İçeriğe atla

Acheiropoietos Kilisesi

Koordinatlar: 40°38′06″K 22°56′52″D / 40.63500°K 22.94778°D / 40.63500; 22.94778
Acheiropoietos Kilisesi
[Παναγία] Ἀχειροποίητος
Acheiropoietos Kilisesi
Harita
KonumSelanik, Orta Makedonya
ÜlkeYunanistan
Koordinatlar40°38′06″K 22°56′52″D / 40.63500°K 22.94778°D / 40.63500; 22.94778
MezhepRum Ortodoks
Eski ad(lar)Panagia Theotokos
İthafMeryem
Mimarî tarzBizans mimarisi
Tamamlanma5. yüzyıl
TürKültürel
Kriteri, ii, iv
Belirleme1988 (12. oturum)
Referans no.456-003
Ülke Yunanistan
BölgeGüney Avrupa

Acheiropoietos Kilisesi (Yunanca: [Παναγία] Ἀχειροποίητος), Panagia Theotokos Kilisesi, Eskicuma Camii veya Eski Camii, Yunanistan'ın kuzeyindeki Orta Makedonya bölgesinde yer alan Selanik şehrinde bulunan 5. yüzyıla ait bir Bizans kilisesidir. Kilise, şehrin merkezindeki Agias Sofias Caddesi'nde, Makedonomachon Meydanı'nın karşısında yer almaktadır.[1] Kilise, erken Bizans mimarisinin önde gelen örneklerinden biri olması nedeniyle 1988 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne, Selanik'in diğer Erken Hristiyan ve Bizans anıtları ile birlikte dahil edilmiştir.[2]

Tarih ve Tanım

Acheiropoietos Kilisesi, tuğla düzeni ve içindeki mozaiklerden yola çıkarak 450-470 yıllarına tarihlendirildiğinden şehrin günümüze ulaşan en eski kiliselerinden biridir. Kilise, 7. yüzyılda, 14. yüzyılda ve 15. yüzyılda olmak üzere birkaç kez değişiklik geçirmiştir. Bizans döneminde Panagia Theotokos olarak isimlendirilen yapı Meryem Ana'ya adanmıştır. Günümüzdeki adıyla kiliseden ilk olarak 1320 yılında bahsedilmektedir ve muhtemelen burada bulunan bir acheiropoietos ("elle yapılmamış") Panagia Odigitria ikonasından sonra bu ismi aldığı düşünülmektedir.[1][3][4] Bizans kaynakları, şehrin koruyucu azizi olan Aziz Dimitrios'a yapılan ibadetlerin de burada gerçekleştirildiğini belirtmektedir.[4]

Yapı, yaklaşık 28 metre genişliğinde ve 36,5 metre uzunluğunda, ahşap çatılı üç nefli bazilikal plandadır. Doğu kenarı yarım daire şeklinde bir tonozla sonlanırken, batı tarafında kulelerle çevrili bir narteks ve dış narteksin izleri görünmektedir. Üç nef sütunlarla ayrılmıştır ve iki yan nefin üzerinde galeriler bulunmaktadır. Kuzey yan nefin doğu ucuna, Orta Bizans dönemine ait Azize İrini'ye adanmış bir şapel eklenmiştir. Bazilikanın kuzeybatı köşesinde, galerilere çıkan merdivenler korunmuştur. Günümüzde kullanılan giriş, narteksi ana nef ile bağlayan üç kemerli bir açıklık (tribelon) ile sağlanmaktadır. Güney tarafında ise muhtemelen kiliseyi şehrin Bizans dönemi ana caddesiyle bağlayan büyük bir giriş yolu bulunmaktadır. Güney tarafında bulunan küçük ek binanın kilisenin vaftizhanesi olduğu ifade edilmiştir.[1][3] Günümüzdeki çatı, özgün halinden daha alçaktır ve merkezi nefin üzerindeki bölüm, ışığın içeri girmesine izin vermek için yükseltilmiştir.[5]

Kiliseye ait zengin özgün iç süslemelerden günümüze ulaşan kısımları arasında özellikle 5. yüzyıldan kalma, Konstantinopolisli bir atölyeden gelen zarif İyon başlıkları, tribelonun yeşil Teselya mermeri sütunları, merkezi nefin özgün Prokonesos mermeri döşemesi ve 5. yüzyıldan kalma dekoratif mozaiklerin parçaları yer almaktadır. Güney tarafında Sebasteli Kırk Şehitler Olayı'nı tasvir eden ince ama hasar görmüş erken 13. yüzyıl freskleri bulunmaktadır. Kuzey nefinin mevcut döşemesinin altında, daha önceki Roma dönemine ait bir hamamdan kalma üç katmanlı zemin mozaikleri ortaya çıkarılmıştır.[1][6]

Şehrin 1430 yılında Osmanlılar tarafından fethedilmesinden sonra Acheiropoietos Kilisesi, Sultan II. Murad tarafından camiye çevrilen ilk kilise olmuş ve ilk cuma namazı da burada kılındığı için Eskicuma Camii olarak adlandırılmıştır.[7] Osmanlı dönemi boyunca kentin ana camisi olarak kullanılan yapı ayrıca Eski Camii adıyla da anılmaktadır. Yapı içerisinde kuzey sütun dizisinde, doğudan sekizinci sütunda bulunan Osmanlı Türkçesi ile yazılmış kitabesinde "Fetih Sultan Murad Han - Şehr-i Selanik - 833" (Miladi 1430) ibaresi geçmektedir.[1][4]

Yapı, Sultan II. Bayezid döneminde Hicri 894 (Miladi 1489) tarihinde tamir görmüştür.[7]

Galeri

  • Acheiropoietos Kilisesi
  • Yapının arkadan görünümü.
    Yapının arkadan görünümü.
  • Roma dönemi zemini.
    Roma dönemi zemini.
  • İç mekanı.
    İç mekanı.
  • Mozaik.
    Mozaik.
  • İç mekanı.
    İç mekanı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d e "Arşivlenmiş kopya" Αχειροποίητος, Hellenic Ministry of Culture (Yunanca), 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Nisan 2010 
  2. ^ "Paleochristian and Byzantine monuments of Thessaloniki". UNESCO World Heritage Convention. United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization. 27 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2022. 
  3. ^ a b Kazhdan, Alexander, (Ed.) (1991), Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, s. 12, ISBN 978-0-19-504652-6 
  4. ^ a b c Kourkoutidou-Nikolaidou, E.; Tourta, A. (1997), Wandering in Byzantine Thessaloniki, Kapon Editions, s. 185, ISBN 960-7254-47-3 
  5. ^ Kourkoutidou-Nikolaidou, E.; Tourta, A. (1997), Wandering in Byzantine Thessaloniki, Kapon Editions, ss. 185-191, ISBN 960-7254-47-3 
  6. ^ Kazhdan, Alexander, (Ed.) (1991), Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, s. 13, ISBN 978-0-19-504652-6 
  7. ^ a b TDV İslâm Ansiklopedisi'nde Eskicuma Camii

Bibliyografya

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ayasofya</span> Osmanlı döneminden kalma büyük cami ve eski Bizans Ortodoks patrik katedrali

Ayasofya, resmî adıyla Ayasofya-i Kebîr Câmi-i Şerîfi, İstanbul'da kiliseden camiye çevrilmiş önemli bir tarihî yapıdır. Bizans İmparatoru I. Justinianus tarafından, 532-537 yılları arasında İstanbul'un tarihî yarımadasındaki eski şehir merkezine inşa ettirilmiş bazilika planlı bir patrik katedrali olmuştur. 1453 yılında İstanbul'un Osmanlılar tarafından fethedilmesinden sonra II. Mehmed tarafından camiye dönüştürülmüştür. Mustafa Kemal Atatürk tarafından 1934 yılında yayımlanan kararname ile tadilat çalışmasına alınmış, 1935 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile müzeye dönüştürülme kararı alınıp müzeye dönüştürülmüş, kazı ve tadilat çalışmaları başlatılmış ve 1935'ten 2020'ye kadar müze olarak hizmet vermiştir. 2020 yılında ise tekrar camiye çevrilmiştir. 2024 yılında caminin üst katı ücretli bir müze olarak hizmet vermeye başlamıştır. Böylelikle Ayasofya'nın alt katı cami, üst katı müze olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kalenderhane Camii</span> İstanbulda bir cami

Kalenderhane Camii ya da eski adıyla Theotokos Kyriotissa Kilisesi, İstanbul'un Vefa semtinde Doğu Roma döneminden kalma bir yapıdır. Bozdoğan Kemeri'nin en doğu ucunun güneyinde yer alır. Doğu Ortodoks Kilisesi formundadır. 18. yüzyılda Osmanlı'lar tarafından camiye çevrilmiştir. Yüksek olasılıkla kilise ilk durumunda Theotokos Kyriotissa'ya adanmıştı. Yapı, Yunan haçı kemerli Bizans kilisesi örneğinin var olan birkaç örneğinden birini temsil eder. Plan ve üslup özelliklerine göre binanın 9. veya 10. yüzyıla ait olduğu varsayılır.

Aşağıda camiye dönüştürülmüş kiliselerin bir bölümü bulunmaktadır. Eğik olarak yazılan isimler günümüzde artık cami olarak kullanılmamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Fenari İsa Camii</span> İstanbul Fatihte bir cami

Fenari İsa Camii, Molla Fenari Camii ya da eski adıyla Lips Manastırı Kilisesi, İstanbul'da, eskiden Ortodoks kilisesi olarak kullanılırken Türklerin şehri ele geçirmesi ile birlikte camiye çevrilen bir ibadethanedir.

<span class="mw-page-title-main">İmrahor Camii</span>

İmrahor İlyas Bey Camii veya Studios Manastırı, Hagios İoannes Prodromos Kilisesi, günümüze ulaşabilen en eski Bizans Dönemi dini yapısıdır. İstanbul'un Fatih ilçesi, Yedikule semtinde, İmam Aşir Sokak'ta bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Zeyrek Camii</span> Bizans İmparatorluğu dönemine ait dinî yapı

Zeyrek Camii veya Pantokrator Manastırı, İstanbul'un Fatih ilçesine bağlı Fazilet Sokağı'nda Haliç'e bakan büyük bir camidir. İki eski Bizans kilisesi ve birleştirilmiş bir şapelden oluşur ve Konstantinopolis'teki Orta Bizans mimarisinin en iyi örneğini temsil eder. Ayasofya'dan sonra İstanbul'da ayakta kalan en büyük Bizans dinî yapısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Vefa Kilise Camii</span>

Molla Gürânî Câmii, Vefa Kilise Camii İstanbul'un Vefa semtinde, kiliseden camiye çevrilmiş bir dinî yapıdır. Kilise iken adı, Aziz Teodoros Kilisesi'dir.. Muhtemelen Aziz Theodoros'a adanmıştı. Kompleks, Bizans mimarisinin Komnenos ve Paleologos dönemlerine ait bir örneğidir. Vefa Kilise Camii Doğu Ortodoks kilisesi formunda olup Yunan haçı planına göre yapılmıştır. İstanbul'un fethi'nden sonra cami olarak kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kanlı Kilise</span> İstanbul, Türkiyede kilise

Kanlı Kilise ya da Moğolların Azize Meryem Kilisesi ; İstanbul'da bulunan bir Ortodoks kilisesidir. İstanbul'da Osmanlı döneminde camiye çevrilmeyerek Rumların ibadetine bırakılmış Bizans döneminden kalma tek kilisedir.

Blakernai Bizans İmparatorluğu başkenti Konstantinopolis'in kuzeybatı kesiminde bir semt. Doğu Hristiyanlığı'nın Kutsal su mekanıdır ve birçok öne çıkan kilise buraya inşa edilmiştir. Bilhassa en tanınanı Meryem Ana Kilisesidir, bu kilise imparatoriçe Pulcheria tarafından yaklaşık 450 yılında inşa ettirilmiş, imparator I. Leo tarafından genişletilmiş, I. Justinianus tarafından 6. yüzyılda yenilenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bizans mimarisi</span> Doğu Roma mimarisine genel bakış

Bizans mimarisi, Bizans İmparatorluğu mimarisidir. İmparatorluk, Büyük Konstantin, Roma İmparatorluğu başkentini Roma'dan Byzantion'uma doğuya taşıdığı 330 yılından sonraki Roma İmparatorluğu'nun sanatsal ve kültürel varlığını adresler. Byzantion, "Yeni Roma", sonradan Konstantinopolis ismini almıştır, bugün İstanbul olarak adlandırılmaktadır. İmparatorluk, bir Milenyumdan fazla yaşamış, Avrupa'da Orta Çağ ve Rönesans mimarlığını etkin şekilde etkilemiş, 1453 yılında İstanbul'un fethinden sonra Osmanlı mimarisini etkilemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ayasofya (Selanik)</span> Yunanistanın Selanik şehrinde bir kilise

Ayasofya veya Kutsal Bilgelik Kilisesi, Selanik'te bulunan dinî yapılardan biridir. Kilise olarak kurulup sonradan camiye dönüştürülen bu yapı, şehrin en eski yapılarından biridir ve UNESCO listesindedir. Üçüncü asırdan beri bu yerde bir kilise bulunmaktadır fakat şimdiki yapı 7. asırda inşa edilmiştir. İstanbul’daki Ayasofya örnek alınmıştır. Kilisenin içine ikonlar çizilmiştir. Binanın planı Yunan haçı şeklindedir ve orta Bizans devri mimarisinin en iyi örneklerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Selanik Surları</span>

Selanik Surları, 19. yüzyıl sonlarına kadar Selanik şehrinin deniz kıyısı da dahil olmak üzere dört bir tarafını çevreleyen surlardır. 19. yüzyıl sonlarında ise, deniz kıyısındaki kısmı ile birlikte büyük bir bölümü Selanik'in kentsel yapısını yeniden yapılandırma çalışmaları sonucu yıkılmıştır. MÖ 4. yüzyıldaki kuruluşundan itibaren şehirde surlar bulunmaktadır, fakat günümüzdeki surlar 3. yüzyılın sonuna ait bölümler içermekle birlikte 390 yıllarına yani erken Bizans dönemine aittir. Surlar, aralarında tuğla şeritler bulunan kesme taş işçiliğinden yapılmış tipik geç dönem Roma karma yapısı içerir. Surların kuzey bölümü, içinde Yedi Kule Hisarı'nın da bulunduğu etrafı çevrili akropolis ile birleşir.

<span class="mw-page-title-main">Aya Dimitri Kilisesi</span> Yunanistanın Selanik şehrinde bir kilise

Aya (Aziz) Dimitri Kilisesi, Selanik’te şehrin koruyucusu Selanikli Aziz Dimitri’ye adanmış Bizans devrinden kalma kilise.

<span class="mw-page-title-main">Bizans Kültürü Müzesi</span>

Bizans Kültürü Müzesi, Yunanistan'ın Orta Makedonya bölgesindeki Selanik şehrinde bulunan müze. Bizans İmparatorluğu'na ait koleksiyonların sergilendiği müzenin bulunduğu yapının inşasına Mart 1989'da başlandı, Ekim 1993'te ise tamamlandı. Müze ise 1994'te açıldı.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Aziz Apollinare Bazilikası</span> Geç antik çağda bir bazilika

Yeni Aziz Apollinare Bazilikası (Sant’Apollinare Nuovo), 35 metre uzunluğunda ve 21 metre genişliğinde, Teoderik tarafından 500lü yıllarda inşa ettirilen bir geç antik çağ bazilikasıdır. Yapıyı ilginç kılan özelliklerinden birisi Konstantinopolis'ten getirilen Prokonnesos mermeri yapımı olan sütunları ve yapı içerisindeki eşşiz mozaiklerdir.

<span class="mw-page-title-main">Selanik'in Erken Hristiyan ve Bizans Anıtları</span>

Selanik şehri, Yunanistan'ın Makedonya bölgesinde yer alır ve Bizans İmparatorluğunun en önemli ikinci şehri idi. Orta Çağ'da Hristiyanlık için önemli bir rol oynadı ve etkileyici binalarla süslendi. 1988 yılında Selanik'in on beş anıtı UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak listelendi:

<span class="mw-page-title-main">Bedesten (Lefkoşa)</span>

Bedesten, Lefkoşa'nın kuzeyinde, Selimiye Camii'nin hemen yanında yer alan tarihi bir yapıdır. Yapının bin yıldan uzun bir geçmişi vardır. Aslen 6. yüzyıl civarında arazisine bir kilise yapılmış, bunun yerine daha büyük bir kilise olarak günümüzdeki Bedesten binası 12.-16. yüzyıllar arasında inşa edilmiştir. Osmanlı döneminde bedesten olarak kullanılmaya başlanmıştır. Şu anda kültür merkezi olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Peribleptos Manastırı (İstanbul)</span>

Peribleptos Manastırı ya da Theotokos Peribleptos Manastırı, Konstantinopolis'in en önemli Rum Ortodoks manastırlarından biridir. İstanbul’un Fatih ilçesi, Samatya semtinde, Kocamustafapaşa Mahallesi, Marmara Caddesi ve Cambaziye Mektebi Sokak arasında, Surp Kevork Ermeni Kilisesi’nin bulunduğu alanda konumlanmıştır. Meryem Ana’ya adanan yapı, Orta Bizans döneminde, 11. yüzyılda inşa edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Panagia tou Mutulla</span>

Panagia tou Mutulla Kilisesi (çev. 'Mutulla'lı Kutsal Meryem Kilisesi', Kıbrıs'ta, Lefkoşa'daki Marathasa vadisinde, Trodos sıradağlarının merkezindeki Mutulla köyünde bulunan dört yüzlü tek nefli bir Bizans kilisesidir. Kilise, 1985'ten beri UNESCO Dünya Mirası alanı "Troodos Bölgesindeki Duvar Kiliseleri"nin bir parçasıdır. Panagia tou Mutulla Kilisesi'ndeki freskler, Kıbrıs'ta yer alan freskler arasında günümüze ulaşan 13. yüzyıl eserlerinden tek kesin tarihli eseridir.

<span class="mw-page-title-main">Panaya tu Kastru</span> Rodostaki bir kilise

Panaya tu Kastru, Kalenin Meryemi veya Enderun Camii, Yunanistan'daki Rodos kentinde bulunan Orta Çağ'dan kalma bir Rum Ortodoks kilisesidir. Surlarla çevrili eski şehir sınırları içerisindeki yapı, adada günümüze ulaşan en büyük Bizans kilisesidir. Tarih boyunca, Rodos'un çeşitli devletler ve imparatorluklar tarafından fethedilmesiyle Roma Katolik kilisesi ve camii olarak kullanılmıştır..


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.