İçeriğe atla

Afganistan'daki Türkler

Afganistan'daki Türkler
Afganistan Türklerinin Kullandığı Kültür Bayrağı.
Afganistan'daki Türklerin Dağılımı
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Güney Türkistan, Hazaristan
Diller
Özbekçe, Türkmence, Farsça
Din
İslam

Afganistan'daki Türkler, günümüz Afganistan'ında yaşayan Türk halkıdır. Başlıca etnik kökenler Afganistan Kızılbaşları, Özbekler, Kırgızlar, Türkmenler ve Hazaralardır. Kızılbaşlar, Afganistan'daki Afşar ve Dürrani yönetimi sırasında yüksek devlet işlerinde çalıştıkları için Afganistan'a geldiler. Ama aynı zamanda, özellikle Timur Şah Dürrani Peştun aşiretlerine bağımlılıktan kurtulmak istediğinde ordunun bir bölümünü Kızılbaşlardan oluşturdu ve ordusunu 12.000 Kızılbaş askeri kadar genişletti. 12.000 Kızılbaş askeri tarafından. Zaman Şah Dürrani'nin süvarileri, çoğunluğu Kızılbaş olan 100.000 kişiden oluşuyordu.[1] Bugün Kabil, Mezar-ı Şerif ve Kandehar gibi büyük şehirlerde yaşıyorlar.[2] Şu anda dil olarak çoğunlukla Farsça konuşuyorlar, ancak bazı bölgelerde Kandehar'da olduğu gibi Peştuca da konuşuyorlar.[2] Orta Asya'daki etnik muadilleriyle aynı dili konuşuyorlar. Buna ek olarak Kırgızlar Afganistan'ın Vahan Koridoru'na yerleştiler ve orada gerçekten tecrit edildiler. Onların sayısı 2003'te 1130'du, tümü Kuzeydoğu Afganistan'ın Bedahşan Vilayeti'ndeki Doğu Vahan Bölgesi'nde[3] yaşıyordu.[4] Hâlâ göçebe bir hayat sürdürüyorlar ve bir han veya tegin tarafından yönetiliyorlar. Kuzey Afganistan'da Türkiye ile Özbek halkı arasında bazı ekonomik bağlar var ve ülkenin doğusunda, Vardak'ta Türk polis eğitmenleri var.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ State and Tribe in Nineteenth-Century Afghanistan: The Reign of Amir Dost Muhammad Khan (1826-1863). 25 Haziran 2012. ISBN 9781136603174. 4 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2022. 
  2. ^ a b "Qizilbash in Afghanistan". joshuaproject.net (İngilizce). 16 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2019. 
  3. ^ Estrin, James (4 Şubat 2013). "A Hard Life on the 'Roof of the World'". The New York Times. 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2022.  Şablon:Verify source
  4. ^ "Wak.p65" (PDF). 4 Aralık 2003 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2013.  Şablon:Verify source

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Afganistan</span> Batı, Orta ve Güney Asyanın birleştiği yerde bulunan devlet

Afganistan ya da resmî adıyla Afganistan İslam Emirliği, Orta Asya'nın güneyinde denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Doğu ve güneyde Pakistan; batıda İran; kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan; kuzeydoğuda ise Çin ile komşudur. 652.000 km² yüz ölçümlü, kuzey ve güneydoğusunu düzlüklerin oluşturduğu dağlık bir ülkedir. Başkenti ve en büyük şehri Kâbil'dir. Yaklaşık 40 milyonluk nüfusunun çoğunluğunu Peştunlar, Tacikler, Hazaralar ve Özbekler oluşturur. Ülke, uluslararası alanda Afganistan İslam Cumhuriyeti olarak tanınmaktadır. ABD'nin Afganistan'dan çekilmesine akabinde gerçekleşen Taliban saldırıları ile 15 Ağustos 2021'de Taliban'ın başkent Kâbil'i ele geçirmesi sonucunda kurulmuş olup, yönetimin devri konusundaki tartışmalar ve görüşmeler devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Özbekler</span> Orta Asyada yaşayan bir Türk halkı

Özbekler, Batı Türkistan'da Harezm'den Fergana'ya kadar uzanan bölgede yaşayan ve Orta Asya'daki en kalabalık Türk halkıdır. Özbeklerle ilgili tarihî kaynaklarda "Türk" ve "Sart" şeklinde adlandırıldıkları da görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Safevîler</span> 1501–1736 arasında İranda varlığını sürdürmüş devlet

Safevî İmparatorluğu, Safevîler veya Safevî Devleti, 1501 ve 1736 yılları arasında varlığını sürdürmüş, sıkça modern İran tarihinin başlangıcı olarak kabul edilen, İran tarihindeki en önemli hanedanlıklardan biri olan Türk kökenli Safevi Hanedanı tarafından yönetilmiş devlet. Bugünkü İran, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Afganistan, Türkmenistan ve Türkiye'nin doğu kesiminde varlığını sürdürmüş, Şiî Onikiciliği resmî mezhep olarak kabul etmiş ve İran'ın varisi olduğu Safevî Hanedanı'nın devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Dürrânîler</span> Ahmed Şah Dürrânînin kurduğu Afganistan devleti 1747-1863 yılları arasında hüküm sürmüştür

Dürrânîler, Ahmed Şah Dürrânî'nin kurduğu Afganistan devleti 1747-1863 yılları arasında hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Çaldıran Muharebesi</span> I. Selim ve I. İsmail arasındaki askeri muharebe

Çaldıran Muharebesi, Osmanlı padişahı I. Selim ile Safevi hükümdarı Şah İsmail arasında 23 Ağustos 1514'te, günümüzde İran sınırları içinde yer alan Maku şehri yakınlarındaki Çaldıran Ovası'nda yapılan meydan muharebesidir. Muharebe, Osmanlı imparatorluğu'nun kesin zaferiyle sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızlar</span> Orta Asyada yaşayan bir Türk halkı

Kırgızlar, çoğunluğu Kırgızistan'da yaşayan Türk halkı. Türklerin bilinen en eski yazılı belgeleri olan Yenisey ve Orhon Yazıtları'nda Kırgızlar, tarihleri çok eskiye dayanan Türk kavimleri arasında zikredilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hotakîler</span>

Hotakî hanedanı Afgan kökenli Gilzai Boyu'ndan (Peştunlar) gelen Mir Üveys Han Hotak tarafından, bugünkü Afganistan'ın Kandehar şehrinde kurulmuştur. Mirüveys ve destekçileri 1709 yılında İran'da hüküm süren Safevî yönetimi zamanında ortaya çıktılar. Mirwais Han yönetime Pers Kralları'nı temsilen gelen Gürcistan doğumlu Kandehar valisini öldürerek başladı. Ardından Mirüveys bölgede bulunan diğer valilerin de öldürülmesini istesi, bunun ile birlikte Afganlar tüm Iran ordusunu mağlup etti ve ordu Safeviler'in başkenti İsfahan'ı da terk etmek zorunda kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Savaşı (2001-2021)</span> ABDnin Afganistana girmesiyle başlayan süreç

Afganistan Savaşı, 2001 Ekim'inin 7. gününde başlamıştır. Amerika Birleşik Devletleri tarafından 11 Eylül saldırıları gerekçesi ile yapılmıştır. ABD Başkanı George W. Bush'un "terörle mücadele" politikası kapsamında yaptığı bir savaştır. Harekât Usame bin Ladin'in yakalanmasına değin sürecekti. Aynı zamanda Taliban ve diğer Taliban yandaşı güçlerin ortadan kaldırılması ile harekât sona erecekti. Böylelikle Afganistan'da iç güvenlik sağlanmış olacaktı.

<span class="mw-page-title-main">I. Tahmasb</span> 2. Safevî şahı

I. Tahmasb, Safevî Devleti'nin ikinci hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Zâbul (il)</span>

Zabul Vilayeti (Farsça:ولایت زابل) Afganistan'ın 34 vilayetinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Türkmenleri</span> Afganistanda yaşayan Türk topluluğu

Afganistan Türkmenleri, Afganistan'da Afgan Türkistanı ya da Güney Türkistan denen kısmında, çoğu Türkmenistan sınırına yakın, bir kısmı da İran (Meşhed) sınırında yaşayan Türkmenlerin bir kolu olan Türk halkı. Sünni Müslüman olup Afganistan Özbeklerinden sonra Afganistan Türklerini oluşturan ikinci büyük halktır. Özbeklerin aksine yerleşik değil göçebedirler ve hayvancılıkla geçinirler. 1885 yılında Rusya ve Afganistan arasında yapılan sınır tespitinden sonra Türkmenistan Türkmenleri ile Horasan Türkmenlerinden ayrılmışlardır. Afganistan Türkmenlerinin başlıca urukları Ersarı, Çavdır, Yomut, Göklen, Teke, Sarık, Salur ve Abdal uruklarıdır. En büyükleri Ersarı uruğudur.

<span class="mw-page-title-main">Vahan Koridoru</span>

Vahan Koridoru, Afganistan'ın Doğu Türkistan`a kadar uzanan kuzeydoğu topraklarının dar şerit durumunda, Pakistan'ın Keşmir bölgesi idaresini Tacikistan'dan ayıran ve Kuzeyden güneye kadarki Pamir Dağları ve Hindukuş Dağları arasına sıkışmış bir koridordur. Uzunluğu yaklaşık 350 km ve genişliği 13-65 kilometredir.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Krallığı</span> 1926-1973 yılları arasında Orta Asyada bir monarşi

Afganistan Krallığı, Güney ve Orta Asya'da 1926'da Afganistan Emirliği'nin halefi olarak kurulan bir anayasal monarşiydi. Tahta çıktıktan yedi yıl sonra ilk kralı Emanullah Han tarafından emirliğin krallığa dönüşümü ilan edildi. Monarşi, 1973 Afganistan Darbesi'yle birlikte sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan ordu tarihi</span>

Afganistan ordusu, ilk kez 1709'da Kandehar'da Hotakîler'in ve ardından Dürrânîler'in kurulmasıyla ortaya çıkmıştır. Afgan ordusu, ülkenin Abdurrahman Han tarafından yönetildiği 1880'de İngilizlerin yardımıyla yeniden yapılandırılmıştır. 20. yüzyılın başlarında Kral Emanullah Han'ın yönetimi sırasında ve daha sonra Kral Muhammed Zahir Şah'ın kırk yıllık yönetimi sırasında modernize edildi; Sovyetler Birliği, 1950'ler ve 1970'ler arasında neredeyse tüm silah, eğitim ve askeri ihtiyaçları sağladı. 1978'den 1992'ye kadar, Sovyet destekli Afgan Silahlı Kuvvetleri, o zamanlar Amerika Birleşik Devletleri, Pakistan ve diğer ülkeler tarafından desteklenen çok uluslu mücahit gruplarla şiddetli çatışmalara girdi. Başkan Necibullah'ın 1992'de istifa etmesi ve Sovyet desteğinin sona ermesinden sonra, Afgan ordusu farklı gruplar tarafından kontrol edilen kısımlara ayrıldı. Bu dönemi, liderleri Pakistan Silahlı Kuvvetleri tarafından eğitilen ve etkilenen Taliban rejimi izledi.

Bu madde, 1709'da ilk Afgan devleti olan Hotak İmparatorluğu'nun kuruluşundan bu yana Afganistan devlet başkanlarını listeler.

<span class="mw-page-title-main">Güney Türkistan</span> Kuzey Afganistanda kalan, Türklerin yaşadığı bölge

Güney Türkistan ya da Afganistan Türkistanı, Kuzey Afganistan'da, Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan sınırında bulunan bir bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Vahanlılar</span> İran halkı

Vahiler veya Vahanlılar, Khik (خیک) olarak da bilinirler, Afganistan, Tacikistan, Pakistan ve Çin'in birbirine komşu ve az nüfuslu bölgelerinde yaşayan bir İran halkıdır. Ağırlıklı olarak Afganistan'ın Vahan Koridoru'nda, Pakistan'ın Gilgit-Baltistan bölgesinin en kuzeyinde, Tacikistan'ın Dağlık Badahşan bölgesinde ve Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin güneybatı bölgesinde yaşarlar. Anadil olarak Hint-Avrupa dil ailesinin İran koluna ait Vahan dilini konuşurlar.

Afganistan, Peştuca ve Darice olmak üzere iki dilin hem resmi hem de en yaygın olarak konuşulduğu çok dilli bir ülkedir.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Kızılbaşları</span> Afganistandaki bir Türk halkı

Afgan Kızılbaşları, Afganistan'da yaşayan bir Türk etnik grubudur. Afgan Kızılbaşları, çoğunluğu Türkmenlerden oluşan militan bir grup olan Kızılbaşların torunlarıdır. Dilleri Darice'dir. Oniki İmamcı Şii İslam'ı takip ediyorlar.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.