İçeriğe atla

Afrika tarihi

Afrika tarihi, Afrika kıtasında olan olayları kapsar. Afrika, modern insanın ilk ortaya çıktığı bilinen yerdir. Daha sonraki dönemlerde Kuzey Afrika'da Antik Çağ'da Mısır, Kartaca gibi medeniyetler ortaya çıkmış olmakla birlikte, kıtanın güney kısımlarında göçebe hayat devam etmiştir. Kıta, Roma'nın, Bizans'ın, Arapların, Osmanlı'nın ve en sonunda Avrupalıların işgaline uğramış, bu işgaller kıtanın sömürülmesine ve farklı fikirlerin ve dinlerin yayılmasında etkili olmuştur.

Tarih öncesi

Modern İnsanın yayılışı

Afrika yaklaşık olarak 3,6 milyar yıl ila 2 milyar yıl önce oluştu.[1] İnsanın evrimsel tarihi Afrika’da başladı. İlk defa Hominidler Afrika'da gelişti. İlk defa taş aletler 3.3 milyon yıl önce günümüz Kenya topraklarında kullanıldı.[2] Bu taş aletleri Hominiler yapmıştı. Homo ergaster ilk olarak Afrika kıtasında ortaya çıktı. 1,5 milyon yıl önce ilk defa Homo erectus ortaya çıktı. Muhtemelen Homo ergesterden türemişti. Muhtemelen Homo Erectus ilk avcılardı.Homo erectus ateşi kontrol altına alabilen ve toplu avlanan bir türdü.[3] Homo erectus ile birlikte taş teknoloji daha karmaşık bir hal aldı. Homo erectus Afrika'dan çıkan ilk insan türüydü.

İlk Homo sapiens şu anki keşifler ile Fas'ta bulundu ve yaklaşık 300.000 yaşında olduğu tahmin ediliyor.[4] Modern insan alet yapımındada gelişmişti. Kuzeydoğu Afrika'da MÖ 10.000 - 8000 yılları arasında tarım yapılmaya başlandı. MÖ 11. bin yılda Afrika'da çömlekçilik başladı. Afrika'da hayvanlar evcilleştirilmeye başlandı.

Antik Çağ

Kuzey Afrika

Antik Mısır

Gize Piramitleri

Antik Çağ'da Afrika birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Günümüz Mısır coğrafyasında Mısır medeniyeti kurulmuştur. Aşağı ve Yukarı Mısır siyasi olarak Firavun Narmer veya Firavun Menes tarafından birleştirilmiş; böylece Eski Krallık dönemi başlamıştır. Antik Mısır piramitleri ile tanınmaktadır. Dini yapısı ise Akhenaton dönem hariç çok tanrılı olup, Akhenaton döneminde Aton'un merkezinde yer aldığı Atenizm adlı tek tanrılı inanç sistemi benzeri yapıya geçilmiştir. Akhenaton'un ölümü ardından eski çok tanrılı yapıya geri dönülmüştür.

Orta Krallık dönemi Mısır'ın kargaşa ile geçmiştir. Mısır, Yeni Krallık döneminde emperyalist bir politika izlemiştir. Yeni Krallık dönemi sonrasında Ptolemik hanedanlığına kadar Kuşit, Asur, Pers ve Makedonya işgalinde kalmıştır. Mısır ayrıca İbrahimî dinlerde Musa ve Yusuf gibi peygamberlerin hikâyelerinin geçtiği bir coğrafyadır. Ptolemaios Krallığı'nın lideri Kleopatra'nın intiharı ile Mısır Roma eyaleti oldu. Roma kontrolü sürecinde Mısır hanedanlığın malı oldu ayrıca Hristiyanlık Kuzey Afrika'da yayıldı.

Kartaca

Kuzey Afrika, Yunan ve Fenike kolonizasyonuna uğramıştır. Kartaca bir Fenike kolonisi olarak kurulmuştur. Kartaca; Kuzey Afrika, Sicilya, Güney İtalya ve İber Yarımadası'nda varlığını sürdürmüştür. Kartaca, ilk başlarda monarşi ile yönetilirken daha sonrasında oligarşik cumhuriyet ile yönetilmeye başlanmıştır. Devlet, Pön Savaşları sonucunda yıkılDI. Kuzey Afrika'da antik çağda Berberiler varlık gösteriyordu. Roma Pön savaşlarından sonra Kuzey Afrika'yı kontrol altına aldı. Kavimler göçü ile birlikte Kuzey Afrika Vandal işgaline uğradı.

Etiyopya ve Sudan

Etiyopya coğrafyasında ise Aksum Krallığı vardı. Aksum Krallığı resmî din olarak Hristiyanlığı seçmiştir. Sudan'da ise Kuş Krallığı hüküm sürmüştür.

Sahra Altı Afrika

Bantu halkları, Antik dönemde Batı Afrika'dan kıtanın dört bir yanına doğru yayılmışlardır.

Orta Çağ

Kuzey Afrika

Vandal işgali sonrası kurulan Vandal Krallığı, Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu'nun Kuzey Afrika'ya seferler düzenlemesi ile ele geçirildi. İlerleyen dönemlerde EmevîAraplar Kuzey Afrika'yı ele geçirdi. Arap akınları sonrasında Afrika'da İslam yayıldı. İslamiyet sonrasında Afrika'da İslami devletler kuruldu ve takip eden dönemlerde Kuzey Afrika'ya Haçlı Seferleri gerçekleşti.

Sahra Altı Afrika

Afrika'da da çeşitli İslamî devletler kuruldu. Mali topraklarında Mali İmparatorluğu hüküm sürdü. Mali hükümdarı Mansa Musa, serveti sayesinde büyük bir ün elde etti. Uganda topraklarında Buganda hakimiyeti gerçekleşti. Batı Afrika'daki en gelişmiş krallıklardan biri ise Benin'di.

Modern Çağ

1880 yılında Afrika

15. yüzyıldan itibaren Afrika, Avrupalılar tarafından kolonize edilmeye başlandı. Aynı dönemde Osmanlı'nın Kuzey Afrika'ya doğru genişlemesi gerçekleşti. Bartolomeu Dias tarafından Ümit Burnu Avrupalılarca keşfedildi. Yeni Dünya'daki denizaşırı Avrupa kolonilerindeki işgücü ihtiyacını karşılamak için Amerika ve Afrika arasında geniş çaplı bir köle ticareti gelişti. Afrika'daki Avrupalı devletlerin kontrolündeki topraklar 1800'lerin sonunda kıtanın sadece %10'unu kaplarken, 1914 senesinde %90'ından fazlasını kapsar hale gelmiş, bu olay Afrika Talanı olarak isimlendirilmiştir. 20. yüzyılda Afrika devletleri Avrupalı devletlerden bağımsızlıklarını kazanmıştır. 1963'te Afrika Birliği kurulmuştur.

Kaynakça

  1. ^ "Africa - Geologic history". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 15 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2021. 
  2. ^ "3.3 Milyon Yaşındaki Dünyanın En Eski Taş Aletleri Kenya'da". Arkeofili. 22 Mayıs 2015. 1 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2021. 
  3. ^ "Keşfedilen En Eski Homo erectus Kafatası, 3 Farklı İnsan Türünün Afrika'da Aynı Zamanda Yaşadığını Ortaya Çıkardı!". Evrim Ağacı. 16 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2021. 
  4. ^ "Antik Genom Analizine Göre Modern İnsanlar 350.000 Yıl Önce Ortaya Çıktı". Arkeofili. 5 Ekim 2017. 6 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kartaca</span> Tunusta arkeolojik bir sit alanı

Kartaca, MÖ 814 yılında, Tunus yarımadasında kurulmuş olan bir Fenike kolonisidir. Kartaca, Fenike dilinde Kart-hadaşt yani "Yeni Kent" anlamına gelmektedir. Kart Hadaşt, 22 sessiz harften oluşan Fenike abecesiyle QRT-HDST olarak yazılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Vandallar</span>

Vandallar, Doğu Cermen kavimlerindendir. Kavimler Göçü sırasında 5. yüzyılda Roma İmparatorluğu'nun değişik eyaletlerini yağmalamalarıyla tanınırlar. Bu eyaletler sırasıyla Galya (Gallia), Galiçya, Endülüs, Kuzey Afrika ve Akdeniz adalarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Korsika</span>

Korsika, Akdeniz'de Fransa'ya bağlı bir adadır. Fransa'nın güneydoğusunda, İtalya'nın batısında ve Sardinya adasının kuzeyindedir.

<span class="mw-page-title-main">Sardinya</span> İtalyada ada

Sardinya, Akdeniz'de, İtalya'ya ait bir ada. Akdeniz'in Sicilya'dan sonra ikinci en büyük adasıdır. Yüzölçümü 24.090 km² olup, ada nüfusu 1.656.960'tır. İtalya'nın batısında, Korsika'nın güneyindedir.

<span class="mw-page-title-main">Pön Savaşları</span> Kartaca Savaşları

Pön Savaşları, Kartaca Savaşları olarak da bilinir. Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasında, MÖ 264-146 yılları arasında, Akdeniz deniz ticaretini ele geçirmek ve elde tutmak için yapılan ve üç evre olarak gerçekleşen savaşlardır. Döneminin bilinen en geniş çaplı savaşlarıdır. Pön sözcüğü, Latince'deki Punicus sözcüğünden türetilmiş bir sözcük olup "Kartacalı" anlamına gelmektedir ve Kartacalıların Fenike kökenini belirten bir sözcüktür.

Helenistik Dönem, Büyük İskender'in istilalarıyla başlayan, Antik Dünya'da Grek etkisinin doruğa ulaştığı dönemdir. Dönem, Klasik Grek Dönemini izlemiştir ve Helenistik Dönem'in ardından, Klasik Grek egemenliğindeki bölge Roma Cumhuriyeti hakimiyetine geçmiştir. Bu dönemde dahi Klasik Grek kültürü hâlen Roma hakimiyetine sızmıştır. Öyle ki Latincenin yanı sıra Grekçe konuşulmaya ve yazılmaya devam edildi. Helenistik Dönem bazen, Klasik Grek Uygarlığı'nın gerileme ve çöküş dönemi olarak görülmektedir. Bir başka açıdan da Klasik Grek Uygarlığı ile Roma Uygarlığı arasında bir geçiş dönemi olarak görülür. Dönemin başlangıcı çoğu kez Büyük İskender'in ölüm tarihi olan MÖ 323 olarak alınır. Dönemin sonu ise Yunanistan Yarımadası'nın Roma Cumhuriyeti tarafından işgal edildiği MÖ 146 olarak kabul edilir. Bazı tarihçiler ise Büyük İskender'in imparatorluğu'ndan kalan son devlet olan Ptolemaios Hanedanlığı'nın Aktium Savaşı'nda yenilgiye uğrayıp yıkıldığı tarih olan MÖ 31-30 tarihini Dönem'in sonu olarak kabul ederler.

<span class="mw-page-title-main">Afrika (eyalet)</span>

Afrika (Africa), Roma İmparatorluğuna bağlı bir eyalet. Kabaca günümüz Tunus topraklarının kuzeyini ve batı Libya'nın Gabes Körfezi boyunca uzanan Akdeniz kıyılarını içerirdi. Kıta Afrika adını bu Roma eyaletinden sonra almıştır. Aynı bölge, daha sonra Araplar tarafından da orijinal lisanına sadık kalınarak İfrikiya olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sicilya (eyalet)</span> Roma Cumhuriyetinin prokonsüler bir vali tarafından yönetilen eyaleti

Sicilya, Roma Cumhuriyeti tarafından, Kartaca ile yapılan Birinci Pön Savaşlarında ele geçirilen topraklarda prokonsüler bir vali tarafından yönetilecek şekilde MÖ 241 yılında organize edilen Romanın ilk eyaletidir. Sicilya ve Malta adalarından oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Kartaca Kuşatması (y. 149-146 MÖ)</span>

Kartaca Muharebesi Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasında savaşılan Pön Savaşlarının üçüncüsünün tek ve son silahlı çatışmasıdır. MÖ 149 yılında bir kuşatma harekâtı şeklinde başlamış ve 146 yılında Kartaca şehri ve devletinin yıkılması ve bir daha ayağa kalkamayacak şekilde tamamen ortadan kaldırılmasıyla sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Asya tarihi</span> Kıta Tarihi

Asya tarihi, Asya'nın çeşitli bölgelerinde, merkezi Avrasya bozkırlarındaki duruma bağlı olarak daha fazla veya daha az bağlama sahip Doğu Asya, Güney Asya ve Orta Doğu'nun tarihi olarak görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Antik Kartaca</span> Fenikeli şehir devleti ve imparatorluğu

Kartaca İmparatorluğu veya daha bilinen şekilde Kartaca,, MÖ 814 yılında Tunus yarımadasında kurulmuş olan bir Fenike kolonisi ve şehir devletidir. Bu şehir devletinin siyasî etki alanı MÖ 7. yüzyıldan MÖ 3. yüzyıl kadarki dönemde Kuzey Afrika sahillerinin büyük bir kısmı ile İber yarımadasının sahillerinin büyük bir kısmını ve batı Akdeniz adalarını ihtiva etmekte idi.

<span class="mw-page-title-main">Üçüncü Pön Savaşı</span>

Üçüncü Pön Savaşı, MÖ 149 - MÖ 146 döneminde eski Fenike kolonisi olan Kartaca Cumhuriyeti ile antik Roma Cumhuriyeti arasından yapılan üçüncü ve son savaştır.

<span class="mw-page-title-main">Vandallar Savaşı</span>

Vandallar Savaşı, Haziran 533 - Mart 534 döneminde Bizans İmparatorluğu ile Vandal Krallığı arasında yapılan, Vandal Krallığı'nın yenilip ortadan kaldırılması ile sonuçlanan ve çoğunluğu modern Tunus'ta yer alan savaştır. Bu savaş kendini tüm Roma İmparatoru olarak gören Bizans İmparatoru I. Justinianus'un Batı Roma İmparatorluğu'nun batıdaki arazileri tekrar eski sınırlarına kadar eline geçirmek amacı ile giriştiği bir seri muharebeden oluşan savaşların ilki idi.

<span class="mw-page-title-main">Vandal Krallığı</span>

Vandal Krallığı ya da Vandallar ve Alanlar Krallığı MS 435 ile MS 534 yılları arasında Kuzey Afrika ve Akdeniz adalarında Kral Genserik hükümdarlığı altında Cermen Vandallar tarafından kurulan krallıktır.

<span class="mw-page-title-main">Roma'nın Yağmalanması (455)</span> 455te yaşanon, Vandalların Romayı talan etmesi olayı

Roma'nın Yağmalanması, 455 yılında Kartaca'da yeni kurulan Vandal Krallığı'nın kralı Genserik komutasındaki Vandalların Roma'yı talan etmesi.

<span class="mw-page-title-main">Mısır tarihi</span>

Mısır tarihi, verimli Nil Nehri kıyıları ve deltası ile Mısır'ın yerli halkının başarıları ile uzun ve zengin olmuştur. Mısır hiyeroglifleri Rosetta Taşı'nın keşfi ve yardımıyla deşifre edilene kadar Mısır'ın eski tarihinin çoğu bir gizemdi. Antik Dünyanın Yedi Harikası arasında yer alan Keops Piramidi bu coğrafyada bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Libya tarihi</span>

Libya tarihi, Berberi yerli göçebe kabilelerine eklenen zengin etnik grup karışımını kapsar. Berberiler, Somali'deki Berberilerden Mali'deki Timbuktu'ya, Numidians döneminden beri ülkenin tüm tarihi boyunca var olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Afrika tarihi</span>

Kuzey Afrika tarihi ilk avcı göçebeleri gelişinden başlayıp Mısır ve Kartaca gibi antik uygarlıklara ev sahipliği yaparken daha sonraları Roma, Bizans, Arap ve Osmanlı fetihlerine uğramış Avrupa kolonileşmesi ve modern devletlerin ortaya çıkışı izlemiştir. Tarih boyunca Kuzey Afrika kıpti, arap, latin, berberi ve benzeri etnik zenginliğe sahip olarak birçok farklı kültürden medeniyetlere ev sahipliği yaptı. Amon inancı, Atenizm, kartaca dini, Hristiyanlık ve İslam gibi birçok inanç Kuzey Afrika'nın düşünce hayatını şekillendirdi.

Mauretania, Kuzey Afrika'da, Atlas Dağları'nın kuzeyinde günümüzde Fas'ın kuzeyi ile Cezayir'in batı ve orta bölümüne karşılık gelen antik bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Tarih öncesi Afrika</span>

Tarih öncesi Afrika, yazı sistemlerinin icadı ve kayıtlı tarihin belgelenmesinden önceki dönemlerde Afrika'daki insan varlığını ifade eder.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.