İçeriğe atla

Acara lehçesi

Acara lehçesi (Gürcüce: აჭარული / Açaruli), Gürcücenin güneybatı lehçelerinden biri olup Acara'da ve Türkiye'de yaşayan Acaralılar tarafından konuşulur. Güneybatı lehçelerinde Acara lehçesi ile birlikte üç lehçe bulunur ve bunlardan Guria lehçesi Acara'nın kuzeyindeki Guria'da konuşulurken İmerhev lehçesi yalnızca Türkiye'de Artvin iline bağlı Meydancık, Şavşat (İmerhev) beldesinde konuşulur.

Özellikleri

Acara lehçesinde Türkçeden girmiş pek çok kelime vardır ve bu kelimelerin bu lehçeye özgü biçim değişikliklerine uğradığı görülür. Acara lehçesine Osmanlı döneminde giren Türkçe kelimeler, Acara bölgesinde belli ölçüde unutulurken[] Türkiye'de yaşayan Gürcülerin konuşma dilinde varlığını korumuştur.

Ağızları

Acara lehçesi kendi içinde, Yukarı Acara ve Aşağı Acara alt lehçeleri olmak üzere ikiye ayrılır. Bazen bunlar Çürüksu (Kobulet) lehçesi olarak da ayrıma tabi tutulur. Yukarı Acara lehçesi, Hulo ve Şuvahev'de, Aşağı Acara lehçesi ise Keda, Helvaçavur ve Çürüksu bölgelerinde konuşulur.

Bu lehçelerin yanı sıra, Acara bakımından, Türkçenin etkisiyle ortaya çıkmış Hulo, Şuvahev ve Çürüksu şiveleri bulunmaktadır. Çürüksu şivesi Türkçeden daha az etkilenmiştir. Hulo şivesi de kendi içinde (Gorcom ve Khikhazir) farklılık gösterir. Ayrıca Kirnat-Maradit ağızlarından da söz etmek gerekir.

Türkiye bakımından ise göçmen (muhacir) Acaralı Gürcüler ile yerleşik olanların dillerinde kelime düzeyinde bazı farklılıklar bulunduğu gibi, bölgelere göre de benzer farklılıklara rastlanmaktadır. Göç edenler açısından, göç edilen bölgenin de etkisi vardır.

İlgili eserler ve bağlantılar

  • ქართული (აჭარული) ზღაპრები, ბათუმი, 1973 [K'art'uli (Açaruli) Zğaprebi, Bat'umi. = 1973 Gürcüce (Acara diyalekti) Masallar, Batum, 1973].
  • შ. ნიჟარაძე, აჭარული დიალექტი, ბათუმი, 1975 [Ş. Nijaradze, Açaruli Dialek'ti, Bat'umi, 1975 = Ş. Nijaradze, Acara Diyalekti, Batum, 1975].
  • პ. ჯაჯანიძე, აჭარული ლექსიკური მასალები, ქპი სრ., ხხიიი, 1961 [P. Cacanidze, Açaruli Lek'sikuri Masalebi, K'pi Sr., XXIII, 1961 = P. Cacanidze, Acara diyalekti Sözlüksel Materyaller, Kpi Sr., XXIII, 1961].
  • ტ. ფუტკარაძე, მსაზღვრელ-საზღვრულის ბრუნებისათვის სამხრეთ საქართველოს დიალექტებსი, აჭარული დიალექტის დარგობლივი ლექსიკა, ვი, ტბ., 1986 [T. P'utkaradze, msazğvrel-sazğvrulis brunebisat'vis samxret' sak'art'velos dialek'tebşi, açaruli dialek'tis dargoblivi lek'sika, VI, Tb., 1986 = T. Putkaradze, Güney Gürcistan Lehçelerindeki Sıfat-İsim Çekimi, Acara Lehçesi Bölümünün Kısa Sözlüğü, VI, Tif., 1986].

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Zazaca</span> Zazalar tarafından Türkiyenin doğu ve güneydoğusunda konuşulan bir dil

Zazaca, Hint-Avrupa dil ailesinin İran dilleri grubunda bulunan Kuzeybatı İran koluna bağlı bir dildir. Zazalar tarafından Türkiye'nin doğusunda Bingöl, Elâzığ, Erzincan, Erzurum, Sivas ve Tunceli; güneydoğusunda Diyarbakır, Adıyaman, Şanlıurfa ile Muş'un Varto ilçesi ve Bitlis'in batısında Mutki ilçesi civarındaki köylerde yoğunlukla konuşulur. Zazacaya gramer, genetik, dil bilimi ve söz varlığı açısından en yakın diller Hazar Denizi kıyılarında konuşulan Talışça, Tatça, Gilekçe, Simnanca, Sengserce ve Mazenderancadır.

<span class="mw-page-title-main">Batum</span> Gürcistan, Acarada Karadeniz kıyısındaki bir liman kenti

Batum, Gürcistan'ın Özerk Cumhuriyeti Acara'nın başkenti olan Karadeniz kıyısındaki liman kenti. Nüfusu 169.100 olan Batum, önemli bir liman ve ticaret merkezi olarak hizmet vermektedir. Subtropikal bir bölgede yer almaktadır. Narenciye ve çay gibi tarımsal ürünler bakımından zengindir.

<span class="mw-page-title-main">Acara Özerk Cumhuriyeti</span> Gürcistana bağlı özerk bölge.

Acara Özerk Cumhuriyeti, Gürcistan'ın güneybatı kesiminde yer alan özerk cumhuriyet. Yönetim merkezi Batum'dur. Türkiye'nin hemen kuzeydoğusunda Artvin ve Ardahan illeri sınırında yer alır. Artvin'in Kemalpaşa ilçesinde bulunan Sarp Sınır Kapısı Batum'a açılır. Bir süre Osmanlı İmparatorluğu yönetiminde kalmış olan Acara Özerk Cumhuriyeti, 1921'de imzalanan Kars Antlaşması'nın bir sonucu olarak Acara Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adıyla kurulmuş, Sovyetler Birliği'nin dağılıp Gürcistan'ın bağımsız olmasından sonra bugünkü adını almıştır. Gürcistan'ın merkezî yönetimine tabi olan Acara Özerk Cumhuriyeti, Türkiye ile tarihî, dinî ve kültürel yakınlığa sahiptir. 1921 Kars Antlaşması metnine göre Türkiye, bölgeyi dinî toplulukların bütün haklarını garanti altına alan geniş bir yönetimsel özerkliğe sahip olması ve Batum limanından vergisiz şekilde serbest ticaret yapabilmesi koşuluyla Gürcistan'a bırakmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Türkmence</span> Türkmenistanın resmî dili olan Türk dili

Türkmence, çoğunluğu Türkmenistan'da yaşayan Türkmenlerin konuştuğu Türk dil ailesine bağlı Doğu Oğuz dili. Dil, Türkmenistan'daki yaklaşık 7 milyon konuşuru ile resmî dil olup, çevresindeki Afganistan ile İran'ın sınır bölgelerinde de konuşulur.

Yahudi İspanyolcası veya Ladino, Hint-Avrupa dil ailesinin Latin koluna bağlı Eski İspanyolca kökenli bir dildir. Yahudiler tarafından konuşulduğu için "Judeo- (Yahudi)" öntakısını almış olan dil, bazı filologlarca Standart İspanyolcanın tarihi bir varyantı olarak da değerlendirilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcüler</span> Gürcistana özgü Kafkas etnik grubu

Gürcüler veya Kartveliler, günümüzde büyük bölümü Gürcistan’da yaşamakta olan Kafkasya halkı. Gürcüler ayrıca Azerbaycan, İran, Rusya, Türkiye, ABD ve Avrupa’nın bazı ülkelerine de dağılmıştır. Tarihsel antropoloji açısından Gürcüler; Svanlar, Lazlar ve Megreller ile aynı kökenden gelen bir Kartveli halkı olarak kabul edilir. Halkın büyük çoğunluğu bir Kartveli dili olan Gürcüce konuşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Moğolca</span> Moğol yerlisinin konuştuğu dil

Moğolca, Moğolistan ve civardaki bazı özerk bölgelerde resmî dil olan Asya dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcüce</span>

Gürcüce, bir Kafkas halkı olan Gürcülerin konuştuğu dil. Gürcistan'ın resmî ve öğretim dilidir. Modern Gürcüce, Kartli diyalekti temelinde gelişmiş ve 5. yüzyıldan itibaren Gürcü edebiyatının tek dili olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Lazca</span> Laz halkı tarafından kullanılan dil

Lazca Türkiye'nin Doğu Karadeniz kıyı şeridinde Rize ilinin Pazar ilçesinde bulunan Melyat Deresi'nden itibaren ve Gürcistan'ın Türkiye ile paylaştığı Sarp köyüne uzanan bölgede yaşayan Laz halkı tarafından konuşulan ve eski Kolhis dilinin devamı olduğu düşünülen Zanik bir Güney Kafkas dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Acaralılar</span>

Acaralılar, Gürcülerin Acara bölgesinde yaşayan etnografik bir koludur. 16 Temmuz 1921'de, tarihsel Acara topraklarını da kapsayan bölgede bölgenin müslüman karakterinden dolayı Acara Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur. Günümüzde Acaralılar Acara Özerk Cumhuriyeti dışında, Gürcistan'ın değişik bölgelerinde yaşamaktadır. Ayrıca Türkiye'nin değişik bölgelerinde yerleşik olarak ve muhacir olarak gelip yaşayan Acaralılar bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Polonezköy</span> Beykoz, İstanbul, Türkiyede mahalle

Polonezköy, İstanbul'un Beykoz ilçesinde yer alan, eski adı Adampol olan Polonyalı köyüdür. Karadeniz sahilinden 20 km; İstanbul'un Boğaziçi kıyılarından ise 15 km uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Lazlar</span> Etnik grup

Lazlar (Lazca: Lazepe, Lazi Güney Kafkas dillerinden Lazca konuşan ve Türkiye ve Gürcistan'ın Karadeniz kıyısındaki bölgelerinde yaşayan bir etnik gruptur.

Gürcüce, Güney Kafkas dillerinden biridir. Çoğunluğu Gürcistan'da olmak üzere yaklaşık 4.1 milyon kişi tarafından konuşulur. Gürcüce'nin konuşulduğu diğer ülkelerin başında Rusya, Türkiye, İran ve Azerbaycan gelir. Gelişmiş bir dil olan Gürcüce'nin yazılı dil geleneği, 5. yüzyıla değin uzanır. Gürcüce, coğrafi bölgelere dayalı olarak birçok diyalekti içerir. Standart Gürcüce ise Kartli diyalektinden gelişmiştir. Gürcüce'nin diyalektlerinin farklılıkları sesbilgisi, morfoloji, sentaks ve sözcüklere dayalıdır. Güney Kafkas dillerinden Megrelce, Lazca ve Svanca, Gürcüce'ye akraba dillerdir.

<span class="mw-page-title-main">David Harvey</span> İngiliz coğrafya ve antropoloji profesörü

David Harvey, Graduate Center of the City University of New York'ta (CUNY) Coğrafya ve Antropoloji profesörüdür. Dünyanın önde gelen sosyal kuramcılarından olan Harvey, doktora derecesini coğrafya alanında 1961 yılında Cambridge Üniversitesi'den almıştır. Beşeri Bilimler alanında en çok atıf yapılan 20 yazar arasında yer almaktadır. Dünyada en çok atıf yapılan coğrafyacı olmasının yanı sıra ve modern coğrafyanın akademik bir disiplin olarak gelişiminde önemli olan birçok kitap ve makalenin yazarıdır. Çalışmaları sosyal ve politik tartışmalara büyük katkıda bulunmuştur. Küresel kapitalizmin, özellikle de neoliberal biçiminin, eleştirisine sosyal sınıfın ve Marksist metotların ciddi metodolojik araçlar olarak geri getirilmesine yardımcı olması ile anılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes dilleri</span> Kuzeybatı Kafkas dil ailesinin alt bölümü

Çerkes dilleri, Kuzey Kafkasya’da, Rusya'ya bağlı Adigey, Karaçay-Çerkesya ve Kabartay-Balkarya cumhuriyetleri ile Krasnodar Krayı'nda yerli Çerkeslerin ve bugün Türkiye, Ürdün, Suriye ve İsrail gibi ülkelerde yaşayan diaspora Çerkeslerinin dili ya da lehçeleri birliğidir. Batı (ady) ve Doğu (kbd) olmak üzere her biri resmî olarak dil kabul edilen iki formu bulunur. En yakın akrabası 1992 yılında soyu tükenen Ubıhça [uby], en uzak akrabaları ise Abazaca [abq] ile Abhazca [abk] olup hepsi de Kuzeybatı Kafkas dilleri adıyla bir grupta toplanır. 17. yüzyılda Evliya Çelebi tarafından Çerkesçenin ilk kaydı yapılmıştır. Çerkesçe eklemeli dillerden olup ergatif yapı görülür.

Türk dili tarihi, çivi yazılı Sümerce tabletlerdeki alıntı kelimeler şeklinde bilinen ilk örneklerine rastlanan, coğrafya olarak Moğolistan ve Çin içlerinden Avrupa’nın ortalarına, Sibirya’dan Hindistan ve Kuzey Afrika sahasına kadar yayılmış olan Türk dilinin tarihidir. Günümüzde Asya ve Avrupa kıtalarında konuşulan ve yazılan Türk yazı dilleri ve bunların ağızlarının tarihî süreçlerini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Gürcüleri</span>

Türkiye Gürcüleri, etnik Gürcü olan veya soyundan gelen Türkiye vatandaşları ve sakinlerini ifade eder. Bu topluluk iki farklı gruptan oluşur. Artvin ve Ardahan Gürcüleri bölgenin yerlileri iken Türkiye'nin diğer bölgelerinde yaşayan Gürcüler ise, Osmanlı sınırları içindeki Gürcü topraklarının 19. yüzyılda Rusların eline geçmesi üzerine, bu bölgeden gerçekleşen göçlerle ortaya çıkmıştır. Bu ikinci grup içinde Müslüman ve Katolik Gürcüler yer alır.

Lazca bir Güney Kafkas dilidir. Bazı durumlarda Zan dilinin güney lehçesi olarak kabul edilir, bu durumda kuzey lehçe de Megrelce olur.

<span class="mw-page-title-main">İmerhevliler</span>

İmerhevliler, Gürcücenin İmerhev lehçesini konuşan (imerheuli) Gürcülerin etnografik alt grubudur. İmerhev lehçesinin Acara lehçesi ile benzer özellikleri vardır. İmerhevliler, Türkiye'nin kuzeydoğusundaki Artvin ilinin yerli halklarındandır. Türk toplumu ile bütünleşen İmerhevliler Sünni Müslümandır. İmerhevlilerin neredeyse tamamı hem Gürcüce hem de Türkçe konuşabilir.

<span class="mw-page-title-main">Belçika'da konuşulan diller</span> Belçikada Konuşulan Diller

Belçika Krallığı'nın üç resmî dili vardır: Felemenkçe (Flamanca), Fransızca ve Almanca.