İçeriğe atla

Afganistan-Pakistan ilişkileri

Afganistan ve Pakistan birbirleriyle sınır komşusudur ve her ikisi de Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı üyesidir. İki ülke arasındaki ilişkiler, Pakistan'ın bağımsızlığını kazandığı ve Afganistan'ın Pakistan'ın BM'ye kabulüne karşı oy kullanan tek ülke olduğu 1947'den beri gergin durumda.[1] Afganistan, doğmakta olan Pakistan'daki ayrılıkçı hareketleri derhal silahlandırdı ve Pakistan topraklarının büyük bir bölümü üzerinde irredantist iddialarda bulundu; bu da iki ülke arasında normalleştirilmiş bağların ortaya çıkmasını engelledi. Afganistan'daki Savaş ve bu savaşın başlangıcından bu yana Pakistan'a sığınan milyonlarca Afgan mülteci, su hakları, Hindistan ve Afganistan'ın büyüyen ilişkileri ile ilgili çeşitli konularda daha fazla gerilim ortaya çıktı.

Ülkeler arasındaki ikili ilişkiler, Pakistan'ın Ağustos 1947'de bağımsızlığını kazanmasından hemen sonra başlayarak zayıftı. Afganistan, Durand Hattı'nın kalıcılığından Afganların hoşnutsuzluğu nedeniyle 1947'de Pakistan'ın Birleşmiş Milletler'e kabulüne karşı tek oyu aldı.[2]

Konfederasyon önerisi

2002-2007 yılları arasında Pakistan Dışişleri Bakanı olarak görev yapan bir diplomat olan Hurşid Mahmud Kesuri, esas olarak Durand hattıyla ilgili sınırlar meselesi etrafında odaklanan anlaşmazlıkları çözmek için, "bir zamanlar ciddi çabalar sarf edildi" diyor. Hükûmet düzeyinde bir Pak-Afgan Konfederasyonu için yapıldı" diyerek, bu girişimlerin Peştunistan meselesini canlandırdığı için genellikle Pakistan karşıtı olarak kabul edilen Başkan Muhammed Davud Han döneminde yapıldığını kesin olarak belirtti. Afganistan'da büyükelçi olarak da görev yapan siyasetçi Aslam Khattak, A Pathan Odyssey adlı kitabında bu süreçten söz ederek, Başbakan Firoz Han Noon ve Cumhurbaşkanı İskender Mirza'nın hem planlara katıldığını hem de birincisinin de kabul ettiğini söylüyor. Kral Zahir Şah "anayasal Devlet Başkanı olarak", "ne de olsa bağımsızlıktan sonra bir süre için bir Kraliçe 2.Elizabeth olduğunu ilan etti. Projenin başarısızlığını Davud Han'ın suikastına ve 1978'de Sovyet yanlısı DHP partisinin ve Nur Muhammed Taraki'nin gelişine bağlıyor.[3]

Kaynakça

  1. ^ "General Assembly, 2nd session :" (İngilizce). 1947. 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2022. 
  2. ^ Qassem, Dr Ahmad Shayeq (28 Mart 2013). Afghanistan's Political Stability: A Dream Unrealised (İngilizce). Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 978-1-4094-9942-8. 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2022. 
  3. ^ Neither a Hawk Nor a Dove: An Insider's Account of Pakistan's Foreign Relations Including Details of the Kashmir Framework (İngilizce). Oxford University Press. 2015. s. 6. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Afganistan</span> Batı, Orta ve Güney Asyanın birleştiği yerde bulunan devlet

Afganistan ya da resmî adıyla Afganistan İslam Emirliği, Orta Asya'nın güneyinde denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Doğu ve güneyde Pakistan; batıda İran; kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan; kuzeydoğuda ise Çin ile komşudur. 652.000 km² yüz ölçümlü, kuzey ve güneydoğusunu düzlüklerin oluşturduğu dağlık bir ülkedir. Başkenti ve en büyük şehri Kâbil'dir. Yaklaşık 40 milyonluk nüfusunun çoğunluğunu Peştunlar, Tacikler, Hazaralar ve Özbekler oluşturur. Ülke, uluslararası alanda Afganistan İslam Cumhuriyeti olarak tanınmaktadır. ABD'nin Afganistan'dan çekilmesine akabinde gerçekleşen Taliban saldırıları ile 15 Ağustos 2021'de Taliban'ın başkent Kâbil'i ele geçirmesi sonucunda kurulmuş olup, yönetimin devri konusundaki tartışmalar ve görüşmeler devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hamid Karzai</span> Afganistanlı siyasetçi

Hamid Karzai Peştun asıllı Afgan siyasetçi. Afganistan eski devlet başkanıdır. Taliban sonrası ilk devlet başkanıdır. 2001-2004 yılları arasında halk tarafından desteklenen Karzai, 2004 seçimleri sonrası dönemde yönetimde yolsuzluğun artması, ülke çapında Taliban ve El-Kaide militanların tekrar güç kazanmasıyla birlikte hem Karzai'nin hükûmetine karşı hem de ülkenin geleceğine karşı bir şüphe ve güvensizlik ortamı oluştu. 2009 yılı Kasım ayında bir kez daha devlet başkanı seçilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Eyüb Han</span> 2. Pakistan cumhurbaşkanı

Muhammed Eyüb Han, Pakistanlı asker ve siyasetçi. 1958-1969 arasında Pakistan cumhurbaşkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan-Türkiye ilişkileri</span>

Afganistan-Türkiye ilişkileri, Türkiye Cumhuriyeti'nin Afganistan İslam Emirliği'yle süregelen uluslararası politikalarını içerir.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Davud Han</span> Afgan siyasetçi

Serdar Muhammed Davud Han, Paştun asıllı Afgan siyasetçi. 1973-1978 arasında Afganistan devlet başkanıydı. Davud Han, reformist politikaları ile bilinmektedir, özellikle kadın hakları ile ilgili gerçekleştirdiği iki adet beş yıllık "modernizasyon planları" olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Abdurrahman Han</span> 1880den 1901e kadar Afganistan Emiri

Abdurrahman Han, 1880-1901 arasında hüküm süren Afganistan emiri.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Zahir Şah</span> Afganistan Kralı (1914-2007)

Muhammed Zahir Şah, 8 Kasım 1933'ten 17 Temmuz 1973'te tahttan indirilene kadar hüküm süren son Afganistan Kralıydı. 40 yıl boyunca görev yapan Zahir, 18. yüzyılda Durrani İmparatorluğu'nun kuruluşundan bu yana Afganistan'da en uzun süre görev yapan hükümdardı.

<span class="mw-page-title-main">Dost Muhammed Han</span>

Dost Muhammed Han, Afganistan hükümdarı (1826-1863) ve Barakzay Hanedanı'nın kurucusu. Birleşik Krallık ve Rusya arasında siyasal mücadele alanı olduğu bir dönemde Afganistan'ın bağımsızlığını korumuştur.

<span class="mw-page-title-main">Nur Muhammed Tereki</span> Afgan siyasetçi (1917-1979)

Nur Muhammed Tereki, Peştun asıllı Afgan siyasetçi. 1965-1979 arasında genel sekreterliğini yaptığı Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin 1978'de düzenlediği darbeden sonra devlet başkanlığı yaptı (1978-1979).

<span class="mw-page-title-main">I. İngiliz-Afgan Savaşı</span>

I. İngiliz-Afgan Savaşı diğer adıyla Auckland'ın Budalalığı, 1839-1842 yılları arasında Britanya İmparatorluğu ile Afganistan Emirliği arasında yaşanan ilk savaştır. Bu savaş Birleşik Krallık ile Rus İmparatorluğu arasındaki Büyük Oyun'un ilk çekişmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Cumhuriyeti</span>

Afganistan Cumhuriyeti, 1973-1978 yılları arasında varlığını sürdüren, tarihteki ilk Afgan cumhuriyetidir.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Emirliği</span>

Afganistan Emirliği, Orta ve Güney Asya'nın arasında yer alan, 1823-1926 yılları arasında hüküm sürmüş, bugünkü Afganistan ve Pakistan'ın bir kısmını oluşturan sınırlar içinde yer alan eski bir tarihi devlet ve emirliktir. Söz konusu devlet Kabil'deki Barakzay Hanedanı'nın kurucusu Dost Muhammed Han'ın Dürrânîler'i ortadan kaldırılmasıyla kuruldu. Emirliğin tarihinde; Orta Asya'da süper güç olma yarışı içinde olan Britanya İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu'nun arasındaki Gölgeler Turnuvası etkili olmuştur. Bu dönem, Afganistan'daki Avrupa etkisi olarak da nitelendirilmiştir. Afganistan Emirliği, daha sonra İngiliz güçleri tarafından Birinci İngiliz-Afgan Savaşı'na yol açan Sih İmparatorluğu ile olan savaşa devam etti. Savaş, İngilizlerin geri çekilip Dost Muhammed Han'ın yeniden tahta geçmesiyle sonuçlandı. Ancak İkinci İngiliz-Afgan Savaşı sırasında Britanyalılar bu sefer Afganları mağlup etmeyi başararak bugün modern Pakistan sınırları içinde yer alan Afgan topraklarını işgal etti ve Afgan dış ilişkilerini kendi himayesine aldı. Bu durum Afganların Üçüncü İngiliz Afgan Savaşını kazandıktan sonra Ravalpindi Antlaşması'nın imzalanması sonucu Emanullah Han'ın kontrolü geri kazanmasıyla son buldu.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Krallığı</span> 1926-1973 yılları arasında Orta Asyada bir monarşi

Afganistan Krallığı, Güney ve Orta Asya'da 1926'da Afganistan Emirliği'nin halefi olarak kurulan bir anayasal monarşiydi. Tahta çıktıktan yedi yıl sonra ilk kralı Emanullah Han tarafından emirliğin krallığa dönüşümü ilan edildi. Monarşi, 1973 Afganistan Darbesi'yle birlikte sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">Sevr Devrimi</span>

Sevr Devrimi, Afganistan Demokratik Halk Partisi tarafından, Afganistan Cumhuriyeti Devlet Başkanı Muhammed Davud Han'a karşı 27-28 Nisan 1978 tarihlerinde gerçekleştirilen devrim ve askerî darbe. Darbe sonucunda Muhammed Davud Han öldürüldü ve hükûmet devrildi. Oluşturulan devrim konseyinin başına geçen Nur Muhammed Terakki, kurulan Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin devlet başkanı oldu. Yeni hükûmete karşı olan bazı kesimlerin ayaklanması sonrasında ülkede başlayan savaşa, hükûmetin çağrısı doğrultusunda Aralık 1979'da Sovyetler Birliği de askerî müdahalede bulundu.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Savaşı (1978-günümüz)</span>

Afganistan Savaşı, Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin 27-28 Nisan 1978'de gerçekleştirdiği Sevr Devrimi ile Afganistan Cumhuriyeti'nin yıkılıp Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulması sonrasında, kurulan hükûmete karşı olan kesimin ayaklanmasıyla başlayan ve devam eden iç savaş. Savaşın evreleri şunlardır:

<span class="mw-page-title-main">Cenevre Anlaşması (1988)</span>

Cenevre Anlaşması, 14 Nisan 1988'de, Birleşmiş Milletler'in Cenevre'deki merkezinde Afganistan ile Pakistan arasında, Amerika Birleşik Devletleri ile Sovyetler Birliği'nin garantörlüğünde imzalanan anlaşma. Anlaşmayla birlikte iki ülke arasında ikili ilişkiler konusunda karşılıklı uzlaşı sağlanmış ve 1979'dan beri Afganistan'da bulunan Sovyet askerî birliklerinin ülkeden çekilme süreci başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Demokratik Cumhuriyeti</span> Ülke

Afganistan, resmi adı Afganistan Demokratik Cumhuriyeti, 1987'den sonra Afganistan Cumhuriyeti, Afganistan'da 1978-1992 yılları arasında, sosyalist Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin (ADHP) yönetimde olduğu dönemi kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan ordu tarihi</span>

Afganistan ordusu, ilk kez 1709'da Kandehar'da Hotakîler'in ve ardından Dürrânîler'in kurulmasıyla ortaya çıkmıştır. Afgan ordusu, ülkenin Abdurrahman Han tarafından yönetildiği 1880'de İngilizlerin yardımıyla yeniden yapılandırılmıştır. 20. yüzyılın başlarında Kral Emanullah Han'ın yönetimi sırasında ve daha sonra Kral Muhammed Zahir Şah'ın kırk yıllık yönetimi sırasında modernize edildi; Sovyetler Birliği, 1950'ler ve 1970'ler arasında neredeyse tüm silah, eğitim ve askeri ihtiyaçları sağladı. 1978'den 1992'ye kadar, Sovyet destekli Afgan Silahlı Kuvvetleri, o zamanlar Amerika Birleşik Devletleri, Pakistan ve diğer ülkeler tarafından desteklenen çok uluslu mücahit gruplarla şiddetli çatışmalara girdi. Başkan Necibullah'ın 1992'de istifa etmesi ve Sovyet desteğinin sona ermesinden sonra, Afgan ordusu farklı gruplar tarafından kontrol edilen kısımlara ayrıldı. Bu dönemi, liderleri Pakistan Silahlı Kuvvetleri tarafından eğitilen ve etkilenen Taliban rejimi izledi.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan-Çin ilişkileri</span>

Afganistan ile Çin, tarih boyunca birbiriyle çoğunlukla samimi ilişkiler sürdürmüştür; İpek Yolu'nun sayesinde, bu bölgeler arasındaki ticarî ilişkiler en az Han Hanedanı dönemine dayanır. Günümüzde Afganistan'ın Pekin'de bir büyükelçiliği ve Çin'in Kâbil'de bir büyükelçiliği var. Ayrıca iki ülke arasında kısa bir kara sınırı bulunmaktadır.

1979 Afganistan Ayaklanmaları, çeşitli Maoist, İslamcı ve azınlık grupları tarafından Afganistan'ın Afganistan Demokratik Halk Partisi-Khalq hükûmetine karşı düzenlenen bir dizi ayaklanmaydı. Bu ayaklanmalar İran, Amerika Birleşik Devletleri ve Pakistan gibi birçok yabancı ülke tarafından desteklenmiş ve daha sonra Afgan Ordusu tarafından bastırılmıştır. Önceki Başkan Davud Han'ı devirmek için sürgünde eğitim gören birçok İslamcı grup, ayaklanmayı ADHP hükûmetine karşı bir cihat başlatma fırsatı olarak gördü. Ayaklanmalar sonunda Sovyet-Afgan Savaşı başladı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.