
Afganistan ya da resmî adıyla Afganistan İslam Emirliği, Orta Asya'nın güneyinde denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Doğu ve güneyde Pakistan; batıda İran; kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan; kuzeydoğuda ise Çin ile komşudur. 652.000 km² yüz ölçümlü, kuzey ve güneydoğusunu düzlüklerin oluşturduğu dağlık bir ülkedir. Başkenti ve en büyük şehri Kâbil'dir. Yaklaşık 40 milyonluk nüfusunun çoğunluğunu Peştunlar, Tacikler, Hazaralar ve Özbekler oluşturur. Ülke, uluslararası alanda Afganistan İslam Cumhuriyeti olarak tanınmaktadır. ABD'nin Afganistan'dan çekilmesine akabinde gerçekleşen Taliban saldırıları ile 15 Ağustos 2021'de Taliban'ın başkent Kâbil'i ele geçirmesi sonucunda kurulmuş olup, yönetimin devri konusundaki tartışmalar ve görüşmeler devam etmektedir.

Taliban, Afganistan'da yönetimi elinde bulunduran Diyubendi İslamcı hareket ve askeri organizasyondur. Kendilerine Afganistan İslam Emirliği demekte olup ülke içinde bir savaş sürdürmüştür. İslam şeriatını yayma amacıyla Molla Muhammed Ömer tarafından 1994 yılında kurulan Taliban'ın 2016'dan beri lideri Mevlevi Hibetullah Ahundzade'dir. Grup; eroin gibi narkotiklerin ticaretinin yanı sıra haraç toplama, fidye ve alıkoyma gibi faaliyetlerle finanse edilmektedir. Ayrıca 2010'ların ortalarında, önceki hükûmetin yönetiminde yasadışı olan madencilik faaliyetlerinin kontrolünü ele geçirmiştir.

Muhammed Ömer ya da Batı'da bilinen adıyla Molla Ömer, 1994 yılında Taliban'ı kuran Afgan militandır. 1996-2001 Afganistan İç Savaşı sırasında Taliban, Kuzey İttifakı ile savaşarak ülkenin büyük bölümünün kontrolünü ele geçirdi ve 1996 yılında Ömer'in Yüksek Lider olarak görev yapmaya başladığı Birinci İslam Emirliği'ni kurdu. El-Kaide'nin 11 Eylül saldırılarını gerçekleştirmesinden kısa bir süre sonra Taliban hükûmeti, Amerika'nın Afganistan'ı işgaliyle devrildi ve Ömer saklanmaya başladı. Amerika liderliğindeki koalisyon tarafından yakalanmadan başarıyla kaçtı ve 2013 yılında tüberkülozdan öldüğü bildirildi.

Afganistan İslam Cumhuriyeti, Afganistan Savaşı sırasında 2004-2021 yılları arasında Afganistan'da var olan bir İslam cumhuriyetiydi. 2001'de ABD'nin Afganistan'ı işgal etmesinin ardından Taliban liderliğindeki Afganistan İslam Emirliği'nin ele geçirilmesi sonrası 2004 yılında kuruldu. 15 Ağustos 2021'de ülkenin büyük bölümünün kontrolü Afganistan İslam Emirliği'ne geçti. Afganistan'ın uluslararası olarak tanınan tek meşru devleti olduğu iddia edilmektedir.

Afganistan-Türkiye ilişkileri, Türkiye Cumhuriyeti'nin Afganistan İslam Emirliği'yle süregelen uluslararası politikalarını içerir.

Afganistan Savaşı, 2001 Ekim'inin 7. gününde başlamıştır. Amerika Birleşik Devletleri tarafından 11 Eylül saldırıları gerekçesi ile yapılmıştır. ABD Başkanı George W. Bush'un "terörle mücadele" politikası kapsamında yaptığı bir savaştır. Harekât Usame bin Ladin'in yakalanmasına değin sürecekti. Aynı zamanda Taliban ve diğer Taliban yandaşı güçlerin ortadan kaldırılması ile harekât sona erecekti. Böylelikle Afganistan'da iç güvenlik sağlanmış olacaktı.

Afganistan Hava Kuvvetleri, 2004'ten 2021'e kadar Afganistan İslam Cumhuriyeti'ne bağlı Afganistan Silahlı Kuvvetleri'nin hava harp gücüydü. 1. Kanat Kabil'de, 2. Kanat Kandahar'da, 3. Kanat Shindand'da ve 4. Kanat kuzey Afganistan'daki Mezar-ı Şerif'te olmak üzere dört kanada bölünmüştü. Korgeneral Mohammad Dawran, Afgan Hava Kuvvetleri'nin son Genelkurmay Başkanı ve Kabil'in Düşüşünden önceki son Afgan Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Abdul Fahim Ramin'di. Afgan Hava Kuvvetleri'nin komuta merkezi, Kabil'deki Hamid Karzai Uluslararası Havaalanı'nda bulunuyordu. Herat Eyaletindeki Shindand Hava Üssü ana eğitim tesisi olarak hizmet verdi.

Afgan pasaportu Pasaport Genel Müdürlüğü tarafından uluslararası seyahat amacıyla Afgan vatandaşlarına verilir. Geçerli bir Afgan kimlik kartına (Tazkira) sahip olan her kişi, her 5-10 yılda bir yenilenen bir Afgan pasaportu için başvurabilir ve alabilir.

Kâbil Uluslararası Havalimanı veya eski ismiyle Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı (2014-2021), Afganistan'ın başkenti Kabil'deki uluslararası havalimanıdır. Khwaja Rawash Havalimanı ve Kabil Havalimanı olarak da bilinir. Ticari hava trafiğinin yanı sıra, ISAF'ın görev süresinin bir parçası olarak aynı zamanda bir askerî havalimanı olarak diğer NATO ülkeleri ve ABD tarafından kullanılmaktaydı. Şehir merkezine üç kilometre uzaklıktadır ve deniz seviyesinden yaklaşık 1.800 m yükseklikte yer alır.

Afganistan Kara Kuvvetleri, Afgan Silahlı Kuvvetlerinin kara harp koluydu. Afganistan İslam Cumhuriyeti altında, Kabil'deki Savunma Bakanlığı'na bağlıydı ve büyük ölçüde ABD liderliğindeki NATO kuvvetleri tarafından eğitildi. Bu kuvvet 2002 yılında kurulmuştur. Afganistan Silahlı Kuvvetleri komutası altındaki en büyük kuvvetiydi.

Afgan Ulusal Polisi Afganistan'da birincil ulusal polis gücüydü. Ülke genelinde tek bir kolluk kuvveti olarak hizmet vermekteydi. Afgan polis gücünün 18. yüzyılın başlarında Afgan milletinin kurulmasıyla birlikte oluşturuldu. Bismillah Khan Muhammedi başkanlığındaki Afganistan İçişleri Bakanlığı'nın sorumluluğu altındaydı.
Afganistan Savaşı veya Afganistan İç Savaşı ile şu maddeler kastedilmiş olabilir:
- Afganistan'ın antik tarihi#Büyük İskender'den Greko-Bactrian yönetimine
- Afganistan'ın Müslümanlar tarafından fetihleri (637-709)
- Moğol İmparatorluğu tarafından Afganistan'ın fethi, bkz Moğol İmparatorluğu'nun Orta Asya'yı fethi
- Afganistan'ın Müslümanlar tarafından fetihleri#Babürler
- Afganistan İç Savaşı (1863-1869), Dost Mohammad Han'ın ölümünden sonra Şir Ali Han ile Afzalid fraksiyonu arasında bir iç savaş
- İngiliz-Afgan Savaşı
- I. İngiliz-Afgan Savaşı (1839-1842)
- II. İngiliz-Afgan Savaşı (1878-1880)
- III. İngiliz Afgan Savaşı (1919)
- Panjdeh olayı (1885), Birleşik Krallık ile Büyük Oyun sırasında Rus İmparatorluğu tarafından Afganistan'a ilk büyük saldırı
- Afganistan İç Savaşı (1928-1929), Şinvari ve Sakkavistlerin isyanları, ikinci grup 9 aylık bir süre için başkenti ele geçirmeyi başardı
- 1973 Afganistan Darbesi, Kral Muhammed Zahir Şah devrildi, monarşi kaldırıldı
- Afganistan Savaşı (1978-2021), Afganistan'da 1978'den beri süren savaş dönemi
- Sevr Devrimi (1978), Afganistan Cumhuriyeti hükûmetine karşı komünist ayaklanma
- Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesi, Afganistan Demokratik Cumhuriyeti hükûmetini desteklemek için Sovyet askeri müdahalesini takiben Afgan mücahitleri ile Sovyetler Birliği arasındaki savaş
- Afganistan İç Savaşı (1989-1992), Muhammed Necibullah'ın komünist hükûmetinin çöküşü
- Afganistan İç Savaşı (1992-1996), Taliban'ın Afganistan'ın çoğuna yayılması ve 1996'da Taliban tarafından yönetilen Afganistan İslam Emirliği'nin kurulması
- Afganistan İç Savaşı (1996-2001), Afganistan'ın kuzeyini kontrol eden Kuzey İttifakı ile Afganistan'ın geri kalanını kontrol eden Taliban arasındaki savaş dönemi. 2001'de ABD liderliğindeki Afganistan istilası ile sona erdi
- Afganistan Savaşı (2001-2021), birkaç aşamadan oluşur:
- ABD'nin Afganistan'ı Taliban ve El-Kaide'ye karşı istilası
- Uluslararası Güvenlik Destek Gücü ile Taliban Ayaklanması'yla mücadele
- Taliban, El Kaide ve IŞİD'e karşı isyan karşıtı operasyonlardan oluşan 2014 sonrası Kararlı Destek Misyonu aşaması
- 2021 Taliban saldırısı, Taliban zaferi ve Afganistan İslam Cumhuriyeti'nin düşüşü
- Pencşir çatışması, yönetici Taliban milisleri ile Pencşir Vadisi'ndeki isyancılar arasında bir çatışma.
- IŞİD-Taliban çatışması (2015-günümüz)
Ulusal Güvenlik Müdürlüğü Afganistan Hükûmetinin iç istihbarat ve güvenlik servisiydi. Merkezi Kabil'deydi ve Afganistan'ın 34 ilinin tümünde saha ofisleri ve eğitim tesisleri vardı. Doğrudan başkana ve meclise karşı sorumluydu. Çoğunluğu ABD Department of Homeland Security tarafından ve geri kalanı NATO ülkeleri tarafından eğitilmiş, aktif olduğu dönemde tahmini olarak 15,000-30,000 personeli olduğu düşünülmüştür. Ulusal Güvenlik Müdürlüğü, Afgan Ulusal Güvenlik Güçlerinin (ANSF) bir parçasıydı.

Afganistan Savaşı, Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin 27-28 Nisan 1978'de gerçekleştirdiği Sevr Devrimi ile Afganistan Cumhuriyeti'nin yıkılıp Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulması sonrasında, kurulan hükûmete karşı olan kesimin ayaklanmasıyla başlayan ve devam eden iç savaş. Savaşın evreleri şunlardır:
- Sevr Devrimi Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin, cumhurbaşkanı Muhammed Davud Han'ın başkanlığındaki Afganistan Cumhuriyeti hükûmetini devirmesiyle başladı. Daha sonra SSCB ile müttefik, komünist bir yönetim olan Afganistan Demokratik Halk Cumhuriyeti'i kuruldu.
- Sovyet-Afgan Savaşı 1979 yılında başlayan ve 1989 yılında son Sovyet askerinin ülkeyi terk etmesiyle sona eren Afgan Savaşlarının ilk aşaması. Sovyet Ordusu, Afganistan Demokratik Halk Partisinin müdahale daveti üzerine Afganistan'ı işgale başladı. Ulusal Ordu ittifakı(Alman Demokratik Cumhuriyeti'nin fonlaması) ile birlikte Sovyet birliklerini çoğunlukla Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Pakistan, Suudi Arabistan, Mısır, Çin Halk Cumhuriyeti ve Federal Almanya Cumhuriyeti tarafından desteklenen Afgan Mücahitlerine karşı savaştı. Sovyetler Birliği sonunda 1989'da birliklerinin ülkeden ayrılmasını kabul etti ve geri çekti.
- Afganistan İç Savaşı (1989-1992) Sovyetlerin çekilmesinin hemen ardından hükûmet ve mücahitler arasında Sovyet birlikleri olmadan devam eden savaş. Sovyetler Birliği çekilmesine rağmen Afgan hükûmetini mücadelesinde mali ve askeri olarak desteklemeye devam etti ve aynı şekilde isyancı gruplar ABD ve Pakistan'dan destek almaya devam etti. Sovyet destekli Afgan hükûmeti 1992'de Kabil'in düşüşüne kadar hayatta kaldı. Savaş sonu Afganistan İslam Devleti ilan edildi.
- Afganistan İç Savaşı (1992-1996) Kabil'in alınmasından sonra Mücahit gruplar arasındaki iç çekişme Afganistan'ı tam gaz yeni bir savaşın eşiğine getirmiştir. Şiddetli savaşlar şehri ele geçiren farklı kuvvetler arasında meydana geldi ve şehir bu kuvvetler tarafından büyük bombardımanlara maruz kaldı. Bu tarafların her biri; Afganistan'da nüfuz arayan Pakistan, İran veya Suudi Arabistan gibi birçok dış güç tarafından desteklendi. Bu çatışma, Pakistan tarafından desteklenen ve Arap ülkelerinden birkaç bin El Kaide savaşçısı tarafından desteklenen nispeten yeni bir milis grup olan Taliban'ın Kabil'i ele geçirmesinin ardından 1996'da sona erdi.
- Afganistan İç Savaşı (1996-2001) Taliban'ın Kabil'i ele geçirmesinin ardından acilen başlayan Afgan İç Savaşı'nın üçüncü evresidir. Savaş Taliban ve ilan ettiği Afganistan İslam Emirliği ile Kuzey İttifakı arasında geçmiştir. Bu dönem boyunca, Kuzey İttifakı çoğunlukla savunmada savaştığından Taliban ülkenin neredeyse tamamını kontrol etti. İttifak lideri; Penşir Aslanı olarak anılan Ahmed Şah Mesud, 9 Eylül 2001'de El Kaide üyeleri tarafından öldürüldü.
- Afganistan Savaşı (2001-2021) ABD'nin 11 Eylül saldırılarının zanlıları olan El kaide üyelerini barındırması ve oluşumun lideri Osama bin Ladin'i kanıtsız iade etmeyi reddetmesi üzerine Taliban'ı iktidardan düşürmek adına Afganistan'ı işgale girişmesiyle başlayan; Afgan savaşlarının 7 Ekim 2001'de başlayan son evresi. ABD'nin Afganistan'dan çekileceğini açıklaması üzerine Taliban 5 günde ülkenin yoğun bir kısmını kontrolü altına almış ve sonunda 15 Ağustos 2021 tarihinde Kabil'i düşürmüştür.

Kandehar Uluslararası Havalimanı, Afganistan'daki Kandehar'ın 16 kilometre güneydoğusunda bulunan bir havalimanıdır. Ülkenin ikinci ana uluslararası havaalanı ve en büyük askeri üslerden biri olarak, 250'ye kadar uçağı barındırabilecek kapasiteye sahiptir.

Afganistan ordusu, ilk kez 1709'da Kandehar'da Hotakîler'in ve ardından Dürrânîler'in kurulmasıyla ortaya çıkmıştır. Afgan ordusu, ülkenin Abdurrahman Han tarafından yönetildiği 1880'de İngilizlerin yardımıyla yeniden yapılandırılmıştır. 20. yüzyılın başlarında Kral Emanullah Han'ın yönetimi sırasında ve daha sonra Kral Muhammed Zahir Şah'ın kırk yıllık yönetimi sırasında modernize edildi; Sovyetler Birliği, 1950'ler ve 1970'ler arasında neredeyse tüm silah, eğitim ve askeri ihtiyaçları sağladı. 1978'den 1992'ye kadar, Sovyet destekli Afgan Silahlı Kuvvetleri, o zamanlar Amerika Birleşik Devletleri, Pakistan ve diğer ülkeler tarafından desteklenen çok uluslu mücahit gruplarla şiddetli çatışmalara girdi. Başkan Necibullah'ın 1992'de istifa etmesi ve Sovyet desteğinin sona ermesinden sonra, Afgan ordusu farklı gruplar tarafından kontrol edilen kısımlara ayrıldı. Bu dönemi, liderleri Pakistan Silahlı Kuvvetleri tarafından eğitilen ve etkilenen Taliban rejimi izledi.

2021 Taliban saldırısı, Taliban ve müttefik militan grupların Afganistan İslam Cumhuriyeti ve müttefiklerine karşı 1 Mayıs 2021'de başlayan ve 15 Ağustos 2021'de Kabil'in Düşüşü ile biten büyük bir saldırıydı. Saldırı sonucunda Taliban ülkeyi ele geçirdi ve Afganistan İslam Emirliği'ni kurdu.

Kabil'in Düşüşü, Afganistan'ın başkenti Kabil'in 15 Ağustos 2021 tarihinde Taliban güçleri tarafından ele geçirilmesidir. Mayıs 2021'de Afgan hükûmetine karşı başlatılan askeri saldırının sonucudur. Şehrin ele geçirilmesinin ardından saatler sonra Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani ülkeden kaçtı. ABD birliklerinin ülkeden çekilmesinin ardından Afganistan'ın vilayet başkentlerinin çoğu, 29 Şubat 2020'den itibaren art arda düştü.

Afganistan Silahlı Kuvvetleri, resmi adıyla Afganistan İslam Emirliği Silahlı Kuvvetleri, Taliban hükümeti tarafından kontrol edilen askeri güçlerdir. Bu kuvvetler ilk kez, Taliban'ın 1992-1996 yılları arasında süren Afgan İç Savaşı'nın ardından Afganistan'ı ele geçirmesiyle 1997 yılında kurulmuştur. Ancak 2001 yılında ABD'nin Afganistan'ı işgal etmesi ve Taliban hükümetinin düşmesiyle dağıtılmıştır.

2021 Afganistan tahliyesi Afganistan'daki savaşın son günlerinde ABD ve NATO güçlerinin geri çekilmesi ve 2021'de Afganistan'daki Taliban saldırısı sırasında yabancı vatandaşlar ve bazı savunmasız Afgan vatandaşlarının büyük ölçekli tahliyeleriydi. 15 Ağustos 2021'de Kabil'in düşmesinden ve Afganistan İslam Cumhuriyeti'nin çöküşünden sonra, Hamid Karzai Uluslararası Havaalanı, birkaç bin NATO askeri tarafından korunan, Taliban tarafından kontrol edilmeyen tek yol olarak kaldı.