Agathe Uwilingiyimana

Agathe Uwilingiyimana ya da bilindiği adı ile Madame Agathe^[1] (23 Mayıs 1953 - 7 Nisan 1994), Ruandalı öğretim görevlisi ve siyasetçi. Uwilingiyimana, Afrika ülkesi Ruanda'da 1993 ile 1994 yılları arasında başbakan olarak görev almıştır.

Hutu kökenli olan Uwilingiyimana, 1953 yılında başkent Kigali'nin 140 km güneydoğusunda yer alan Nyaruhengeri köyünde dünyaya gelmiştir. Ailesi doğumundan kısa bir süre sonra çalışıp para kazanabilmek adına Butare'yi terk ederek Belçika Kongosu'na göç etmişlerdir. Uwilingiyimana'nın ailesi dört yaşına geldiğinde yeniden Butare'ye dönüş kararı almıştır.

İlk öğrenim hayatının ardından Notre Dame des Citeaux High School sınavlarını kazanarak burada okumaya başlamıştır. Yirmi yaşına geldiğinde Beşeri bilimler alanında eğitim verme hakkını elde eden Uwilingiyimana, öğretim görevlisi olarak görev almaya başlamıştır.

1976 yılında matematik ve kimya alanında da lisans eğitimini tamamlayan Uwilingiyimana, Butare'de bir okulda matematik öğretmeni olarak görev almaya başlamıştır. Otuz yaşına geldiğinde Ruanda Ulusal Üniversitesi'nde kimya dalında öğretim görevlisi olarak hizmet vermeye başlamıştır.

1986 yılında Butare Koleji içerisinde kurduğu Tasarruf ve Kredi Kooperatifi adı altındaki yardım organizasyonu ile gerçekleştirdiği başarılı işler sonucunda Kigali'de bulunan devlet yönetiminin dikkatini çeken Uwilingiyimana, mutsuz olan ülkenin güney kesimini temsilen 1989 yılında Ticaret Bakanlığı bünyesinde birçok direktörden biri olarak göreve başlatılmıştır.

1992 yılında muhalefette yer alan Demokratik Cumhuriyet Hareketi (MDR) bünyesine dahil olan Uwilingiyimana, dört ay gibi kısa bir sürede Dismas Nsengiyaremye başbakanlığında kurulan kabinede yer alarak Eğitim Bakanı olmuştur. Eğitim Bakanı olduktan sonra yaptığı ilk icraatlardan biri olarak akademi alanında var olan etnik köken kota sistemini ortadan kaldırmış, bu hareketi sonrasında aşırı Hutu partilerin düşmanlığını kazanmıştır.

Devlet başkanı Juvénal Habyarimana önderliğinde iç savaşın tarafları olan partiler arasında ateşkes ilan ettiği Arusha Antlaşması döneminde başbakan koltuğunda oturan Uwilingiyimana, bu antlaşma sonrasında görevi başındaki on sekizinci gününde görevinden alınıp yerine görevden uzaklaştırılmasında da katkısı bulunan Faustin Twagiramungu atanmak istense de, görevini fiilen sürdürmeye ve Yöneten Başbakan olarak makamını korumayı başarmıştır.

6 Nisan 1994 tarihinde devlet başkanı Habyarimana'nın Genelkurmay Başkanı Déogratias Nsabimana ve Burundi devlet başkanı Cyprien Ntaryamira ile birlikte içerisinde bulunduğu uçağın düşürülmesi sonrasında başbakan Uwilingiyimana aynı akşam Radio France yayınına katılmış ve şu açıklamayı yapmıştır:

Ateş ediyorlar, insanları terörize edip evlerinde yerde yatmak zorunda bırakıyorlar. İnanıyorum ki devlet başkanımızın öldürülmesinin getirdiği sonuçların acısını çekiyoruz. Bizler siviller olarak hiçbir şekilde devlet başkanımızın ölümünden sorumlu değiliz

Bu açıklamasının yanı sıra bu olayı çözmek için hemen adım atılacağını ifade etmiştir. Uwilingiyimana'nın kayıt altına alınan son röportajı olarak önem taşıyan bu açıklamalarının ardından Birleşmiş Milletler Barış Gücü askerleri gece 03:00'da kendisini alıp Radio Rwanda yayınında halka canlı olarak seslenmesini ve sükunete davet etmesini sağlamak için buraya götürmeyi hedeflemişler, bu doğrultuda evine gidilmiştir.

Bu süreçte evi BM Barış Gücü askerlerinin yanı sıra Ruanda hükûmet askerleri tarafından da korumaya alınan Uwilingiyimana, evinin önünde Belçikalı BM Barış Gücü askerleri ile Ruanda askerleri arasında yaşanan gerginlik sonrasında Ruandalı polislerin çite delik açmak suretiyle gösterdiği desteği ile evinden kaçarak sabah saat 7 gibi BM'nin Kigali'de bulunan binasına saklanmışlardır. İlerleyen süreçte BM tarafından gerçekleştirilen tahkikatta dinlenen şahitler saat 10 gibi binaya Ruanda askerlerinin geldiğini ve Uwilingiyimana'yı sorarak onu aradıklarını ifade etmişlerdir. Bu saatten sonra Uwilingiyimana'nın akıbeti hakkında detaylı bir bilgiye ulaşılamamış, kendisinin hangi şartlarda, kimin tarafından ve saat kaçta öldürüldüğü yönünde kesin bilgilere ulaşılamamıştır.

• A complete biography from FAWE (Since the Forum for African Women Educationalists has created an award in her honour it is to be expected that this contains no criticism of Agathe Uwilingiyimana.)
• Gunhild Hoogensen and Bruce O. Solheim (2006) 'Agathe Uwilingiyimana', page 48-50, "Women in power - women leaders since 1960", Westport, CT: Praeger
• Torild Skard (2014) 'Agathe Uwilingiyimana', page 291-2, "Women of power - half a century of female presidents and prime ministers worldwide", Bristol: Policy Press
• Kevin A. Hill: Agathe Uwilingiyimana. In: Rebecca Mae Salokar, Mary L. Volcansek (Hrsg.): Women and the Law. A Bio-Bibliographical Sourcebook. Greenwood Press, Westport CT u. a. 1996, Sayfa 323–328.
• Ruanda eski başbakanı hakkında bilgiler14 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.