İçeriğe atla

Aeronomi

NASA tarafından fotoğraflanan dünya atmosferi.

Aeronomi, (yunanca: αερονομία (aeronomía) - lit.= "Havacılık") Dünya veya öte gezegenlerin, ısıl denge, sıcaklık, yoğunluk ve kimyasal bileşenlerin dağılımı ve meydana gelen kimyasal reaksiyonlar dahil olmak üzere, üst atmosferin fiziği ve kimyasının incelenmesi ile ilgilen meteoroloji temelli bir bilim dalıdır.[1][2][3]

Aeronomi, aynı zamanda atmosferin iyonosferik ve magnetosferik bölgelerini de kapsar. Aeronomi, atmosferdeki farklı gazların karşılıklı etkileşimlerini inceleyerek, atmosferin bileşimi, sıcaklığı, yoğunluğu, basıncı, hareketi ve elektriksel özellikleri hakkında bilgi sağlar. Bu çalışmalar, uzay araştırmaları ve atmosferin uzay ile olan etkileşimleri hakkında da önemli veriler sağlar. Birçok farklı disiplinin kesişiminde yer alır. Fizik, kimya, matematik, bilgisayar bilimi, atmosferik bilimler ve uzay bilimleri, aeronomi çalışmaları için temel alanları oluşturur. Bu disiplinler arasındaki kesişimler, atmosferin farklı katmanlarındaki gazların hareketi, kimyasal reaksiyonları ve ısı transferi gibi olayların anlaşılmasına yardımcı olur.[4][4]

Aeronomi çalışmaları, uzay araştırmaları için de büyük önem taşır. Özellikle, uzay mekiği, uydu ve diğer uzay araçları, atmosferin üst tabakalarındaki hareketleri ve reaksiyonları izleyerek, atmosfer-uzay etkileşimleri hakkında önemli veriler sağlar. Atmosferik fizik ve kimya, manyetosferik fizik, atmosferik elektrik ve elektronik, uzay araştırmaları, uçak mühendisliği ve diğer birçok disiplin için önemli bir alan olarak kabul edilir. Ayrıca, havacılık ve uzay endüstrileri için de önemli bir araştırma alanıdır.

Aeronomi'nin tarihi

"Aeronomy" kelimesi, 1954 yılında Uluslararası Jeodezi ve Jeofizik Birliği'nin (IUGG) kabul etmesiyle resmiyet kazandı. 1957-1958 Uluslararası Jeofizik Yılı sırasında yapay uyduların fırlatılması ve uzaydan gözlemler için yeni tekniklerin geliştirilmesiyle hava bilimi önemli ölçüde büyüdü.[4]

Aeronomi amaçlı uzay misyonları

Etimoloji

"Aeronomi (αερονομία "aeronomía") terimi Yunan kökenlidir ve "gezegenlerin atmosferlerinin incelenmesi" anlamına gelmektedir.[7] Aero, "hava", -nomi ise "belirli bir alanla ilgili bir kurallar veya yasalar sistemi" anlamlarına gelmektedir.[8]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Aeronomy | atmospheric science". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2020. 
  2. ^ "Aeronomy | ScienceDirect". www.sciencedirect.com (İngilizce). 28 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2020. 
  3. ^ Banks, P. M.; Kockarts, G. (3 Eylül 2013). Aeronomy (İngilizce). Elsevier. ISBN 978-1-4832-6006-8. 
  4. ^ a b c "Aeronomy". clasp.engin.umich.edu. 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2023. 
  5. ^ a b c d Aeronomi. Ötegezegenlerde Aeronomi (İngilizce). ESA. ss. 4, 6. Erişim tarihi: 27 Aralık 2020. 
  6. ^ Garner, Rob (6 Mart 2015). "AIM - Aeronomy of Ice in the Mesosphere". NASA. 6 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020. 
  7. ^ Laboratory (CSL), NOAA Chemical Sciences. "NOAA CSL Origins: Aeronomy Laboratory". csl.noaa.gov (İngilizce). 28 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020. 
  8. ^ "aeronomy - Wiktionary". en.m.wiktionary.org. 25 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Fizik, maddeyi, maddenin uzay-zaman içinde hareketini, enerji ve kuvvetleri inceleyen doğa bilimi. Fizik, Temel Bilimler'den biridir. Temel amacı evrenin işleyişini araştırmaktır. Fizik en eski bilim dallarından biridir. 16. yüzyıldan bu yana kendi sınırlarını çizmiş modern bir bilim olmasına karşın, Bilimsel Devrim'den önce iki bin sene boyunca felsefe, kimya, matematik ve biyolojinin belirli alt dalları ile eş anlamlı olarak kullanılmıştır. Buna karşın, matematiksel fizik ve kuantum kimyası gibi alanlardan dolayı fiziğin sınırlarını net olarak belirlemek güçtür.

<span class="mw-page-title-main">Meteoroloji</span> atmosfer ile ilgili disiplinlerarası bilimsel çalışma

Meteoroloji veya hava bilgisi, atmosferde meydana gelen hava olaylarının oluşumunu, gelişimini ve değişimini nedenleri ile inceleyen ve bu hava olaylarının canlılar ve dünya açısından doğuracağı sonuçları araştıran bir bilim dalı. Türkçeye, Fransızca météorologie sözcüğünden geçmiştir. Ayrıca meteoroloji bilimi, Dünya'daki atmosferin her türlü fiziksel, dinamik ve kimyasal durumuyla ve yeryüzüne yakın atmosfer ile etkileşimleriyle ilgilenmektedir.

Jeofizik, yerfiziği olarak da bilinir, fiziğin temel ilkelerinden yararlanılarak, hidrosferi ve atmosferi de içerecek biçimde Dünya'nın araştırılmasını konu edinen yer bilimleri dalı. Jeofizik tarihi insanoğlunun bilimsel merakını giderme ile ilişkili "kuramsal" problemlerle ve yerin doğal kaynaklarından yarar sağlama ile yer kaynaklı afetlerle ilişkili "pratik" problemlerle ilişkili olarak gelişmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Doğa bilimleri</span> doğal dünyayı inceleyen bilim dalları

Doğa bilimleri, gözlem ve deneylerden elde edilen ampirik kanıtlara dayalı olarak doğal olayların tanımlanması, anlaşılması ve tahmin edilmesiyle ilgilenen bilim dallarından biridir. Akran değerlendirmesi ve bulguların tekrarlanabilirliği gibi mekanizmalar, bilimsel ilerlemelerin geçerliliğini sağlamaya çalışmak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Sera gazları</span> Atmosferde bulunan ve termal kızılötesi aralıktaki radyasyonu emen ve yayan gaz

Sera gazları, Dünya'nın yüzeyi, atmosferi ve bulutları tarafından yayılan kızılötesi radyasyon spektrumu dahilinde belirli dalga boylarındaki radyasyonu emen ve yayan, atmosferin hem doğal hem de antropojenik gaz hâlindeki bileşenleridir. Bu özellikleri nedeniyle, sera etkisine neden olurlar. Su buharı (H2O), karbondioksit (CO2), nitröz oksit (N2O), metan (CH4) ve ozon (O3) başlıca sera gazlarıdır. Sera gazları olmadan, Dünya yüzeyinin ortalama sıcaklığı mevcut ortalama olan 15 °C yerine yaklaşık -18 °C olurdu.

<span class="mw-page-title-main">Svante Arrhenius</span> İsveçli bilim insanı (1859-1927)

Svante August Arrhenius,, İsveçli kimyacı ve fiziksel kimya biliminin kurucularından.

<span class="mw-page-title-main">Meteoroloji uyduları</span>

Meteoroloji uyduları, Dünya'nın çevresindeki bulutların resimlerini çeken, sıcaklık ölçümleri yapan ve bu verileri Dünya'daki merkezlere gönderen uydulardır.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi</span> Türkiyenin ilk Fen Fakültesi.

1933 Üniversite reformu ile birlikte kurulan İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi, yurt dışından davet edilen öğretim üyelerinin de katkıları ile Zeynep Hanım Konağı'nda eğitim öğretime başlamış, 1935 yılında Rasathane, 1936 yılında Botanik Enstitüsü binaları tamamlanmış, ancak 28 Şubat 1942 tarihinde çıkan yangın ile Zeynep Hanım Konağı tamamen yanmıştır. Yeni binanın yapımına başlanmış ve 1952 yılında tamamlanmıştır.

Fen bilimleri, doğa bilimleri veya fennî bilimler; insanların maddesel çevresini denetlemek ve değiştirmek amacıyla geliştirdiği teknolojik bilgileri kapsayan akademik disiplinler grubuna denir. Gözlem ve deneye dayanan çalışmalarla elde edilen sistematik bilgilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Yer bilimleri</span> Dünya gezegeni ile ilgili bilim alanları

Yer bilimleri, Dünya'nın ve atmosferinin fiziksel ve kimyasal yapısıyla uğraşan bir bilim dalı olup, Dünya gezegenine ait bütün doğa bilimi alanlarını kapsar. Yer bilimleri gezegen biliminin bir dalı olarak düşünülebilir ancak tarihi daha eskiye dayanır. Yer bilimleri, her biri kendi içinde daha özelleşmiş alanlara ayrılabilen dört ana çalışma alanından oluşur; bunlar sırasıyla litosfer, hidrosfer, atmosfer ve biyosferdir.

<span class="mw-page-title-main">Atmosfer kimyası</span> Dünyanın ve diğer gezegenlerin atmosferlerini çalışan atmosfer biliminin bir dalı

Atmosfer kimyası, Atmosfer biliminin bir dalıdır. Dünya atmosferi ile diğer gezegenlerin atmosferlerini inceler. Atmosfer kimyası disiplinler arası araştırma alanıdır ve çevre kimyası, fizik, meteoroloji, bilgisayar modelleme, volkanoloji, iklim bilimi gibi diğer alanlarla da çalışır.

<span class="mw-page-title-main">Bulgar Bilimler Akademisi</span>

Bulgar Bilimler Akademisi, ana binası Bulgaristan'nın başkenti Sofya'da bulunan ve 1869 yılında kurulan ülkenin en büyük bilim kuruluşudur.

<span class="mw-page-title-main">Uluslararası Jeofizik Yılı</span>

Uluslararası Jeofizik Yılı, 1 Temmuz 1957 tarihinde başlayıp 31 Aralık 1958'ye kadar süren uluslararası bilimsel proje. Batı Bloku ve Doğu Bloku'nun oluştuğu ve bilimsel değişimin ciddi kesintiye uğradığı Soğuk Savaş döneminde, 1953 yılında Sovyetler Birliği lideri Joseph Stalin'in ölümünden meydana gelen ve Barış içinde bir arada yaşama olarak isimlendirilen yumuşama döneminde işbirliği için yeni bir dönem açıldı. Çin'in Çin Cumhuriyeti (Tayvan)'ın katılımını protesto için katılmadığı proje, 67 ülkenin katılımıyla gerçekleşti. Doğu ve Batı ilgili uluslararası örgütün genel sekreteri olarak Belçikalı Marcel Nicolet'i seçtiler.

<span class="mw-page-title-main">Susan Solomon</span> Amerikalı kimyager

Susan Solomon atmosfer kimyası alanında uzmanlaşmış ve kariyerinin büyük çoğunluğunu NOAA'da çalışarak geçirmiş bilim insanıdır. 2011'den beri Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'ne bağlı Ellen Swallow Richards Atmosferik Kimya ve İklim Bilimi Profesörü olarak görev yapmaktadır. Solomon, meslektaşları ile birlikte, ilk defa kloroflorokarbon gazlarının Radikal (kimya) alanındaki tepkime mekanizması ile Antarktika'daki ozon deliğine sebep olduğunu keşfetti.

<span class="mw-page-title-main">Küresel iklim modeli</span>

Küresel İklim Modeli veya Genel dolaşım modeli, akışkan hareketi ve enerji transferi ile her ikisinin zamanla entegre edildiği iklim modelidir. Basit modellerden farklı olarak, bu modellerde atmosfer ve okyanus yatayda ve dikeyde grid (ızgara) denilen hesaplama birimlerine ayrılır.

<span class="mw-page-title-main">Çevre bilimi</span> çevre ile insan etkileşimini inceleyen disiplinlerarası alan

Çevre bilimi, fiziksel bilimleri, biyolojik bilimleri ve bilgi bilimlerini çevre araştırmalarına ve çevre sorunlarının çözümüne entegre eden disiplinlerarası bir akademik alandır. Çevre bilimi, Aydınlanma Çağı sırasında doğa tarihi ve tıp alanlarından doğmuştur. Günümüzde çevre sistemlerinin incelenmesine bütüncül, nicel ve disiplinlerarası bir yaklaşım sunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Atmosfer bilimi</span> atmosferin incelenmesi ile ilgilenen bilim türü

Atmosfer bilimi, Dünya atmosferi ve içinde gerçekleşen fiziksel süreçlerinin incelenmesidir. Meteorolojinin kapsamında atmosferik kimya ve atmosfer fiziği bulunmasıyla beraber, ana odağı hava tahminidir. İklim bilimi, hem doğal hem de antropojenik iklim değişkenliği nedeniyle ortalama iklimleri ve bunların zaman içerisindeki değişimlerini tanımlayan atmosferik değişikliklerin incelenmesidir. Aeronomi, ayrışma ve iyonlaşmanın önem arz ettiği atmosfer üst katmanlarının incelenmesidir. Atmosfer bilimi, gezegen bilimi alanına, güneş sistemindeki gezegenlerin ve doğal uyduların atmosferlerinin incelenmesine kadar genişletilmiştir.

Amerikan jeofizik birliği, 144 ülkeden 62.000'den fazla üyeden oluşmaktadır. Dünya, atmosfer, okyanus, hidrolojik, uzay ve gezegen bilimcilerinden oluşturulan ve kar amacı gütmeyen kuruluştur. Amerikan jeofizik birliği'nin faaliyetleri, dünya ve uzay bilimleri dahilindeki disiplinlere, uluslararası alanlarda bilimsel bilgilerin düzenlenmesine ve yayılmasına odaklanmıştır. Jeofizik bilimleri dört temel alanı içerir: atmosfer bilimleri, okyanus bilimleri, katı dünya bilimleri, hidrolojik bilimler ve uzay bilimleri. Merkez binası Washington D.C.' deki Florida Caddesi'nde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Walker döngüsü</span>

Walker hücresi olarak da bilinen Walker döngüsü, alt atmosferde (troposfer) tropik bölgelerdeki hava akışının kavramsal bir modelidir. Bu modele göre hava parselleri bölgesel ve düşey yönlerde kapalı bir sirkülasyonu takip eder. Gözlemlerle kabaca tutarlı olan bu sirkülasyon, okyanus ve kara arasındaki ısı dağılımı farklılıklarından kaynaklanmaktadır. Gilbert Walker tarafından keşfedilmiştir. Bölgesel ve dikey yöndeki hareketlere ek olarak tropikal atmosfer, örneğin Hadley Dolaşımının bir parçası olarak meridyen yönünde de önemli bir harekete sahiptir.