İçeriğe atla

Agathias

Agathias Scholasticus
DoğumMS 536
Mirina, Doğu Roma İmparatorluğu
ÖlümMS 582
MeslekTarihçi, Şair
DönemI. Justinianus
Önemli eserKiklos
Agathias Kroniği

Agathias veya Agathias Scholasticus (Αγαθίας σχολαστικός), (MS 536 - 582, Mirina[1]), Bizanslı şair ve tarihçi. I. Justinianus döneminin bir bölümünü kapsayan tarih kitabının yazarıdır.

İskenderiye’de hukuk eğitimi almasına rağmen öğrenimini Konstantinopolis’te tamamlamış ve bir süre avukat olarak çalışmıştır. Gerek kendi gerekse çağdaşlarının şiirlerini Kiklos (Κύκλος) adlı 8 kitapta arşivledi ve 101 epigramdan oluşan bir Yunan antolojisi hazırladı. I. Justinianus’un ölümünden sonra, Prokopius’un işini sürdürerek Justinianus dönemi tarihini Agathias Kroniği diye bilinen eserinde 5 cilt altında toplamıştır.

Hayatı

Agathias Mirina'nın yerlilerindendi. Babası Memnonius,[2] annesi ise muhtemelen Perikleia idi. Bazı birincil kaynaklarda Agathias'ın bir erkek kardeşinden de bahsedilmiştir ancak kardeşin adı günümüze ulaşamamıştır. Kız kardeşleri ise Eugenia olarak bilinmektedir. Suda Agathias'ın Paulus Silentiarius, Selanikli Makedonius ve Tribonianus ile aynı dönemde yaşadığını belirterek I. Justinianus döneminde etkin olduğunu ortaya koymuştur.[3]

Agathias, deprem Beyrut'u harap ettiğinde İskenderiye'de hukuk öğrencisi olarak bulunmakta olduğuna değinmiştir.[1] Beyrut Hukuk Okulu, imparatorluktaki üç resmi hukuk okulundan biridir (533). Birkaç yıl içerisinde, 551'deki yıkıcı depremin sonucu olarak öğrenciler Sayda'ya nakledilmiştirler.[4][5][6][7] 551'deki olayda hukuk öğrencisi olması bu yıllarda yirmili yaşlarının başında olduğuna işaret etmekte ve doğumunun 530 civarlarında olduğunun çıkarımına ulaşılmasını sağlamaktadır.[1]

Depremin ardından Konstantinopolis'e gitmek için İskenderiye'den ayrıldığına değinmiştir. "Deprem yüzünden oluşan yıkıma şahit olduğu" İstanköy'ü ziyaret etmiştir. Hukuki çalışmalarının dördüncü yılında Agathias ve okul arkadaşı Aemilianus, John ve Rufinus'un "müreffeh bir gelecek" için dua etmeye gittikleri İstinye'de Mikâil'e ikramda bulundukları söylenir.[1]

Eğitimini bitirmek için 554'te Konstantinopolis'e geri döndü ve mahkemelerde avukatlık deneyimi kazandı. Epifanyalı İoannes, Agathias'ın mesleğini başkentte idame ettiğini nakleder. Evagrius Skolastikus ile Nikephoros Kallistos Xanthopoulos Agathias'ı hatip olarak tanımlar. Suda ve İoannis'in bir pasajında adı Agathias Scholasticus (alim) olarak geçer.[1][8] İzmir'in sulh yargıcı (pater civitatis, lafzi: şehrin babası) olarak görev yaptığı bilinmektedir. Şehir için umumi tuvaletler yaptırdığına inanılmaktadır. Agathias'ın kendisi de bu yapılardan bahsettiyse de inşalarındaki rolüne değinmemiştir.[1]

Mirina; Agathias'ın, babasının ve adsız erkek kardeşinin heykelleriyle meşhurdur. Agathias çağdaşlarınca daha çok sulh hakimi ve şair olarak bilinmektedir. Birtakım kaynaklar Agathias'ın tarihçi olduğunu nakleder.[1]

Özel hayatına ilişkin kaynaklar azdır ve bunların büyük çoğunluğunu da Agathias'ın günümüze ulaşan şiirleri oluşturmaktadır. Bunlardan birinde evcil kedisinin kekliğini yemesi hikâyesi anlatılır. Bir başkası Efira olarak adlandırdığı fahişe Korintli Lais'ın mezarını görmesiyle karşılık yazılır ki bu o şehri ziyaret ettiği anlamına gelmektedir. Hayatının tam kaydı bulunmamaktadır.[1]

Yazıları

Hukuk eğitimine karşın Agathias'ın en sevdiği uğraş edebiyattı ve kendisi hâlâ da şair olarak anılmaktadır. Dokuz bölümlük altılı bentlerle yazılmış kısa aşk ve romans şiirlerinden oluşan bir derlemesinin yalnızca mukaddimesi günümüze ulaşabilmiştir.[1] II. Justinianus döneminde arkadaşları ve çağdaşlarıyla beraber derlediği Yeni Nükteler Serisi ya da Agathias Serisi adlı eserde yüzden fazla nüktesi bulunmaktadır. Bu eser çoğunlukla Yunan Seçmeleri içerisinde yer almaktadır, Maximus Planudes nüshasında başka hiçbir yerde bulunmayan örnekler korunmuştur.[1] Agathias'ın şiirleri hatrı sayılır bir tat ve zarafet barındırır.

Ayrıca Pausanias'ın Yunanistan Tasviri'ne (Ἑλλάδος περιήγησις) dikkat çekici notlar yazmıştır.

Historiae

II. Justinus döneminde yazılmaya başlamış olan kitaba Agathias'ın Historiae'si veya Agathias Kroniği denmektedir.[9] Agathias bu kitabı "kendi döneminde yaşanan olayların kaybolmasına" izin vermemesi gerektiğini düşünerek yazmıştır. Bu kitabı yazmasını arkadaşları teşvik etmişlerdir.[1] Bu çalışma, Prokopius'un tarihini devam ettiren ve Justinianus dönemini anlatan 5 kitaptan oluşmaktadır. Kitap, Narses'in komutasındaki imparatorluk ordusunun Gotlar, Vandallar, Franklar ve Farslar'a karşı yaşadığı zorlukları anlatmaktadır.[10]

Çalışma günümüze ulaşmış fakat tamamlanmamıştır. Kitaptaki bazı ifadeler, Agathias'ın kitabın sonunda hem II.Justinianus'un son yıllarını ve Hunlar'ın yıkılışını anlatmayı planladığı yazmakta fakat kitapta iki içerik de bulunmamaktadır. Menander Protektor Agathias'ın çalışmayı bitiremeden vefat ettiğini belirtmiştir. Bu kitapta anlatılan en son olay Pers Kralı I. Hüsrev'ın ölümüdür (531-579) ki bu Agathias'ın Tiberios (578-582) döneminde hala yaşamakta olduğunu göstermektedir. İmparator Mauricius'tan (582-602) kitapta bahsedilmemiş, bu durum Agathias'ın 582 yılına kadar ölmüş olacağı düşüncesini ortaya çıkarmıştır.[1]

Menander Protektor Agathias'ın tarihine devam etmiş, 558 ila 582 yılları arasını aktarmıştır. Evagrius Skolastikos Agathias'ın çalışmalarına atıfta bulunmuştur fakat çalışmanın tüm hikâyeye erişimi olduğu düşünülmemektedir.

Katolik Ansiklopedisi'ne göre, Agathias'ın Historiae'si "felsefi düşüncede zengin"dir. Prokopios gibi yaşanılanlara doğrudan tanıklık etmeyip tanıklardan veri toplamasına rağmen yetenekli ve güvenilirdi. Hakkında yazdığı yabancı halkların örf, adet ve dinlerini tasvir etmekten zevk alır; zamanının depremler, salgınlar, kıtlıklar gibi büyük rahatsızlıkları ilgisini çeker ve " şehirlerin, kalelerin, ırmakların ve alt komutanların kendilerine özgü detaylarını" kağıda aktarmada başarılı olurdu. Yazdığı birçok bilgi başka kaynaklarda bulunamamaktadır ve anlattığı dönem için her zaman değerli bir otorite olarak görülmüştür.

Encyclopædia Britannica'nın on birinci baskısı'na göre, "Yazar, kendi dürüstlüğü ve tarafsızlığı konusunda övünmekte fakat yargılama ve verileri işlemede yetersizdi. Buna rağmen çalışma ele aldığı olayların öneminden dolayı değerlidir."[10]

Hristiyan yorumcular Agathias'ın inancının yüzeyselliğine değinmiştir. "Agathias'ın geç tarihte bir pagan olması pek olası görünmese de onun Hristiyan olmadığını düşünmek için nedenler vardır." (Katolik Ansiklopedi) "Pagan dinine mensup olduğunu açıkça belirten kimse Justinianus döneminde bir kariyere sahip olamasa da Agathias'ın kültürünün derinliği ve genişliği Hristiyanca değildi." Kaldellis

480 yılında oynanmış bir tabula oyunu. Agathias tarafından yaklaşık 530 yılında kaydedilmiştir. Bu oyun neredeyse tavla ile aynıdır.
480 yılında oynanmış bir tabula oyunu. Agathias tarafından yaklaşık 530 yılında kaydedilmiştir. Bu oyun tavlaya çok benzemektedir.

Agathias, Justinianus'un Atina'da bulunan Platon Akademisi'ini kapattığını (529) anlatan tek otoritedir ki bu olay bazen Antik Çağ'ın bitiş tarihi olarak anılır.[11] Dağılan Neo-Platonistler, kütüphaneleri ile birlikte Pers başkenti Ktesifon'a ve sonra Edessa taşınmıştır. Bu olaydan 1 yüzyıl sonra Müslüman düşünürler antik Yunan kültürü ile karşı karşıya gelmiş ve bilim ve tıp bilgileri ile ilgilenmişlerdir.

Agathias'ın Historiae'si aynı zamanda İslam öncesi İran hakkında bir kaynak olmuş ve "Khvadhaynamagh geleneklerinin en eski kanıtını" gözler önüne sermiştir.[12] Bu olay Firdevsî'nin Şehnâme'sinin temelini oluşturmuş ve Taberî'nin tarihi hakkında birçok bilgi sağlamıştır.

Agathias tavla oyunun en eski halini kaydetmiş ve buna "Tabula" adını vermiştir. Bu isim Yunanistan'da İmparator Zeno'nun oynadığı bahtsız bir oyun ile ilgili bir hikâyede hala kullanılmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h i j k l Jones, C. P.; Jones, A. H. M.; Martindale, J. R.; Morris, J. (1972). "The Prosopography of the Later Roman Empire. Volume I: A.D. 260-395". The Classical World. 65 (6): 207. doi:10.2307/4347658. ISSN 0009-8418. 
  2. ^ Zeynep Berktaş, Elif Sabah Erkul, (Ed.) (Ocak 2023). Bizans Tarihi: Agathias Kroniği (552-559). Uçar, Hüseyin tarafından çevrildi (1. Baskı bas.). Timaş Yayınları. s. s.14. ISBN 978-605-08-4650-8. 
  3. ^ "Agathias". Jacoby Online. 9 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022. 
  4. ^ "Profile of Lebanon: History". web.archive.org. 28 Ocak 2011. 28 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022. 
  5. ^ Tabbara, Diala Walid. Downtown Beirut reborn. (c2004) (Tez). Lebanese American University. 
  6. ^ Archive, Full Text. History of Phoenicia - Full Text Free Book (Part 7/9) (İngilizce). 31 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022. 
  7. ^ "Ikamalebanon.com". www.ikamalebanon.com. 28 Ocak 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022. 
  8. ^ Bolling, G. M.; Liddell, Henry George; Scott, Robert (Haziran 1926). "A Greek-English Lexicon". Language. 2 (2): 134. doi:10.2307/408938. ISSN 0097-8507. 
  9. ^ Zeynep Berktaş, Elif Sabah Erkul, (Ed.) (Ocak 2023). Bizans Tarihi: Agathias Kroniği (552-559). Uçar, Hüseyin tarafından çevrildi (1. Baskı bas.). Timaş Yayınları. s. s.7. ISBN 978-605-08-4650-8. 
  10. ^ a b "Agathias". 13 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ Hadas, Moses (22 Mart 1950). A History of Greek Literature (İngilizce). Columbia University Press. ISBN 978-0-231-51486-6. 11 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2022. 
  12. ^ Cameron, Averil (1969). "Agathias on the Sassanians". Dumbarton Oaks Papers. 23: 67. doi:10.2307/1291291. ISSN 0070-7546. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Orhan Seyfi Orhon</span> Türk şair, gazeteci, yazar, yayımcı, siyaset adamı

Orhan Seyfettin Orhon, Türk şair, gazeteci, yazar, yayımcı, siyaset adamı.

<span class="mw-page-title-main">I. Justinianus</span> 527–565 yılları arasındaki Bizans imparatoru

I. Justinianus, ayrıca Büyük Jüstinyen olarak da bilinir, 527 ile 565 yılları arasında Bizans imparatorudur.

<span class="mw-page-title-main">Nikomedia</span> Bitinya bölgesinde bir antik kent

Nikomedya Marmara Denizi'ne açılan İzmit Körfezi'nin ucunda Bitinya Kralı I. Nikomedes tarafından kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Basiliscus</span>

Basiliscus, 9 Ocak 475 - Ağustos 476 arasında hüküm sürmüş, Leo Hanedanı'na bağlı Bizans imparatoru idi.

<span class="mw-page-title-main">Codex Theodosianus</span> 438 yılında yayımlanan Roma İmparatorluğu hukuk derlemesi

Theodosius kanunları, II. Theodosius'un praefectus praetorio Antiochus Chuzon'un teşvikiyle 435 ve 438 yılları arasında hazırlattığı kanunlardı. Büyük Konstantin'den beri çıkartılmış olan imparatorluk kararnameleri tek bir derleme halinde toplanmış ve tasnif edilmişti.

Ioannes Malalas, bazen Malelas olarak yazılır,, Antioch'tan Yunan vakanüvis.

Prokopius, Filistin kökenli Bizanslı tarihçi. İmparator I. Justinianus döneminde yapılan savaşlarda General Belisarius'a eşlik etmiş ve 6. yüzyılın en önemli tarihçisi olmuştur. Justinianus'un Savaşları, I. Justinianus'un Binaları ve Gizli Tarih isimli kitapları yazmıştır. Antik dünyanın son büyük tarihçisi olarak anılır.

<span class="mw-page-title-main">Anthemios (matematikçi)</span> Bizanslı Rum bilim insanı ve mimar

Trallesli Anthemius, Konstantinopolis şehrinde bulunan Ayasofya Katedrali'ni, İsidoros ile birlikte tasarlayan Doğu Romalı mimar. Katedralin tasarımında, tamamen yeni bir mimari türü kullandı, bu da kiliseyi son derece istikrarsız hale getirmeye katkıda bulundu, bu yüzden yapının birkaç kez onarılması gerekti. İki odakta sabitlenmiş bir ip ile bir elipsin yapımını ve parabolün odak özelliklerini anlattı. Fizikte ışığın aynalardan yansımasını inceledi.

<span class="mw-page-title-main">Justinianus Veba Salgını</span> salgın

Justinianus Veba Salgını, Ticaret gemileri veba bulaşmış pire taşıyan sıçanlar barındırdığı için Bizans İmparatorluğu ve özellikle başkenti Konstantinopolis'in yanı sıra Sasani İmparatorluğu ile tüm Akdeniz çevresinde liman kentlerini etkileyen bir pandemidir. Bazı tarihçiler, Justinianus Veba Salgını'nın tarihin en ölümcül salgınlarından biri olduğuna inanmaktadır ve bu da iki asır boyunca yenilenerek tahmini 25-100 milyon insanın ölümüne yol açmıştır; ilk salgın sırasında Avrupa nüfusunun yarısına eşdeğer bir ölüm oranı vardır. Vebanın sosyal ve kültürel etkisi, 14. yüzyılda Avrasya'yı harap eden Kara Ölüm ile karşılaştırılmaktadır, ancak 2019'da yayınlanan araştırmalar, vebanın ölüm oranının ve sosyal etkilerinin abartıldığını savunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Nikitas Honiatis</span> Bizanslı tarihçi

Nikitas Honiatis, gerçek soyismi Akominatos (Ἀκομινάτος) olarak geçer, Yunan asıllı Bizans hükûmet görevlisi ve tarihçidir - kardeşi Mihail Akominatos gibi, Chonae'den gelip ona Konstantinopolis'te eşlik etmiştir. 1118 ile 1207 yılları arası Doğu Roma İmparatorluğu tarihini yazmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mihail Psellos</span> Bizanslı tarihçi

Michael Psellos ya da Psellus Bizanslı yazar, Yeni Platoncu filozof, tarihçi ve siyasetçi. Doğumu büyük olasılıkla 1017 ya 1018 yılındadır. 1078 yılında öldüğü muhtemeldir ama bazı kaynaklar 1096'ya kadar hayatta kaldığını bildirmektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Bizans hukuku</span>

Bizans hukuku, artan Hristiyan etkisi ile özünde Roma hukukunun devamıdır. Çoğu kaynak Roma hukuk geleneği olarak Bizans hukuku'nu 6. yüzyılda I. Justinianus hükümdarlığı ile başlatıp 15. yüzyılda İstanbul'un Fethi ile bitirir.

<span class="mw-page-title-main">557 Konstantinopolis depremi</span>

557 Konstantinopolis depremi, 14 Aralık gecesi gerçekleşmiştir. Agathias, İoannis Malalas ve Günah Çıkartıcı Theofanis'in eserlerinde anlatılan bu deprem, Bizans İmparatorluğu'nun başkenti Konstantinopolis'e ve depremlerle sık sık karşılaşılan bölgeye büyük zarar verdi. Daha küçük depremler, sırasıyla, nisan ve ekim ayında olmak üzere, büyük olaydan önce gerçekleşmişti. Aralık ayında ana deprem eşsiz bir gaddarlık ile şehri "neredeyse tamamen yıktı". Ertesi yıl kubbesinin çöküşüne etkisi olacak şekilde Ayasofya'ya zarar verirken, Konstantinopolis surlarına verdiği zarar Hun işgalcilerin sonraki dönemler kolaylıkla nüfuz edebilmelerine neden oldu.

<span class="mw-page-title-main">Mitileneli Zaharias</span> 5.ve 6. yüzyıl Midilli piskoposu

Mytilene'li Zacharias, Zacharias Scholasticus ya da Zacharias Rhetor olarak da bilinir, piskopos ve kilise tarihçisi.

<span class="mw-page-title-main">Petrus (patrisyen)</span> Bizanslı tarihçi

Patrisyen Petrus, kıdemli Doğu Roma bürokrat, diplomat ve tarihçisi. İyi eğitimli ve başarılı bir avukattı, defalarca Ostrogot İtalya'ya 535-554 arası Gotlar Savaşı öncesi elçi olarak gönderilmiştir. Diplomatik yeteneklerine rağmen, savaşı engelleyememiş ve birkaç yıl Ravenna'da Gotlar tarafından hapsedilmiştir. Serbest bırakıldıktan sonra, imparatorluk bakanlarının başı olan magister officiorum makamına atanmış, bu makamı 26 yıl elinde tutmuştur. Yetenekleriyle, I. Justinianus'un önde gelen bakanlarından biri olmuş, Bizans imparatorunun din siyasetinde ve en önemlisi 20 yıl süren Lazika Savaşı'nı sona erdiren barış anlaşması görüşmelerine başkanlık etmek olan Sasani İmparatorluğu ile ilişkilerde önemli rol oynamıştır. Tarih yazımlarının sadece parçaları günümüze ulaşmıştır fakat erken dönem Bizans merasimleri ve Bizans ile Sasani arasındaki diplomatik konular üzerine eşsiz bir kaynak sunar.

<span class="mw-page-title-main">Utrigurlar</span>

Utrigurlar, M.S. 6. yüzyılda Karadeniz-Hazar steplerinde yaşayan göçebe atlılardı. Batılarında yer alan Kutrigurlara benzerlerdi.

Kilikyalı Simplikios veya Latinceleştirilmiş şekliyle Simplicio, Öklid ve Aristoteles de dahil olmak üzere diğer filozofların ve matematikçilerin çalışmaları üzerine yorumlar yazan bir Yunan matematikçi. Ammonius Hermiae ve Damaskios'un bir öğrencisi ve Yeni Platoncuların sonuncusuydu. Eserleri, Simplikios'un çalışmaları olmadığı takdirde kaybolacak olan eski filozoflar hakkında birçok bilgiyi korumuş ve günümüze ulaşmasını sağlamıştır.

Zosimus Bizans İmparatoru I. Anastasius döneminde Konstantinopolis'te yaşamış Yunan tarihçidir. Fotios'a göre bir comes idi ve imparatorluk hazinesinin "avukatı" olarak görev yapıyordu. Zosimus, I. Konstantin'in geleneksel çok tanrılı dini reddetmesini kınamasıyla da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">İlk veba salgını</span> veba salgınları serisi, 541-767

İlk veba salgını, Yersinia pestis bakterisinin neden olduğu bulaşıcı hastalık olan vebanın ilk Eski Dünya salgınıdır. Erken Orta Çağ Pandemisi olarak da adlandırılan bu hastalık, 541'de Justinianus Veba Salgını ile başladı ve 750 veya 767'ye kadar devam etti; Justinianus Veba Salgını'nı takip eden en az on beş veya on sekiz büyük veba dalgası tarihsel kayıtlardan tespit edilmiştir. Pandemi, en şiddetli ve en sık Akdeniz Havzası'nı etkiledi, ancak Yakın Doğu ve Kuzey Avrupa'yı da etkiledi. Doğu Roma imparatoru I. Justinianus'un adı bazen Geç Antik Çağ'daki tüm veba salgınları dizisinin yanı sıra 540'ların başlarında Doğu Roma İmparatorluğu'nu vuran Justinianus Vebası için de kullanılır.

Panopolis'li Nonnus'(Nónnos ho Panopolítēs, fl. MS 5. yüzyıl), İmparatorluk Roma döneminin en dikkate değer Yunan epik şairiydi. O, Mısır Thebaid'teki Panopolis'in (Ahmim) yerlisiydi ve muhtemelen MS 5. yüzyılda yaşadı.Tanrı Dionysos'un destansı bir hikâyesi olan Dionysiaka'nın ve Yuhanna İncili'nin bir yorumu olan Metabol'un şairi olarak bilinir. Dionysos destanı, Dionysos'un hayatını, Hindistan'a yaptığı seferi ve batıya muzaffer dönüşünü anlatır, Homeros Yunancası ve daktili heksametre ile yazılmıştır ve 20.426 satır ile 48 kitaptan oluşur.