Adilcevaz
| Adilcevaz | |
|---|---|
 İlçenin girişinden bir görünüm | |
 Türkiye'de yeri | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Bitlis |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | İsmail Demir[1] |
| • Belediye başkanı | Abdullah Akbaba (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1.505 km² |
| Rakım | 1.650 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 15.193 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 13500 |
| İl alan kodu | 434 |
| İl plaka kodu | 13 |
Adilcevaz, Bitlis ilinin nüfus bakımından en küçük,[2] Van Gölü'nün kıyısında kalan ilçesi.
Tarihçe
Türk Ansiklopedisi'nin Adilcevaz maddesinde bölgenin eski ismi Arcige'dir. Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne ait bazı belgelerde ise bölgeden Cevizler Vadisi anlamına gelen Arapça Zatu'l- Cevaz olarak bahsedilmektedir.[3] Adilcevaz ilçesi, bölgede yaşayan Ermenilerce Ardzgue adıyla anılmıştır.[4] İlçenin kuzeyinde Urartular'a ait bugün Kef Kalesi adıyla anılan bir kale vardır.[5]
Adilcevaz'ın tarihi oldukça eskiye dayanmaktadır. Bölgenin geçmişi Kalkotik çağına kadar uzanmaktadır. Bölgede öncelikle Asurlular hakim olmuştur. Daha sonra ise Van Gölü ve çevresine Urartular yerleşmiştir. Persler (MÖ 700) ve Makedonyalılar (MÖ 330) buraya egemen olmuşlardır. MS 700 yıllarında Arap akınları buraya kadar ulaşmış, sonraki yıllarda bölge Araplar ile Bizanslılar arasında sürekli savaşlara sahne olmuş ve her iki toplum arasında zaman zaman el değiştirmiştir. Malazgirt Meydan Muharebesi'nden (1071) sonra da yörede Türklerin egemenliği başlamıştır. Yavuz Sultan Selim'in Çaldıran Muharebesi'nden(1514) sonra da Osmanlı topraklarına katılmıştır. Birinci Dünya Savaşı sırasında Rus işgali ve sonrasında ise Ermeniler bu bölgeye hakim olmaya çalışmış olsa da, TBMM Hükûmeti ile Ermenistan arasında imzalanan Gümrü Antlaşması lle birlikte bölgedeki Türk hakimiyeti netleşmiştir. 29 Ekim 1923 tarihinde cumhuriyetin ilanı ile birlikte Van'a bağlı bir ilçe olmaya devam eden Adilcevaz'ın ilçe statüsü 1926'da kaldırılmıştır. 1929'da Ahlat Van'a bağlanınca Adilcevaz da Van'a tabii olmuştur. 1953 yılında ise ilçe haline dönüştürülerek Bitlis iline bağlanmıştır.[6]
Kültür
Adilcevaz'da Ekim ayının ilk haftasında geleneksel olarak Ceviz Festivali düzenlenir.[7] Çeşitli etkinliklerle beraber ceviz ağası seçimi yapılır. Etnik yapı olarak merkezde Türkmen kökenli, köylerde ise Kürt kökenli vatandaşların yoğunluğu söz konusudur.[8] Ayrıca Yolçatı Köyü gibi Çerkes köyleri de mevcuttur. Etnik yapının fazla olduğu ilçede kültürel zenginlikler ön plana çıkmaktadır.
Coğrafya
İl merkezine 90 kilometre uzaklıktadır. Etrafı sıra dağlarla çevrili olan Adilcevaz'ın güney cephesi ise Van Gölü'ne bakmaktadır. Ulaşım ilçenin yine düz ve engebesiz olan güney kısmından, Van Gölüne paralel olarak batıda Ahlat ilçesine doğuda ise Erçiş ilçelerine bağlamaktadır. İlçenin kuzeyinde Batmış Gölü bulunmaktadır.[9]
İklim ise Van Gölü'nün ılımanlaştırıcı etkisine bağlı olarak diğer Doğu Anadolu kentleri ve ilçelerine nazaran daha yumuşaktır.[10] Ancak yine bulunduğu bölgenin iklim özelliklerini büyük ölçüde yansıtmaktadır. Karasal bir iklim özelliğine sahip olduğundan kışın soğuk, yazın ise sıcaklık fazladır. Yaz ve kış arasında sıcaklık farkı oldukça fazladır.
Nüfus
İlçe; 1 belde, 28 köy ve 8 mahalleden oluşmaktadır. Aşağıda şemada görüldüğü gibi zamanla özellikle 2000'li yıllardan sonra şehir nüfusu hızla düşmüş kır nüfusu ise çok olmamakla birlikte son döneme kadar artmıştır.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1955[11] | 14.887 | 4.093 | 10.794 |
| 1960[12] | 12.538 | 4.615 | 7.923 |
| 1965[13] | 15.235 | 6.148 | 9.087 |
| 1970[14] | 18.413 | 7.557 | 10.856 |
| 1975[15] | 20.778 | 9.022 | 11.756 |
| 1980[16] | 23.483 | 10.342 | 13.141 |
| 1985[17] | 27.332 | 12.393 | 14.939 |
| 1990[18] | 26.950 | 10.103 | 16.847 |
| 2000[19] | 55.358 | 35.174 | 20.184 |
| 2007[20] | 40.464 | 24.727 | 15.737 |
| 2008[21] | 35.274 | 17.458 | 17.816 |
| 2009[22] | 32.582 | 14.428 | 18.154 |
| 2010[23] | 32.180 | 14.000 | 18.180 |
| 2011[24] | 31.746 | 13.945 | 17.801 |
| 2012[25] | 31.335 | 13.973 | 17.362 |
| 2013[26] | 31.365 | 14.275 | 17.090 |
| 2014[27] | 31.196 | 14.611 | 16.585 |
| 2015[28] | 30.917 | 14.734 | 16.183 |
| 2016[28] | 30.721 | 14.845 | 15.876 |
| 2017[28] | 30.226 | 14.686 | 15.540 |
| 2018[28] | 30.376 | 14.637 | 15.739 |
| 2019[28] | 30.499 | 14.722 | 15.777 |
| 2020[28] | 30.530 | 14.894 | 15.636 |
Ekonomi
İlçede yaklaşık olarak 49.300 adet ceviz ağacı bulunmaktadır.[29] Yıllık fidan üretimi 10.000 adettir. Adilcevaz'da üretimi yapılan ceviz, dünya düzeyinde dereceye girmiştir. Bu cevizin kendine has bazı özellikleri mevcuttur. Van Gölü'ne en uzun kıyı şeridi olan ilçe olması bakımından turizm için avantajlara sahip olsa da bunu pek kullanamamaktadır. Turizm bakımından Türkiye'nin en çok tarihî eser ve çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapan bir yerde olması yeterli reklam yapılamaması bakımından turizm gelirlerinden Adilcevaz'ı mahrum bırakmıştır diyebiliriz.
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2022.
- ^ "Favori Raporlar". Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Sonuçları. TÜİK. 31 Aralık 2022. 13 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2023.
- ^ Belediyesi, Adilcevaz. "Adilcevaz Tarihi". Adilcevaz Belediyesi. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020.
- ^ "Mucizeler Manastırı". 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020.
- ^ DHA. "Adilcevaz'daki Kef Kalesi'nde 46 yıl aradan sonra arkeolojik araştırma yapıldı". Hürriyet. 8 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020.
- ^ "Adilcevaz tarihi". 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020.
- ^ "Adilcevaz 25. ceviz festivali ve kültür etkinlikleri düzenlenecek - Bitlis Haberleri". Habertürk. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020.
- ^ "Adilcevazın etnik yapısı". Etnikce (İngilizce). 4 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2020.
- ^ "Batmış Gölü" (PDF). T.C Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. 19 Temmuz 2019. 3 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Eylül 2023.
- ^ GÜNDÜZ, Serkan (Haziran 2020). "ADİLCEVAZ SUALTI ARAŞTIRMALARI". 3 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2023.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Adilcevaz Nüfusu - Bitlis". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Bitlis Adilcevaz Nüfusu". nufusune.com.
- ^ KOÇ, İbrahim. "Bitlis İli Ceviz Yetiştiriciliği". 5 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2019.
Dış bağlantılar
- YerelNet 1 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://www.adilcevaz.gov.tr/ 16 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Adilcevaz Belediyesi 3 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
