İçeriğe atla

Acuka

Acuka
Megrel acukası
Acuka

Acuka (Abhazcaаџьыка, аџьыкаҟaҧшь veya aџьыкаҵәаҵәа, Gürcüceაჯიკა, Rusçaаджика), Kafkas halklarına özgü, kahvaltılık ve yemeklik olarak iki çeşidi olan, biber, ceviz ve çeşitli baharatların karışımından yapılan tuzlu meze. Acuka(аџьыка) Abhazcada "tuz" kelimesinden gelmektedir.[1][2][3]

İçine konan biberin rengine bağlı olarak kırmızıdan turuncuya kadar değişen renklerde olabilir. Yine içine konan bibere bağlı olarak acı ya da tatlı olarak yapılan acuka, genelde soğuk olarak kahvaltıda ekmek ile tüketilir. Yemeklik acuka daha tuzlu daha acı ve cevizsiz iken, kahvaltıda tüketilecek ise, tuz miktarı az, acısız ve öğütülmüş ceviz ile yapılır. Taze toplanmış bahçe biberi en başlıca malzemesidir.

Yapılışı emek ve zaman isteyen acuka, bu nedenle kırsal kesimde kadınlar tarafından bir seferde çok miktarda yapılır. Tuzlu yapısı sayesinde raf ömrü uzun olduğundan, kışları çetin geçen bölgelerdeki (Kafkasya, Doğu Anadolu vb.) halklar tarafından daha çok tercih edilmiştir. İçine katılan baharatların çeşidi ve miktarına bağlı olarak lezzeti değişiklik gösterdiğinden, yapan kişiye göre kişisellik kazanır. Günümüzde ticari olarak bazı marketlerdede satılmaktadır.

Genel içeriği; biber salçası, zeytinyağı, tuz, sarımsak, ekmek içi, kişniş tohumu, karabiber, reyhan ve öğütülmüş cevizdir.

Yörelere göre çeşitleri

Düzce acıkası

Düzce Acıkası yöre ile özdeşleşen, uzun yıllardır bilinen ve yörenin kültürel birikimi ile günümüze ulaşmış bir meze türüdür. Malzeme seçiminden üretimine ve baharat oranına kadar titiz çalışmalar gerektiren Düzce Acıkasının tercih edilmesinde yörenin tatlarını içermesi büyük rol oynamakta olup üretiminde Düzce'de üretilen doğal tereyağı ve fındığın kullanılması Düzce Acıkasının diğerlerinden ayırt edilmesini sağlamaktadır.

Düzce acıkasında salça olarak sadece etli kapya kırmızı biberlerden yapılan salçalar kullanılmaktadır. Düzce Acıkasını diğerlerinden ayıran bir diğer özellik de hazır salça kullanılması yerine biberlerin Düzce Acıkası üreticileri tarafından salça haline getirilmesidir. Düzce Acıkası Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[4][5]

Sakarya Abaza acıkası

Sakarya Abaza acıkası Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Sakarya için coğrafi işaret almıştır.[6]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Ежегодник иберийско-кавказского языкознания. 12. Академия наук Грузинской ССР. 1985. s. 222. 4 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2022.  [Annual of Ibero-Caucasian linguistics (Rusça). 12. Academy of Sciences of the Georgian SSR. 1985. s. 222. ]
  2. ^ T. Yanagisawa (2010). "а-џьы́ка". Analytic Dictionary of Abkhaz. Hitsuji Shobo Press. 
  3. ^ В. Касланӡиа (2005). "а-џьы́ка". Аԥсуа-аурыс жәар. 
  4. ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38368[]
  5. ^ https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/306a42ac-1833-4c06-a463-d647d67b26e7.pdf[]
  6. ^ "Sakarya Abaza Acıkası". Türk Patent ve Marka Kurumu. 2 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Peksimet</span>

Peksimet askeri amaçlarla üretilmiş hamurun nem miktarının en az düzeye indirilmesiyle dayanıklılığı artırılan yiyecek türüdür. Uzun yıllar bayatlamadan dayanabilen ve genellikle savaş, kıtlık gibi durumlarda tüketilen ekmek çeşididir. Etimolojik olarak Yunan kökenli olduğu düşünülse de pek ve simit kelimelerinin birleşiminden oluşmuş olması da mümkündür. Türkiye'de genellikle İzmir başta olmak üzere Ege Bölgesi'nde sıkça tüketilir, Erzincan gibi Doğu yörelerinde de farklı şekilleri bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Batırık</span> Salata türünde bir yiyecek

Batırık(Batırma); bulgur ile yapılan bir çeşit sulu salatadır. İçindeki domates, salatalık ve bulgurdan ötürü kısırı andırır. İç Anadolu bölgesinin güneyi ve Akdeniz bölgesinde Toros dağlarına yakın bölgelerde,Karaman,Bozkır, Ermenek ile Mersin'in ilçeleri Tarsus, Erdemli, Mut, Aydıncık, Anamur, Bozyazı, Silifke ve Gülnar'da yapılır. Yapılışı bölgelere göre küçük farklılıklar gösterse de, genelde ince bulgur, tahin, domates çeşitli baharatlarla karıştırılır ve yoğrulur.

<span class="mw-page-title-main">Tarhana çorbası</span>

Tarhana çorbası, Anadolu, Balkanlar ve Orta Asya gibi geniş bir coğrafyada çeşitli yapım şekilleriyle görülen çorba çeşididir. Önemli bölümü yoğurttan oluşan Tarhana çorbası besleyici olduğu kadar kuru toz şeklinde olduğu için uzun süre saklanabilir.Mecmuâ-i Fevâid, Ali Eşref Dede'nin Yemek Risalesi, Melceü’t-Tabbâhînde tarifi verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Lahmacun</span> Türk yemeği

Lahmacun, açılmış hamurun üzerine kıyma, maydanoz, soğan, sarımsak, karabiber ve isot gibi baharatlarla hazırlanan malzeme sürüldükten sonra taş fırında pişirilmesiyle yapılan Orta Doğu mutfağında bir çeşit içli pidedir. İngilizcede zaman zaman Türk pizzası, veya Ermeni pizzası, olarak adlandırılsa da Orta Doğu kökenli bir yemektir. Pizzadan farklı olarak peynir kullanılmaz ve hamur daha incedir. Lahmacun; Türkiye, Azerbaycan, Ermenistan, Lübnan, Suriye, İsrail ve dünyadaki Türk topluluklarında popüler bir yemektir.

<span class="mw-page-title-main">Kete</span>

Kete Doğu Anadolu Bölgesi, Doğu Karadeniz ve Güney Kafkasya'da da tüketilen bir şekerli ekmek çeşididir. Yapılan bölgeye göre farklılıklar göstermektedir. Türkiye'de başta Gümüşhane, Bayburt, Erzincan, Artvin, Ardahan, Kars, Van gibi illerde yapılır.

<span class="mw-page-title-main">Boranı</span>

Boranı, İran ve Mizrahi mutfağında yoğurtla hazırlanan bir aperitiftir. Ispanak ve diğer malzemelerle hazırlanan boranı, Van ve Isparta başta olmak üzere Türkiye'nin çeşitli yörelerinde farklı şekillerde hazırlanmaktadır. Yalvaç ve Mecitözü civarlarında ise, ıspanaklı ve fasulyeli olmak üzere iki çeşidi bulunmaktadır. İçerisine bulgur katılarak haşlanmak suretiyle pişirilir. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve tereyağı dökülerek servis edilir. Genellikle kuru soğan ile birlikte tüketilir. Azerbaycan gibi Kafkasya ülkelerinde de popülerdir.

<span class="mw-page-title-main">Çılbır</span> Türk mutfağından sarımsaklı yoğurtlu bir yumurta yemeği

Çılbır, çıpıl, çırpır, çiğ yumurtanın kaynayan suya kırılıp pişirilmesiyle hazırlanan, Türk mutfağına ait bir tür yemektir. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve kızdırılmış tereyağlı-pul biberli sos dökülerek servis edilir. Ahmed Vefik Paşa'nın 1876'da yazdığı Lehce-i Osmani adlı kitabında çıpıl, çırpırın yoğurtlu yağsız yumurta taamı olarak geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Güveç (yemek)</span>

Güveç, Türk mutfağında güveç içinde pişirilen yemeklerin genel adı.

<span class="mw-page-title-main">İçli köfte</span> dışı bulgur içi kıyma dolgulu olan, kızartılmış veya haşlanmış topak

İçli köfte ya da oruk, bulgurun hamur hâline getirilerek içinin doldurulması suretiyle yapılan, Orta Doğu mutfağında bir yemektir.

<span class="mw-page-title-main">Nokul</span> Türk mutfağından tatlı

Nokul, nukul (نقل) mayalı hamurla yapılan bir çeşit poğaça. Türkiye'de lokum, lokul gibi farklı isimlerle adlandırılan hamur işidir. Rulo şeklinde yapılması en ayırt edici özelliğidir. Haşhaşlı, tahinli fındıklı, sakızlı türleri de mevcuttur. Bayram sofralarının vazgeçilmezlerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Çiğ köfte</span> Türk mutfağından, ana malzemesi çiğ kıyma ve bulgur olan geleneksel yemek

Çiğ köfte, bulgur, isot, kıyılmış et, salça, soğan, maydanoz ve çeşitli baharatların yoğurulup karıştırılması ile hazırlanan, ısıl işlem görmeden (pişirilmeden) tüketilen, Şanlıurfa ve Adıyaman yöresine ait bir yiyecektir. Şanlıurfa ve Adıyaman'ın dışında; Adana, Gaziantep, Osmaniye, Kahramanmaraş, Diyarbakır, Mardin, Elazığ, Malatya ve Hatay gibi illerde de yöresel farklılıklar gösterebilen çiğ köfteler yapılır. Genellikle ince ve uzun (sıkma) köfte parçaları şeklinde ve marul yaprağı ile servis edilir. Şanlıurfa'da açık ekmek, bazı yörelerde de lavaş ekmeği ile tüketilir.

<span class="mw-page-title-main">Mumbar dolması</span> Türk mutfağından bağırsak dolması

Mumbar dolması ya da bumbar dolması, koyunun kalın bağırsaklarının iç harç ile doldurulmasıyla yapılan bir çeşit dolma. Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi illerinin büyük çoğunluğu ve Doğu Anadolu Bölgesi'nin bazı illerinde yapılmaktadır. Yazın pek tercih edilmeyip, kışın daha fazla tüketilir.

Evelik dolması, labada dolması Anadolu ve Kafkasya'da çok sevilerek yenen bir dolma çeşididir. Yörelere göre etli veya zeytinyağlı olabilir. İç malzemesi olarak pirinç ve bulgur kullanılabilir. Evelik dolması Azerbaycanın milli mutfağında da yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Tirit</span> Türk mutfağına ait olan Tirit, farklı et çeşitleri kullanılarak ve et suyunun içerisine yöresel ekmek eklenerek yapılan yemektir

Tirit(Arapça:ثريد veya trid, taghrib, tashreeb, thareed) et suyuna kızartılmış veya bayat ekmek konularak yapılan yemektir. Tirit kelimesi Farsça bir kelimedir. Yörelere göre çok farklı et çeşitleri konulabilir. Kaz, ördek, tavuk, inek, koyun eti ile yapılan çeşitleri vardır. Papara ve Orta Asya'da yapılan Beşbarmak yemeği ile benzerlik gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Muhammara</span> biberli geleneksel bir yiyecek

Muhammara, Suriye'nin Halep şehrine özgü, kahvaltılık ve yemeklik olarak iki çeşidi olan, biber, ceviz ve çeşitli baharatların karışımından yapılan tuzlu meze.

<span class="mw-page-title-main">Kuru fasulye</span> Türk mutfağına ait meşhur bir sulu yemek

Kuru fasulye, Türk mutfağında pişmiş bir fasulye yemeğidir. Beyaz fasulye ve zeytinyağı ile yapılır ve çoğunlukla soğan ve domates salçası kullanılır. Yemeğe tercihen sebze veya et de eklenebilir. Kuru fasulye pirinç pilavı veya bulgur pilavı ile birlikte servis edilir. Suyuna ekmek banarak tüketilebilir. Türkiye'nin milli yemeği olarak da kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Sürke</span>

Sürke, aynı zamanda chancliche, shinklish, shankleesh, sorke olarak da bilinir, Levanten mutfağında bir tür inek sütü veya koyun sütü peyniridir. Genellikle za'atar (zahter) ve Halep biberiyle kaplanan ve daha sonra olgunlaştırılan ve kurutulan yaklaşık 6 cm çapında toplar halinde oluşturulur. Sürke toplar halinde biçimlendirilmiş veya biçimlendirilmemiş olarak satılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Asma yaprağı sarması</span> asma yaprağı pirinç veya kıyma ile doldurularak yapılan yemekler

Asma yaprağı sarması veya Asma yaprağı dolması, asma yaprağının içerisine bulgur ya da pirinç başta olmak üzere yöresine göre değişen diğer iç malzemeleri konarak yapılan bir yemektir. Zeytinyağlı sarma ya da kıymalı sarma şeklinde farklı çeşitleri vardır. Malzemeler karıştırılarak harmanlanır. Daha sonra salamura asma yaprağıyla sarılır. Üzerine limon suyu sıkılarak ya da yoğurt konularak yenir.

Eşkene bir çeşit yemektir.

<span class="mw-page-title-main">Patlıcan dolması</span>

Patlıcan dolması, patlıcan içerisine bulgur ya da pirinç başta olmak üzere yöresine göre değişen diğer iç malzemeleri konarak yapılan bir yemektir. Zeytinyağlı patlıcan dolması ya da kıymalı patlıcan dolma sı şeklinde farklı çeşitleri vardır.