Adiyy bin Müsafir
Adî bin Musafir veya Adî bin Müsafir veya Adî bin Misafir (Arapça: عدي بن مسافر الاموي; Şeyh ‘Adî bin Musâfir el-Umavvî, Kürtçe: Şêx Adîyê Şamiyê kurrê Misafirî / Musafir'in oğlu Şamlı Şeyh Adî, Şêx Adî Lalişê / Laliş'li Şeyh Adî; 1075 - 1162), "Adâvv’îyye" Sûfî tarikâtı'nın kurucusudur. Şeyh Adî olarak da bilinir.
Hayâtı
Şeyh Adî, 1075'te Bekaa Vadisinde dünyaya geldi. İmam Gazali ile Kadiri tarikâtının kurucusu olan Abdülkâdir Geylânî'den de etkilendi. 1116'da Mekke'yi ziyaret ettikten sonra, Kuzey Irak'a Laliş'e gelip eski Manatsır'a yerleşti.
Adâvv’îyye Sûfî tarikâtı
Şeyh ‘Adî bin Musâfir el-Umavvî 12. yüzyılda, Zerdüştlük içeren farklı mahâllî dinî Kürt inaçlarını İslâm Sûfîliği ile kaynaştırmak suretiyle Yazdâniliğin kollarından biri olan ve "Êzidîtî" dinînin temelini teşkil eden "Adâvv’îyye" (Osmanlıca: عداوية ) Sûfî tarikâtını kurdu. Başlangıç dönemlerinde Yezidiler, Moğolların istilasında oluşan "Güç boşluğu"ndan istifâde ederek Şeyh Adî'nin felsefî görüşlerinin ışığı altıda kendi dinlerini geliştirdiler.
Adâvv’îyye tarikatı silsilesi
- Şeyh ‘Adî bin Musâfir el-Umavî
- Şeyh Sekhr Ebû’l-Bereket
- Şeyh ‘Adî ibn Sakhr
- Şeyh el-Hasan ibn ‘Adî
- Şeyh Şerâf ed-Dîn bin el-Hasan
- Şeyh Fakhr ed-Dîn bin ‘Adî
- (meçhûl)
Ölümü
Ocak 1162'de vefât ederek Laliş'teki dergâha gömüldü. Bu yüzden Laliş, Yezidiler için kutsal toprak oldu. Şeyh Adî'nin vefâtından sonra yeğeni Şeyh Sekhr Ebû’l-Bereket yerine geçti.
Kaynakça
- Mehmet Sait ÇAKAR: Yezidilik. Tarih ve Metinler. Vadi Yayinlari, Ankara 2007, ISBN 975-6768-87-7.
Ayrıca bakınız
| Makale serilerinden |
 |
| Alevîlik | Hurûfîlik | Nebatiler |
| Alicilik | İmamet | Nizarîlik |
| Babâîlik | İmamiye | Nusayrîlik |
| Bâbîlik/Bahâîlik | Işıkçılık | Sâbiîlik |
| Bâtınîlik | İsmailîlik | Safeviyye |
| Bektâşîlik | İsnaaşeriyye | Vefâîlik |
| Caferîlik | Karmatîlik | Yarsanilik |
| Dedebabalık | Kızılbaşlık | Yarsanizm |
| Dürzîlik | Luvi mitolojisi | Yezîdîlik |
| Gnostisizm | Mani dini | Zerdüştlük |
| Harabatilik | Mustâlîlik | Zurvanizm |
Dış bağlantılar
- An Inquiry into the Religious Tenets of the Yezeedees (George Percy Badger, 1852)22 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Dunyadinleri.com Türkçe Dinlerin Tarafsız Buluşma Adresi 31 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Alternatifforum
- Devil Worship: The Sacred Books and Traditions of the Yezidiz (Isya Joseph, 1919)16 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Peacock Angel: Being Some Account of Votaries of a Secret Cult and Their Sanctuaries (E.S. Drower, 1941)30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Yezidism: Its Background, Observances and Textual Tradition (Philip G. Kreyenbroek, 1995)
- Shaikh ‘Adî, Sûfîsm and the Kurds (Zourab Aloian)[]
- 'Al-Hallaj in Kurdish Tradition', al-Hallaj gazetesi köşe yazısı)
- 'Being Yezidi, Ermenistan'ın Yezidi kimlik politikası üzerine', (Onnik Krikorian, 2004)28 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Lost in Translation (Michael Yon tarafından Irak'ın Yezdinar köyünde yapılan rüportaj, Haziran 6, 2005) 17 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 'The Beginning of the Universe, photos and a description of Yezidi life in Lalish, Iraq' (Michael J. Totten, February 22, 2006)22 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 'Armenia: Yezidi Identity Battle', Institute for War & Peace Reporting (Onnik Krikorian, 2 November 2006)11 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Yezidi Web Wayback Machine)
Başvuru kitapları
- Kürt Alevîleri
- Bumke, Peter (1979). "Kizilbaş-Kurden in Dersim (Tunceli, Türkei). Marginalität und Häresie." Anthropos 74, 530-548.
- Gezik, Erdal (2000), Etnik Politik Dinsel Sorunlar Baglaminda Alevi Kurtler, Ankara.
- Van Bruinessen, Martin (1997). "Aslını inkar eden haramzadedir! The Debate on the Kurdish Ethnic Identity of the Kurdish Alevis." In K. Kehl-Bodrogi, B. Kellner-Heinkele, & A. Otter-Beaujean (eds), Syncretistic Religious Communities in the Near East (Leiden: Brill).
- Van Bruinessen, Martin (1996). Kurds, Turks, and the Alevi revival in Turkey.25 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Middle East Report, No. 200, pp. 7–10. (NB: The online version is expanded from its original publication.)
- White, Paul J. (2003), “The Debate on the Identity of ‘Alevi Kurds’.” In: Paul J. White/Joost Jongerden (eds.) Turkey’s Alevi Enigma: A Comprehensive Overview. Leiden: Brill, pp. 17–32.
