksika'da konuşulan Amerind Kızılderili dil ailesi.

Viyotça ya da Viyot dili, Amerika Birleşik Devletleri'nin Kaliforniya eyaletinin kuzeybatısında Viyotlar tarafından konuşulmuş olan Algonkin–Yurok dilleri ailesinden bir Amerind Kızılderili dilidir. Son konuşanı Della Prince 1962 yılında ölünce dil de tükenmiş oldu. Bazı Viyotlar anadillerini canlandırmak için çalışmaktadırlar. En yakın akrabası birlikte Ritwan adıyla da ele alınan Yurokça en uzak akrabaları ise Algonkin dilleridir. Hem Viyotça hem de Yurokça Algonkin dillerinin coğrafyasından oldukça uzakta izole bir alandadır.

Yurokça ya da Yurok dili, Amerika Birleşik Devletleri'nin Kaliforniya eyaletinin kuzeybatısında Yuroklar tarafından konuşulmuş olan Algonkin–Yurok dilleri ailesinden bir Amerind Kızılderili dilidir. Bir düzine konuşanı olan dil yok olma sürecine girmiştir. En yakın akrabası birlikte Ritwan adıyla da ele alınan Viyotça en uzak akrabaları ise Algonkin dilleridir. Hem Viyotça hem de Yurokça Algonkin dillerinin coğrafyasından oldukça uzakta izole bir alandadır.

<span class="mw-page-title-main">Aynuca</span>

Aynuca, Japonya'nın kuzeyindeki Hokkaidō adasında ve geçmişte Kuril Adaları ile Sahalin Adası'nda konuşulmuş izole bir dildir. Aynuca, Japonya'daki Aynu halkının ana dili olup, günümüzde tehlike altındaki diller arasında yer almaktadır. Bu dilin kökeni diğer dillerle net bir şekilde ilişkilendirilememiştir ve izole bir dil olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Amerika'nın yerel dilleri</span>

Amerika'nın yerel dilleri, Amerika'yı oluşturan Alaska ve Grönland'dan Güney Amerika'nın ucuna kadar yayılan topraklarda yaşayan Kızılderililer tarafından konuşulmaktadır. Bu yerel diller içlerinde izole ve Sınıflandırılmamış diller de dahil olmak üzere birbirinden farklı çok sayıda dil ailelerinden meydana gelmektedir. Bunları daha yüksek seviyede aileler halinde gruplandırmak için üç makrofamilya; Eskimo - Aleut dilleri, Na-Dene dilleri ve Amerind dilleri gibi öneriler yapılmıştır. Bu öneri neredeyse bütün uzmanlar tarafından kabul edilmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hesaplamalı dilbilim</span>

Bilgisayarlı dilbilim veya hesaplamalı dilbilim, doğal dilin istatistiksel veya kural tabanlı modelleme yöntemleriyle ve hesaplamalı bir perspektif ile inceleyen disiplinler arası bir bilgisayar bilimi alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Formosa dilleri</span> Tayvan aborjinlerinin konuştuğu diller

Formosa dilleri, Tayvan aborjinlerinin konuştuğu dillerdir. Tayvan aborjinleri günümüzde ada nüfusunun yaklaşık %2.3'ünü oluşturmaktakla birlikte, yüzyıllarca süren dil değişikliğinden sonra ana dillerini daha az konuşmaktadırlar. Tayvan kökenli yaklaşık 26 dilden en az 10'u ölü, dördü tehlike altında ve bir kısmı daha az tehlike altındadır.

Trak dili veya Trakça, Antik dönemlerde Güneydoğu Avrupa'da Traklar tarafından kullanılmış olan ve Hint-Avrupa dili grubuna dahil olduğu öne sürülen bir ölü dildir. Avrupa merkezli yayınlarda, Trak dilinin Hint-Avrupa dillerinin satem grubuna ait olduğu veya satem dillerinden kuvvetle etkilenmiş bir centum dili olduğu iddia edilir.

<span class="mw-page-title-main">Baltık-Slav dilleri</span> dil ailesi

Baltık-Slav dilleri, Hint-Avrupa dil ailesinin bir dalıdır. Geleneksel olarak Baltık ve Slav dillerini içerir. Baltık ve Slav dilleri, başka Hint-Avrupa dil ailelerinde bulunmayan ve ortak bir gelişim dönemine işaret eden birçok dil özelliğini paylaşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dil ölümü</span>

Dil biliminde dil ölümü, bir dilin son ana dili konuşucusu yitirildiğinde meydana gelir. Buna ek olarak, dilin yok olması, ikinci dil konuşucuları da içinde olmak üzere dilin artık bilinmemesidir. Dil ayrımcılığı, bir dilin doğal veya politik nedenlerden dolayı ölümü; seyrek olarak da glottofaji, küçük bir dilin büyük bir dil tarafından özümsenmesi, eritilmesi veya değiştirilmesi başka benzer terimler arasında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Avrasyatik diller</span>

Avrasyatik, tarihsel olarak kuzey, batı ve güney Avrasya'da konuşulan birçok dil ailesini içeren önerilen bir dil makro ailesidir.

Japon dillerinin sınıflandırılması ve diğer dillerle ilişkileri belirsizdir ve bu konuda dilbilimciler tarafından ortaya atılmış onlarca teori mevcuttur. Dilbilimciler geleneksel olarak Japon dillerinin bağımsız bir aileye ait olduğunu düşünürler; gerçekten de, Ryukyuucanın Japon lehçesi olmak yerine Japon dil ailesi içinde ayrı bir dil olarak sınıflandırılmasına kadar, Japonca izole edilmiş bir dil olarak kabul ediliyordu.