Adalet Kulesi

Adalet Kulesi, Topkapı Sarayı'nda bulunan bir yapı. Divan toplantılarının yapıldığı Kubbealtı’nın birinci oda-salonunun karşı duvarında bulunan kafesli pencerenin bitişiğinde yükselen bu yapı, padişahın divan görüşmelerini gözetlediği yerdir.

İlk olarak Adalet Kulesi, Fatih Sultan Mehmet döneminde yapılan Topkapı Sarayı’nın tasarımında bulunmakla birlikte yapımı başlamış, Kanuni Sultan Süleyman tarafından 1527-1529 yılları arasında genişletilmiştir ve bu yenileme sırasında kulenin üzerine taş bir bölüm eklenmiş, Kubbealtı’na bakan bölümüne bir hünkâr penceresi açılmıştır. Söz konusu pencereden padişah, sadrazam tarafından başkanlık edilen toplantıları izleyip, alınan kararları değerlendirmiştir. Padişahın onay vermediği kararlarda pencere demirlerine vurduğu ya da kırmızı renkli perdeyle pencereyi örttüğü söylenir ki bu durum toplantıları da sona erdirmiştir. Yapının, bugünkü görünümünün büyük bölümünü sağlatan II. Mahmut ise; 1825'te kulenin üst kısmını yeniden yaptırarak, kulenin restorasyonunu başlatmıştır. 17. ve 18. yüzyılın çeşitli dönemlerinde onarımlar gören kule, II. Mahmud döneminde çağdaş bir biçime bürünmüştür. Bu dönemde kule, taş kide üzerinde yükselen ampir üslupta yapılmış bir köşk olmuştur. 1865 yılına ait kule görsellerinde de kulenin tepesinde, günümüzdeki gibi kurşun kaplı konik bir külah bulunmaktadır. Bu dönemde köşkün cephesi üçer yuvarlak kemerli bir düzenlemeye sahiptir. Sultan Abdülaziz döneminde Adalet Kulesi’nin köşk bölümü değiştirilmiş ve batı anlayışını yansıtan bir tarza bürünmüştür. Her cephesinde yuvarlak kemerli penceresi olan köşkte yer alan silindirik gövdeli kompozit başlıklardan oluşan sütunlar hem ampir hem de barok mimari biçimini anımsatmaktadır. Sultan Abdülaziz döneminde kulenin köşk bölümü cihannüma (tepe köşkü) biçimini almıştır. İlk inşa edildiğinde ahşap olan ve günümüzdeki kadar yüksek olmayan köşkün bazı bölümleri değerli halıların, kumaşların, tepsilerim, ibriklerin ve belgelerin depolandığı bölüm olmuştur. III. Murad döneminde dış hazine binası yapılınca, bu kulede yer alan tüm eşyalar yeni yapıya taşınmıştır. Sonuç olarak bu yapı, başlangıcından beri sürekli olarak onarımdan ve güncellemeden geçmiştir.^[1]

Adalet Kulesi’nin yapılmasındaki en önemli etken, divan toplantılarının vezîriâzamın yönetimine verilmesi ve Sultanın, istediği zaman divanı takip etmesiyle ilgilidir. Kulenin arkadan Harem tarafına açılan bir kapısı, Sultanın kimseye görünmeden buraya geçmesini sağlardı. Yapı, ayrıca Osmanlı padişahlarının adalete verdiği önemin göstergesi kabul edilmektedir. Kulenin bulunduğu yer, simgesel anlam açısından önemlidir. Devletin yönetildiği ve devlet namına kararların alındığı Kubbealtı’na (Divan-ı Hümayun yani bakanlar kurulu) bitişik bir şekilde inşa edilen Adalet Kulesi; topluma, devletin adaletli bir şekilde yönetildiği ve alınan kararlarda adil olunduğuna yönelik bir mesaj vermektedir. Harem ile divanın toplandığı Kubbealtı arasında yer alır. Sarayın en yüksek yapısıdır. Boğazdan bakıldığında sarayın en belirgin bölümüdür, silüet içerisinde anıtsal bir yeri vardır. Osmanlı sultanının sonsuz adaletini sembolize etmesi, uzaktan bakıldığında herkesin görmesi ve sultanın adaletinden emin olması amaçlanmıştır.^[2]