İçeriğe atla

Actinidia arguta

Actinidia arguta
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Plantae
Şube:Tracheophyta
Sınıf:Magnoliopsida
Takım:Ericales
Familya:Actinidiaceae
Cins:Actinidia
Tür: A. arguta
İkili adlandırma
Actinidia arguta
(Siebold & Zucc.) Planch. ex Miq., Ann. Mus. Bot. Lugduno-Batavi 3: 15 (1867).

Actinidia arguta (Sibirya kivisi, hardy kivi, tüysüz kivi ) adlarıyla da bilinen Kore, Kuzey Çin ve Sibirya'da yaygın olan çok yıllık bir bitki türü.[1] Bilinen kivi ile yakın akrabadır.

Hardy kivi, Sibirya kivisi adı dışında "kivi üzümü", "artık kivi", "bebek kivi", "çöl kivisi" ya da "kokteyl" kivi adlarıyla da anılır. Meyveleri kividen küçüktür, şekil ve görüş olarak minyatür bir kiviye benzer ve bilinen kivinin aksine tüylü değil, yeşil veya morumsu düz derimsi ince bir yüzeye sahiptir. Yine meyvesi kividen biraz daha tatlıdır ve kivinin aksine soyulmadan yenebilir.

Üretimi

Büyük en çok bilinen kivi meyvesi ile sibirya kivisinin karşılaştırılması
Bahçe düzenlemesinde kullanılan sibirya kivisi

Çok hızlı gelişen ve tırmanan bir türdür, fakat en önemli özelliği hızlı ısı düşüşleri olmadığı müddetçe -34 derece (-30F) soğuğa kadar dayanıklı bir cins olmasıdır. Buna karşın genç filizler baharda soğuğa karşı hassastır.[2] Yaklaşık 150 gün kadar donma ısısının üstünde gün geçiren Sibirya kivisi bitkileri eğer çok hızlı ve ani don olayları olmazsa soğuğa dayanıklıdırlar. Fakat ani ve büyük ısı düşüşleri ve don olayları bitkiye büyük zarar verebilir ölümüne neden olabilir.[1]

Sibirya kivisi tohumdan çimlendirme zorda olsa (çimlenme süresi: yaklaşık 1 ay) yetişebilir, ayrıca çelikten, kökten yetişebilir. Yaklaşık 30 metreye kadar ağaçlara, tellere dolanarak boylanabilir. Yılda 6 metreye kadar bir bitkinin boylanabilme hızı bulunmaktadır. Organik, asidik yönden zengin iyi drenajlı topraklarda yetişir, yarı gölge ortamlarda yetiştirilebilse de güneşli yerlerde daha verimli ürün verir.[1]

Normal kivi kadın ve erkek bitkilerin bir arada bulunmasını gerektirdiği halde sibirya kivisi genelde kendine verimli bir tür olup, meyve vermek için iki ayrı bitkiye gerek duymaz.[2] Genelde diğer kivi türleri gibi mayısta çiçeklenme olup ayrıca 2. veya 3. yılda meyve vermeye başlamaktadır.[3]

Sibirya kivisi meyveleri nedeniyle pek çok hastalığa duyarlı olabilmekle ayrıca Japon böceği gibi pek çok böceği kendine çekebilmektedir.[2] Diğer bir sorunda kedilerin bu bitkiyi kedi nanesine benzetmelerinden kaynaklanmaktadır. Zira kedi nanesine benzeyen kokusu kedileri etkilemekte bu bitkiyle oyun oynalarına ve bitkinin zarar görmesine neden olabilmektedir.[1]

Kısa raf ömrü nedeniyle ticari yetiştirimi bu bitki için şu ana kadar başarısız olmuştur, bununla birlikte Yeni Zelanda, ABD ve bazı Avrupa ülkelerinde küçük çaptada olsa ticari yetiştiricilik çalışmaları ve denemeleri yapılmaktadır.

Besin değeri

Besin Değeri: Taze, Pişirilmemiş Hardy Kivi meyvesi(100 gr.için)[4]
kJ322
protein1.2g
yağ0.6g
karbonhidrat18g
lif3g
şeker7.6 g
sodyum6 mg
C vitamini54 mg (Normal günlük alınması gereken değerin %90'ı)

Botanik tanımı ve taksonomisi

Actinidia arguta ilk olarak Philipp Franz von Siebold ve Joseph Gerhard Zuccarini tarafından 1843'te Trochostigma argutum olarak tanımlanmıştır. 1867'de Actinidia familyasına Friedrich Anton Wilhelm Miquel ve Jules Émile Planchon araştırmaları neticesinde benzerliği dolayısıyla kaydırılmıştır.

Bü türün 3 varyetesi tespit edilmiştir. Bunlar

  • Actinidia arguta var. arguta
  • Actinidia arguta var. giraldii
  • Actinidia arguta var. hypoleuca

Kaynakça

  1. ^ a b c d Hardy Kiwifruit 10 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Fruit Facts. 1996, California Rare Fruit Growers, Inc.
  2. ^ a b c Hardy Kiwi 2 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Hardy Kiwi. Dec. 16, 2008, Penn State College of Agricultural Sciences.
  3. ^ Kiwifruit and Hardy Kiwi 15 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi Kiwifruit and Hardy Kiwi HYG-1426-93. John Strang & Richard C. Funt, Ohio State University.
  4. ^ Nutritional Value 16 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. NZ KiwiBerry Growers Incorporated.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İncir</span>

İncir, dut familyası'ndaki küçük ağaç türleri olan Ficus caricanın yenilebilir meyvesidir. İncir, Akdeniz ve batı Asya'ya kadar yerlisi ağacı olup eski zamanlardan beri yetiştirilir. Şimdi hem meyvesi hem de süs bitkisi olarak dünya çapında yaygın olarak yetiştirilir. Ficus carica 800'den fazla tropikal ve subtropikal bitki içeren Ficus cinsinin tip türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Kivi (bitki)</span> Meyve

Kivi, asma benzeri odunsu bir tırmanıcı bitki türü olan Actinidia deliciosa'dan ve A. deliciosa ile diğer Actinidia türleri arası melezlerden elde edilen kültivar grubundaki bitkiler ile bu bitkilere ait yenilebilir meyvelerin ortak adıdır. Kivinin ifade ettiği kültivar grubu ve bu grup içinde yer alan ticari açıdan en önemli kültivarların tam adları şöyledir:

  • Kültivar: Actinidia deliciosa 'Hayward'
  • Kültivar: Actinidia deliciosa 'Chico'
  • Kültivar: Actinidia deliciosa 'Saanichton 12'
<span class="mw-page-title-main">Avokado</span> bir tür ağaç ve onun meyveleri

Avokado, anavatanı Orta Meksika olan çiçekli bitkiler sınıfından tarçın ve kafur ağacını da içine alan defnegiller familyasına ait bir ağaç ve bu ağacın meyvelerinin adıdır. Timsah armudu da denen avokado meyveleri, küre biçiminde, oval, elips ya da armut gibi eriksi tipli yeşil, kırmızı ya da erguvani renktedir. Eti krem sarı ya da beyazımsıdır. Ağaçlar ancak kısmen kendine verimlidir. Taze olarak tüketilir, ayrıca yemeklerde ve salatalarda kullanılır. Çok besleyicidir. Tropik iklime sahip bölgeler yanında, subtropikal iklime, don fazla olmaması kaydıyla Akdeniz iklimine sahip çeşitli bölgelerde de yetiştirilir.

<span class="mw-page-title-main">Çarkıfelek (bitki)</span> bitki cinsi

Çarkıfelek (Passiflora), çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından 550'den fazla türden oluşan asma ya da sarmaşık tipte bitki cinsi.

<span class="mw-page-title-main">Passiflora edulis</span>

Passiflora edulis, çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından çarkıfelek cinsinin en yaygın olan türüdür. "Maruçya" olarak da adlandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Passiflora incarnata</span>

Passiflora incarnata, çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından çarkıfelek cinsinin en kuzeyde yetişen türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Passiflora caerulea</span>

Passiflora caerulea, çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından çarkıfelek cinsinin Güney Amerika'da yetişen türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Karpuz çarkıfeleği</span> Çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasındandır

Karpuz çarkıfeleği, çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından çarkıfelek cinsinin Amerika'ya özgü bir türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Guava</span> Mersingiller familyasından bir bitki türü

Guava Yaklaşık 100 kadar türü bulunur. Anavatanı Meksika, Orta Amerika ve Güney Amerika'nın kuzeyidir. Günümüzde Güney Asya, Hawaii, Karaipler ve Afrika'da ziraati yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Pitaya</span>

Pitaya, bilimsel anlamda Hylocereus cinsi çeşitli kaktüs türlerinin olarak adlandırılan meyvesidir. En önemlisi ve yaygın olanı da Hylocereus cinsinden olanlardır.

<i>Actinidia</i>

Actinidia, çeşitli asmamsı bitki türlerini içinde barındıran bir bitki cinsidir. 6 metreye uzanan küçük ağaççık şeklindeki bodur bitkiler yanında 30 metreyi bulan asma ve sarmaşık türlerini bünyesinde bulundurur. Asya'da Sibirya, Japonya, Çin gibi uzak doğu ülkelerinde özellikle bu cinsin anavatanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kara sapot</span>

Kara Sapot, abanozgiller familyasından ve anavatanı Doğu Meksika ve Orta Amerika ile Kolombiya'nın güneyi olan bir ağaç türü ve bunun meyvesine verilen ad. Çikolata Meyvesi ve Kara Trabzon Hurması gibi gayriresmî adlarla da Türkiye'de tanınmaya başlamıştır. Trabzon hurması ile aynı cinsten gelmesi sebebiyle akrabadır.

<span class="mw-page-title-main">Beyaz sapot</span>

Beyaz sapot, Rutaceae familyasından tropikal bir ağaç türü. Turunçgillerle de uzaktan akrabadır. Doğu Meksika, Orta Amerika, Kosta Rika'nın güneyi anavatanıdır.

<i>Poncirus trifoliata</i>

Poncirus trifoliata,, Sedef otugiller (Rutaceae) ailesinden Citrus ailesi ile yakından ilişkili ve hatta kimi kaynaklarca bu aile içinde gösterilen bir turunçgil cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Kompost</span> gübre çeşiti

Kompost, bitkisel ve hayvansal atıkların nemli-oksijenli ortamda bozunarak dönüştüğü organik gübredir.

<span class="mw-page-title-main">Myrciaria dubia</span>

Myrciaria dubia, 'Kamu Kamu', Camucamu, Cacari veya Camo camo olarak da bilinen, 3 ila 5 metre uzunluğunda, çalıya benzeyen bir ağaçtır. Peru ile Brezilya arasındaki Amazon Ormanları başta olmak üzere ormanlık alanlarda bulunan Mersingiller ailesine mensuptur. Kırmızı ve mor renklerde, kiraz benzeri meyveleri bulunmaktadır. Aynı cinsten olan Jaboticaba ve Guavaberry ile yakın akrabalığı bulunmaktadır. Bitkinin en önemli özelliği ise ağırlığının %2 ila %3'üne karşılık gelen miktarda C vitaminine sahip olmasıdır. Bitkinin bu özelliği uluslararası pazarlara girmesini sağlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Satsuma</span> narenciye türü

Satsuma veya Rize mandalinası, Çin kökenli, soğuğa dayanıklı, çekirdeksiz ve kolay soyulabilen bir narenciye türüdür.

Anaç, bitkinin bir parçasıdır, genellikle yeni yer üstü büyümesinin üretilebildiği bir yeraltı kısmıdır. Başka bir bitkinin tomurcuğunun aşılandığı, iyi gelişmiş bir kök sistemine sahip bir gövde olarak da tanımlanabilir. Bir köksap veya yeraltı sapına atıfta bulunabilir. Aşılamada, bir bitkiye, bazen sadece bir kütüğe, halihazırda kurulmuş, sağlıklı bir kök sistemine sahip olan, üzerine başka bir bitkiden bir kesme veya tomurcuk aşılanmış anlamına gelir. Üzüm asmaları ve diğer meyveler gibi bazı durumlarda, anaçlar için çelikler kullanılabilir, kökler onları dikmeden önce fidanlık koşullarında kurulur. Anaç üzerine aşılanan bitki kısmına genellikle kalem denir. Scion o özelliklere sahip bitkidir yayıcısı fotosentetik aktivite ve meyve veya dekoratif özellikleri dahil, yerden arzuluyor. Anaç, toprakla etkileşimi, köklerin ve gövdenin yeni bitkinin desteklenmesini sağlaması, gerekli toprak suyu ve minerallerini alması, ilgili zararlı ve hastalıklara karşı direnç göstermesi için seçilir. Birkaç hafta sonra iki parçanın dokuları birlikte büyüyecek ve sonunda tek bir bitki oluşturacaktır. Ürün her zaman genetik olarak farklı iki bitkinin bileşenlerini içermesine rağmen, birkaç yıl sonra aşı yerini tespit etmek zor olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kedi nanesi</span>

Nepeta cataria, bilinen adıyla kedi nanesi, Ballıbabagiller familyasının Nepeta cinsine ait bir bitki türüdür. Güney ve doğu Avrupa'ya, Orta Doğu'ya, Orta Asya'ya ve Çin'in belli kısımlarına has olmakta birlikte, kuzey Avrupa, Yeni Zelanda ve Kuzey Amerika'nın belli kısımlarında natüralize edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tatar hanımeli</span>

Lonicera tatarica, Tatar hanımeli olarak bilinen bir hanımeli türüdür. Sibirya ve doğu Asya'nın diğer bölgelerine özgüdür Lonicera tatarica'nın Himalayalar'da da yetiştiği bilinmektedir ancak Kuzey Amerika'da yaygın tanıtılan tür ve zehirli ot olarak daha iyi bilinir. Hanımeli, her iki yarım kürenin ılıman bölgelerine özgüdür. Kuzey Amerika'da bulunan birkaç egzotik çalı hanımelinden biri olan bu bitki, 1752'de süs bitkisi olarak tanıtıldı. Kıtanın batısında, Alaska ve Kaliforniya'ya kadar bilinir, burada kolayca bozulan doğal ortamlarda yetişir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.