Aetolia Seferi

Aetolia Seferi, Arkhidamos Savaşı yıllarında Atina'nın, Yunanistan'ın kuzeybatı kesiminde giriştiği başarısız bir askerî harekâttır. Demossthenes MÖ 426 yılında komutası altındaki 30 triremeden oluşan bir filo ile Korint Körfezi'ne gönderilmiştir. Bölgeye ulaştığında hızla Atina müttefiklerinden bir bileşik kuvvet topladı ve Lefkada'yı kuşattı. Ancak kuşatma sonuca ulaşmadan, Aetolia'nın yerel bir kabilesine saldırmak için kuşatmayı kaldırdı. Aetolia üzerine ilerlerken, bu strateji değişikliğinden hoşnut olamayan bir kısım ittifak kuvvetleri ayrılmıştır. Bu ayrılan kısım, komutası altındaki gücün önemli bir kısmını teşkil ediyordu.

İlk ilerleme zayıf bir dirençle karşılaştı ve birkaç kent ele geçirildi. Fakat bu arada Aetoia kuvvetleri, bölgedeki kabilelerden gelen askerlerle güçlü bir biçimde takviye ediliyordu. Diğer yandan Demosthenes kuvvetlerinden Akarnania müttefiklerinden kopması ve Lokris'den takviyelerin planlanan katılımındaki başarısızlıkla zayıflamıştı. Ayrıca ellindeki kuvvetler, Aetolia bölgesinin arazi yapısında belirleyici olabilecek Peltast (mızrak fırlatıcı hafif piyade) yetersizdi. Aegitium kentini ele geçirdikten sonra Demosthenes kuvvetleri yüksek araziden gelen şiddetli bir saldırıyla geri çekilmek zorunda kaldılar. Bu geri çekilme kısa süre sonra bir bozguna dönüşmüştür. Bu sırada çok sayıda asker kaybedilmiş, Aetolia'da elde edilen tüm kazanımlar da bırakılmak zorunda kalındı. Bu yenilgi bölgedeki Sparta müttefiklerini cesaretlendirmiştir. Fakat Naupactus ve Akarnanya'da parlak bir savuma taktiği sayesinde bölgedeki Atina gücü yıkılmaktan kıl payıyla kurtuldu.

Atina, kendi güvenliği için ciddi bir tehdit olarak gördüğü Mytilene Ayaklanması'nı bir önceki yıl bastırmıştı. MÖ 426 yazında bu sayede daha saldırgan bir durum ortaya koymaya olanak bulmuştur. Nikias komutasında 60 triremelik bir filo,^[2] önce Melos Adası'na, ardından da Boeotia'ya saldırmakla görevlendirildi. Diğer yandan Demosthenes ve Procles, yaklaşık 30 triremelik bir filoyla Peloponez kıyılarını dolaşıp Korint Körfezi ve Kuzeybatı Yunanistan'da harekât yürütmek üzere gönderilmiştir.^[2] Bu filo ve taşıdığı kuvvet, Lefkada Adası'nda, Ellomenus'da bir birliği imha ettikten sonra doğrudan doğruya Lefkada kentini kuşatmıştır.^[3] Bu arada Atina kuvvetleri, 15 triremelik Korkyra filosu ve Naupactus'dan hoplitler, çok sayıda Akarnania askeri ve bölgedeki Atina müttefiklerinden bazı kuvvetlerce takviye edilmiştir.^[3] Bu takviyeli kuvvetleri komutası altına alan Demosthenes Lefkada üzerine, bölgeyi yağmalayarak yürümüştür. Lefkadalılar, bu ezici kuvvet karşısında hareketsiz kaldılar.^[3] Lefkada, bölgedeki önemli bir Peloponez Birliği müttefikiydi. Böyle olunca Akarnani birlikleri kuşatmaya büyük bir istekle katıldılar. Esasen Demosthenes'e kentin kuşatılması yönünde baskı yapmaktaydılar.^[1]

Fakat Demosthenes, Naupactusluların önerisini benimseyerek Aetolia bölgesi kabileleri üzerine gitmeye karar vermiştir. Bu kabileler Naupactus için tehdit oluşturuyorlardı. Tukididis'e göre Demosthenes bu kararı, kısmen Naupactuslu müttefikleri isteği olduğu için almıştır. Kısmen de Naupactus kuvvetlerinin kendisine katılmasını bir fırsat olarak değerlendirmek istiyordu. Aetolia kabileleri saf dışı edildikten sonra bölgenin işgali daha kolay olacaktı.^[3] Aetolia kabileleri, sayıca kalabalık ve savaşçı olsalar da birbirinden uzak, dağınık ve duvarlarla korunmayan yerleşim birimlerinde yaşıyorlardı. Dahası savaşçıları, hafif silahlıydı. Dolayısıyla bu topluluklara boyun eğdirmek fazlaca güç olmayacaktı.^[3]

Fakat diğer yandan Aetolia üzerine ilerlerken Fokida'dan gelecek katılımlarla ordusunu güçlendireceğini ve Boeotia'ya, nispeten zayıf savunulan batı yönünden saldırmayı düşündüğü de ileri sürülmektedir. Bu sırada Nikias da Boeotia'nın doğu kesiminde operasyondaydı. Bu durumda, Demosthenes'in Boeotia'yı iki cephede savaşa zorlamanın askeri yararlarını hesaba kattığı düşünülebilir.^[4] Sonuç olarak Lefkada'dan vazgeçerek tüm kuvvetleriyle birlikte Yunanistan anakarasına geçmiştir. Burada Aetolia üzerine yürüme kararını açıkladı.^[5] Fakat bu kararı yüzünden önemli güç kaybına uğramıştır. Akarnanian birlikleri, stratejik hedefin Lefkada olmamasından rahatsızlık duyarak ayrıldılar. Korkyra filosu da bu tarz hareketi kendileri için yararsız gördükleri için çekildiler.^[6] Demothenes'in emrinde kalanlar, kendi üç yüz Atinalı ile Kefalonia, Zakintos ve Naupacthus birlikleridir.^[5]

Demosthenes'in bu noktadan itibaren ortaya koyduğu hareket tarzından, emrindeki kuvvetlerden bu büyük kopmalar karşısında yılgınlığa kapılmadığı anlaşılmaktadır. Lokris'in Oeneon kentinde bir üs oluşturduktan sonra Aetolia topraklarında ilerlemeye başladı. Bu topraklarda ilerlerken kendisine Lokris'ten kuvvetler katılacaktı.^[5] Harekât üç gün boyunca iyi gelişmiş, bu sürede iki kent ele geçirilerek üçüncü gün Tichium kentine ulaşılmıştır.^[7] O ana kadar ele geçen savaş ganimetleri ve yağmalar gerideki üsse gönderilirken ileri hareket durduruldu.^[7] Günümüzde bazı araştırmacılar Demosthenes'in bu duraklama kararını, Tichium'dan önce ya da orada kendisine katılması kararlaştırılan Lokris birliklerinin gecikmesi üzerine, bu unsurlardan yoksun kalmasının tedirginliğiyle verdiği görüşündedirler.^[8] Lokris savaş tarzı komşuları Aetolia tarzına benzerdir. Onların katılımı Atina kuvvetlerine usta hafif mızrakçılar sağlamış olurdu. Bu olmayınca, Atina kuvvetleri ciddi bir yetersizlik içindeydi.

Bununla birlikte Naupactus birliklerinin desteğine güveni ona başarıyı garantileyen bir sürpriz unsuru sağlamıştı. Yine de Aetolialılar güçlü kuvvetler toplayıp çıkmadan önce sonuç elde etmeliydi. Bu amaçlar yeniden ileri hareketine başladı. Olabildiğince hızlı biçimde, olabildiğince fazla yerleşimi istila etmeye çalıştı. Böylece güçlü bir direncin ortaya konulmasına fırsat vermeyerek karşı güçleri zayıflatmaya çalıştı.^[9] Ne var ki Naupactusluların önerisi için artık çok geçtir. Çünkü Aetolia, Demosthenes topraklarına girmeden önce onun planı hakkında bilgi sahibi olmuş ve önemli kuvveler toplamışlardır.^[7] Bununla birlikte Demosthene Aegitium'a ulaştı ve kenti kolayca ele geçirdi. Fakat daha ileri gidemedi. Daha önceki yerleşimlerin istilasında olduğu gibi Aegitium halkı da ciddi bir direnç gösteremeden kent civarındaki tepelere çekildiler.^[9] Burada esas Aetolian kuvvetleriyle birleştiler. Kısa süre sonra Demosthenes kuvvetleri üzerine çevre tepelerden saldırılara başladılar. Engebeli arazide, ağır silahlarla donatılmış hoplitleden nispeten daha hızlı hareket eden Aetolia mızrakçıları, güvenli mesafeden kargılarını fırlatıp, hoplitler onlara ulaşamadan önce rahatlıkla geri çekilebiliyorlardı. Hoplitler geri çekildiğinde ise saldırıya geçiyorlardı. Bu şekildeki yinelenen saldırı ve geri çekilmeler, hoplitler için sonuçsuz bir muharebe tarzıydı^[9] ve orduda genel bir umutsuzluğa yol açtı.^[10] Bu koşullarda Demosthenes sadece okçularıyla bu saldırıları püskürtmeye çalışabilirdi. Okçular bile kısa bir süre iş görebildi. Komutanları ölünce adamları dağıldı. Ordunu geri kalanı da onların hemen ardından çözüldü. Bunun üzerine Aetolian kuvvetleri bir kıyıma giriştiler. Bu kıyımda Demosthenes'in Naupactuslu yardımcısı öldürüldü. Askerler savaş alanında ve kaçtıkları kuru dere yataklarında komutansız kaldılar. Daha hızlı hareket edebilen Aeolian hafif piyadesi onlara yetişip bu dağınık grupları imha etti. Bu gruplardan en kalabalık olanı ise bir ormana girdi. Orman, kısa süre sonra Aeolianlar tarafından ateşe verildi. Demosthenes'in Atinalı askerlerinden 120 – 300 kişinin öldüğü biliniyor. Atina müttefiklerin kayıpları ise muhtemele bu sayı civarındadır.^[11]

Naupactus üzerinden Atina'ya yenik olarak dönen bu kuvvetler geride belirsiz bir stratejik durum bırakmışlardır. Demosthenes'in de itibarı ciddi bir biçimde sarsılmıştı. Elde ettikleri zafer Aeotialıları cesaretlendirmişti. Bu cesaretle doğrudan Naupactus'a karşı bir saldırı hazırlıklarına giriştiler.^[12] Birkaç ay sonra Demosthenes'in Olpae Muharebesi'nde elde ettiği parlak başarı, hem bölgedeki Atina'nın stratejik durumunu, hem de Demosthenes'in itibarını düzeltmiştir.

• Donald Kagan, The Archidamian War
• Tukididis, The Peloponnesian War