İçeriğe atla

Agada

Darmstadt Agadası'ndan bir sayfa (Almanya, 1420 yılı civarı)

Agada[1][2] ya da Hagada (Yahudi İspanyolcasıagada; İbranice "tekrar etme ve okuma" ya da "hikâye, kıssa" anlamlarına gelen[1] הַגָּדָה hagadá kelimesinden türetilir), Yahudilikte Hamursuz Bayramı Sederi'ni (yani düzenini) açıklayan bir metin. Yahudilik uygulamalarına göre, her Yahudi için Seder sofrasında Agada'yı okumak, Tanrı'nın Mısır'daki İsrailoğulları'nı "güçlü bir el ve uzanmış bir kol ile [en]" kölelikten kurtarması hakkındaki Çıkış Kitabı hikâyesini kendi çocuklarına anlatma mitsvahının yerine getirilmesini teşkil eder.

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Haggadah ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Kaynakça

  1. ^ a b Başaran, İsmail (Nisan 2020). "Yahudilikte Sözlü Geleneğin Bir Parçası Olarak Agada'nın Bir Değerlendirmesi". Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22. Erişim tarihi: 4 Ekim 2023. 
  2. ^ Galiko, Ziva (13 Nisan 2011). "Saraybosna Agada'sı". Şalom. 3 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yahudilik</span> tek tanrılı etnik bir İbrahimî din

Yahudilik, Yahudi milletinin kolektif inancını, kültürünü, hukukî kurallarını ve medeniyetini içeren etnik bir dindir. İlk İbrahimî din olmasının yanı sıra insanlık tarihindeki en eski dinler arasında da yer alan Yahudilik, monoteizm temelli dinlerin ilk örneğidir. Yahudilik, riayetkâr Yahudiler tarafından "Avraham'ın YHVH ile yaptıkları sözleşmenin bir ifadesi" olarak yorumlanır. Geniş metinleri ve uygulamaları, çeşitli teolojik pozisyonları ve örgütlenme biçimlerini kapsayan Yahudilik, bir İbrani felsefi görüşü olmakla birlikte aynı zamanda bir dünya görüşüdür. Torah, Tanah'ın bir parçasıdır ve Midraş ile Talmud gibi ikincil metinlerle birlikte temsil edilen tamamlayıcı bir sözlü geleneğin parçasıdır. Dünya çapındaki toplam 14 ila 15 milyon takipçisi ile Yahudilik, en büyük onuncu dindir.

Talmud, Yahudi medeni kanunu, tören kuralları ve efsanelerini kapsayan dinî metinlerdir. İbranice lamad (öğrenmek) kökünden gelir. Mişna ve Gemara bölümlerinden müteşekkildir. Talmud'un iki versiyonu vardır: 3. ila 5. yüzyıla ait olduğu kabul edilen ancak daha eski dokümanları da içeren Babil Talmudu ve daha eski olan Filistin ve Yeruşalayim (Kudüs) Talmudu.

<span class="mw-page-title-main">Hamursuz Bayramı</span> Mısır’da kölelikten kurtarılan Antik İsraillilerin göçünü anan Yahudi bayramı

Pesah, Fısıh veya Hamursuz Bayramı, bir Yahudi bayramı ve festivalidir. Mısır'da kölelikten kurtarılan Antik İsraillilerin göç hikâyesini anar. Pesah, Yahudi takvimindeki Nisan ayının 15. günü başlar, bu tarih Kuzey Yarım Küre’de bahara denk gelir ve bayram 7 veya 8 gün kutlanır. Yahudi bayramları arasında en çok kutlanan bayramlardan biridir.

Yeniden yapılanmacı Yahudilik, haham Mordecai Kaplan (1881-1983) tarafından geliştirilen kavramlara dayanan ve Yahudiliği sadece bir din olarak değil, giderek gelişen bir uygarlık olarak gören bir Yahudi hareketidir.

Muhafazakâr Yahudilik, 19. yüzyılın ortalarında, Almanya Yahudileri arasında ortaya çıkmıştır. Konservatif Yahudilik olarak da bilinir. Muhafazakâr Yahudiliğin temsilcileri Isaac Bermays (1791-1849) ile Zacharia Franklen (1801-1871)'dir. Geleneklere bağlılıkta taviz verememe ve laikliğe karşı olan Muhafazakâr Yahudilik daha sonraki yıllarda Amerika Birleşik Devletleri'nde de sempatizan bulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Davud Yıldızı</span> sembol

Davud'un Yıldızı veya Davud'un Kalkanı, Yahudi milletinin MÖ 1000'lerden beri millî sembolüdür. İsmini Antik İsrail'in kralı Davud'dan alan yıldız, Orta Çağ'dan beri Yahudi Yıldızı olarak bilinmiş ve daha eski bir sembol olan Menora ile birlikte adı Yahudilikle beraber anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İran Yahudileri</span>

İran Yahudileri, eskiden Pers İmparatorluğu ya da İran'da yaşamış veya hâlen İran'da yaşamakta olan Yahudiler'e denir.

<span class="mw-page-title-main">Etiyopyalı Yahudiler</span> Beyti İsrail adıyla anılan Etiyopyalı Yahudi topluluğu

Beta Israel bugün birçoğunun İsrail'de yaşadığı Etiyopyalı Yahudiler'in adıdır. Yahudi olmayan Etiyopyalılar tarafından Amharca "Sürgündekiler" ya da "Yabancılar" anlamına gelen aşağılayıcı bir kelime olan Falaşa sıfatının kullanıldığı da görülür.

Yahudilik'in bir alt kolu olan Hümanist Musevilik Tanrı'dan çok Yahudi kimliğinin bir parçası olan Yahudi kültürü ve tarihine önem verir. Felsefesi hümanizm ve Seküler hümanizm'den türemiş bu sektin ayin ve törenlerinde Tanrı'ya yakarış yoktur. İnançları özetle şunlardır:

İspanyol Engizisyonuyla başlayıp Holokost'la neredeyse yok olmaya yüz tutan, II.Dünya Savaşı ve Yugoslav savaşlarını atlatan Bosna-Hersek'teki Yahudilerin zengin bir tarihi vardır.

Şema Yisrael, Tevrat'ın bir bölümünün ilk iki sözcüğü olan ve Yahudi ayin sisteminde sabah ve akşamları okunan bir Yahudi duası. Şema duası Yahudi akidesinin temel unsurlarını içerir ki ilk cümlesi Yahudi akidesinin temelini oluşturan monoteizm yani tek Tanrı inancının göstergesidir: "Duy, ey İsrail! Yahova bizim Tanrımızdır! Yehova tektir!"

Nepal'deki Yahudilerin tarihinde kalıcı Yahudi cemaatinin sayısı çok az olup çoğunluğunu diplomatik yetkililer ve Chabad kadrosu oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Katar'daki Yahudilerin tarihi</span>

Katar'daki Yahudilerin tarihi ve bunun hakkındaki bilgiler çok sınırlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kripto-Yahudilik</span>

Kripto-Yahudilik veya Gizli Yahudilik, gizlice Yahudiliği uygulamak fakat topluma karşı farklı bir dini uyguluyormuş gibi görünmektir; bu dinin takipçilerine, "gizli" anlamına gelen Yunanca κρυπτός (kriptos) sözcükten gelir "kripto Yahudiler" denir. Kripto Yahudi terimi atalarının bazı Yahudi geleneklerini takip eden fakat genelde Katoliklik gibi farklı bir dinden gözükenlere de denir. Bu fenomen Orta Çağ'da Yahudilerin 1492'de İspanya'dan kovulmasıyla başladı.

<span class="mw-page-title-main">Kim bir Yahudi'dir?</span> Yahudi kimliği ile ilgili temel soru

"Kim bir Yahudi'dir?", Yahudi kimliğinin temel sorusudur. Yahudi şahsın kültürel, dini, soyağacı ve kişisel boyutlarını irdeler. Bu soru, Almanya'da Nazi Partisi tarafından hazırlanan Nürnberg Yasaları'nda da ele alınmıştır.

Yahudiliğe geçiş, Yahudi cemaatinin üyesi olmayı arzulayan Yahudi olmayan birinin yaptığı dini işlemdir. Yahudiliği tercih etmek, Yahudilik ilkelerine uymayı istemektir. Yahudi milletinin bir parçası olunamaz, çünkü Yahudiler bir etnisitedir. Bu dini geçiş bazen Yahudilikleri şaibeli olanların Yahudiliğini tasdiklemek için de yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi ateizmi</span> Etnik ve kültürel olarak Yahudi olanların benimsediği ateizm

Yahudi ateizmi, etnik olarak Yahudi, ancak fikir ve dünya görüşü olarak ateist olanlardır. Yahudilik etnik olduğu kadar dinî noktaları da kapsadığı için, doğal olarak Ateist Yahudilik çelişkilere yol açmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi felsefesi</span> Yahudiler tarafından yürütülen felsefeler bütünü

Yahudi felsefesi, Yahudiler tarafından yürütülen tüm felsefeleri içerir. Modern Haskala ve Yahudi kurtuluşuna kadar Yahudi felsefesi, tutarlı yeni fikirleri Rabbânî Yahudilik geleneğiyle uzlaştırma girişimleriyle meşguldü, böylece yeni ortaya çıkan Yahudi olmayan fikirleri benzersiz bir Yahudi skolastik çerçeve ve dünya görüşü içinde örgütledi. Modern topluma kabul edilmeleriyle birlikte laik eğitime sahip olan Yahudiler, içinde bulundukları dünyanın taleplerini karşılamak için tamamen yeni felsefeler benimsediler veya geliştirdiler.

<span class="mw-page-title-main">Abayudaya</span>

Abayudaya Uganda Ve Kenya Çevreinde Yaşayan Ve Uganda Planı'nın Etkisi İle 1903'ten sonra Musevi Olmuş Uganda ve Kenya Kabilelerine Denir bu kabilelerde neredeyse dinleri dışında hiçbir şey değişmemiştir Tahmin Edilen Abayudaya Kabilelerinin Nüfusü 1123'tür Genellikle Uganda'nın Kampala Şehrinde Yaşayan Abayudaya Nüfusunun %25'i Dinleri Nedeni İle Batı Asya'da bulunan İsrail'e Göçmüştür

<span class="mw-page-title-main">Saraybosna Agadası</span>

Saraybosna Agadası, Hamursuz Bayramı Sederi'ni açıklayan Agada metnini geleneksel resimli hâliyle barındıran ışıklı bir el yazması. Saraybosna Agadası, geçmişi tahminen 1350 yılı Barselona civarlarına dayanan bir grup Sefarad agadasına ait ve Dünya'da kendi türünden olan en eski agadalardan biri.