İçeriğe atla

Abimael Guzmán

Abimael Guzmán
Aydınlık Yol lideri
Görev süresi
1960'lar - 12 Eylül 1992
Yerine gelenÓscar Ramírez
Kişisel bilgiler
Doğum 3 Aralık 1934(1934-12-03)
Arequipa, Peru
Ölüm 11 Eylül 2021 (86 yaşında)
Callao, Peru
Partisi Peru Komünist Partisi
Evlilik(ler) Elena Iparraguirre (2004- )
Augusta la Torre (1964-1988)
Mesleği Felsefe Profesörü
Guzmán yakalandıktan sonra kafes içerisinde (Eylül 1992)

Manuel Rubén Abimael Guzmán Reynoso (3 Aralık 1934 - 11 Eylül 2021[1]), takma adı Başkan Gonzalo, eski felsefe profesörü, Peru'daki Aydınlık Yol devrimci hareketinin lideri.

Yöneticisi olduğu siyasi hareket Peru'da 1970'li yıllardan itibaren aktif oldu ve 17 Mayıs 1980 tarihinden itibaren hükûmete karşı silahlı mücadele başlattı. Peru hükûmeti tarafından terörizm ve vatana ihanet suçlarından aranan Guzmán 1992 yılında yakalandı, ömür boyu hapis cezasına mahkûm oldu ve ölümüne kadar Lima yakınlarındaki Callao deniz üssünde tutuldu.

Gençliği

Başkent Lima'nın 1000 km uzağındaki Islay eyaletinin kıyı kenti olan Mollendo'da doğdu. Millî piyangoyu kazanan bir tacirin üç farklı kadından olan altı çocuğundan biriydi. Annesi Berenice Reynoso o daha beş yaşındayken öldü. 1938-1946 yılları arasında annesinin ailesiyle yaşadı. 1947 yılında babasının yanına Arequipa'ya gitti. Burada Katolik Okuluna devam etti. 19 yaşına geldiğinde Arequipa'daki San Agustín Ulusal Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesine girdi. Öğrencilik döneminde marksizm ile tanıştı, Peru Komünist Partisi kurucusu José Carlos Mariátegui'nin eserlerinden etkilendi.

Siyasete giriş

Üniversitede felsefe ve hukuk eğitimi gördü. 1962 yılında felsefe dalında öğretim üyesi olarak Ayacucho'daki San Cristóbal Huamanga Üniversitesine rektörünün daveti üzerine başladı. Antropolog olan üniversite rektörü Dr. Efraín Morote Best sonradan Aydınlık Yol hareketinin fikir alanındaki liderlerinden olacaktır. Morotoe'nin desteğini alan Guzmán, Peru'daki yerel halkın dili olan Quechua dilini öğrenmeye ve sol siyasetle daha da ilgilenmeye başlar. Kendisi gibi genç aydınlarla Peru'nun bir devrim ile kurtarılması fikirleri bu dönemde şekillenir. 1970'li yıllarda hükûmet karşıtı gösterilerde iki kez tutuklanır. 1964 yılında Augusta la Torre ile evlenir.[2] 1965 yılında Çin'i ziyaret eder. Üniversitedeki görevinden 1970'li yılların ortasına doğru istifa eder ve yeraltına çekilir.

Peru Komünist Partisi

1985 yılına ait Aydınlık Yol posterinde Guzmán

1960'lı yıllara gelindiğinde Peru Komünist Partisi ideolojik ve kişisel sebeplerden bölünmüş durumdadır. Sovyet geleneğinden çok Çin geleneğine yakın olan Guzmán sonraları Aydınlık Yol olarak adlandırılacak hizibin lideri konumuna geçer. Guzmán, Başkan Gonzalo takma adını alarak maoist modele göre devrimci köylü halk savaşını başlatır. Bu dönemde Guzmán, ABD emperyalizminin yanı sıra Sovyetler Birliğini de eleştiriyor ve bu ülkeyi sosyal emperyalizmle suçluyordu.

Halk Savaşı

“ Guzmán, Fidel Castro dışarıda tutulursa, bir hükûmeti devirip iktidarı almaya en çok yaklaşan Latin Amerikalı devrimcidir. „

— Vanda Felbab-Brown, Brookings Enstitüsü[3]

Aydınlık Yol hareketi başlarda sadece Peru üniversiteleri çevreleriyle sınırlı kaldı. 1970'li yılların sonlarına doğru ise Ayacucho bölgesinde bir gerilla grubuna evrildi. 1980 yılının Mayıs ayında grup Peru hükûmetine karşı savaş açtığının ilanı olarak Ayacucho bölgesindeki Chuschi köyüne baskın düzenleyerek 1964 yılından beri ilk kez bir seçimin gerçekleşmesine engel olmuş oldu. Zamanla büyüyen gerilla hareketi Lima eteklerinde kadar genişledi. Aydınlık Yolun amacı hükûmeti çaresiz bırakacak kadar ülkede kontrolü ele alıp iktidarın alınabileceği bir ortam sağlamaktı. Gerillalar sadece asker ve polisleri değil her türlü hükûmet görevlisini, grev kırıcı işçileri, hükûmetle işbirliği yapan köylüleri ve hatta diğer sol örgütleri[4] de hedef almaktaydı. Yoğun iç savaş ortamında yaklaşık 70 bin kişinin hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir.[5]

Aydınlık Yol hareketi Guzmán'ın fikirlerini ve eserlerini marksizm, leninizm ve maoizm ideolojisi üzerine kurulmuş yeni bir teorik anlayış olarak değerlendirmiştir. 1989 yılında yaptığı değerlendirmede Guzmán artık stratejik dengenin sağlandığı ve eski rejimin artık yönetemez haline geldiğini öne sürerek stratejik saldırı aşamasına geçeceklerini ilan etti.

Yakalanması

1990 yılında iktidara gelen Alberto Fujimori 5 Nisan 1992 tarihinde devlet başkanı iken parlamenter yapıya karşı yaptığı darbe ile ülkede yeni ve otoriter bir siyasi yapı kurar. Teröre karşı oluşturduğu özel polis teşkilatıyla[6] Aydınlık Yol gerillalarına karşı önemli adımlar atar. Lima'da gerillaların kaldıkları hücre evlerini arayan polisler Lima'da Maritza Garrido Lecca adlı öğretmen tarafından işletilen bir bale okuluna yaptıkları 12 Eylül 1992 günkü baskında Guzmán ve sevgilisi Elena Iparraguirre başta olmak üzere 8 kişiyi ele geçirir.

Polis Guzmán ile birlikte örgütsel belge ve bilgilere de ulaşır. Bilgisayarında gerilla silahlı kuvvetlerinin çok ayrıntılı bir dökümü bulunan Aydınlık Yol o dönemde 23 bin 430 silahlı gerillaya sahip olduğu Guzmán daha sonra Peru hükûmeti tarafından bir kafesin içerisinde mahkûm kıyafetleriyle kamuoyuna teşhir edilecektir.[7][8]

Dava süreci ve tutukluluğu

Guzmán, Fujimori hükûmetinin uygulamaya koyduğu anti-terör yasaları gereğince başları kapalı askeri hâkimlerce yargılanır. Hâkimlere karşı gerillalar tarafından saldırı yapılmasından çekinen hükûmet bu yönde bir önlem almıştır. Üç gün süren mahkeme sonucunda Guzmán ömür boyu hapis cezasına çarptırılır ve Lima'daki Callao askeri deniz üssü hapishanesine gönderilir.

Guzmán yakalandıktan sonra Peru televizyonuna çıkarak Peru hükûmetiyle barış görüşmelerinin başlatılması gerektiğini beyan etti. Açıklama Aydınlık Yol içerisinde bir yarılma yaratacak ve hükûmetin ilan ettiği af çerçevesinde altı bin gerilla silah bırakacaktır.[9] Silahlı mücadeleye devam kararı alan Aydınlık Yol gerillaları ise Oscar Ramirez Durand önderliğinde yollarına devam ederler. Ancak 1999 yılında Ramirez'in de yakalanmasıyla örgüt çökme noktasına gelir.[9]

Yeniden yargılanması

Peru Anayasa Mahkemesinin Fujimori dönemimde uygulanan kontrterör yasalarının anayasaya aykırı olduğunun açıklanmasıyla bu dönemdeki tüm yargılamalar geçersiz ilan edilir.[9] Bu kapsamda Guzmán da yeniden yargılanır. Mahkeme süreci 5 Kasım 2004 tarihinde başlar. Ulusal ve uluslararası kamuoyunun yoğun ilgi gösterdiği mahkemede Guzmán'ın savunmasının kamuoyuna açıklanmaması için dava sırasında ses kaydı alınmasına izin verilmez. Basına kapalı olarak süren ve çeşitli kereler hâkimi değişen dava 13 Ekim 2006 tarihinde Guzmán'a ömür boyu hapis cezası verilmesiyle sonuçlanır.[10]

Sonraki hayatı

11 Eylül 2021 tarihindeki ölümüne kadar Callao deniz üssündeki özel hücresinde tutulmuştur. Aynı hapishanede Movimiento Revolucionario Túpac Amaru, MRTA lideri Víctor Polay ve Fujimori döneminde hapishaneyi inşa ettiren eski istihbarat şefi Vladimiro Montesinos kalmaktadır.[11] Boş olan dördüncü hücre ise Fujimori için ayrılmıştır. Guzmán 2006 yılında kendisiyle beraber tutuklanan Aydınlık Yol yöneticilerinden olan ve ayrı bir hapishanede tutuklu bulunan Iparraguirre ile evlenmiştir.

Geleneği

Yazdığı eserler

Guzmán tutuklanmasının 17.yıldönümüne denk gelecek şekilde 12 Eylül 2009 tarihinde anıları ve değerlendirmelerinden oluşan 400 sayfanın üzerindeki düşüncelerini De puño y letra adındaki kitapta toplar. Kitapta gerilla dönemindeki anıları, yakalandıktan sonra mahkemede yaptığı savunma ve geleceğe dönük düşünceleri yer almaktadır. Peru hükûmeti Guzmán'ın üst seviyede korunan bir özel hapishanedeki hücresinden el yazmalarını nasıl çıkardığı konusunda şaşkınlığını gizlememektedir.[12][13]

Kaynakça

  1. ^ 11 Eylül 2021 tarihli Reuters haberi 12 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 15 Eylül 2021 tarihinde erişilmiştir
  2. ^ La Torre 1989 yılında ölmüştür.
  3. ^ Oakland Ross imzalı 20 Eylül 2009 tarihli haber 24 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 11 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
  4. ^ Peru’daki diğer bir devrimci örgüt olan Movimiento Revolucionario Túpac Amaru, MRTA saldırıların hedefi olmuştur
  5. ^ Gerçek ve Uzlaşma Komisyonu (İspanyolca: Comisión de la Verdad y Reconciliación (CVR)) raporu anasayfası [1] 4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 11 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
  6. ^ Bu dönemde yoğun insan hakları ihlalleri gerçekleştiren teşkilatın adı Kontrterör Dairesidir (İspanyolca: Dirección Contra el Terrorismo, DIRCOTE) Resmi sitesi 1 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca), 11 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
  7. ^ Guzmán'ın bu şekilde teşhir edilmesi çeşitli çevrelerce protesto edilecektir. Ünlü müzik grubu Rage Against the Machine Bombtrack adlı eserin klibinde bu sahneyi eleştirel şekilde canlandıracaktır
  8. ^ Teşhir edilmesini protesto eden Guzmán buradaki basın mensuplarına bir konuşma yapmış ve Enternasyonal marşını söylemiştir [2] 5 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 12 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
  9. ^ a b c 5 Kasım 2004 tarihli 16 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC haberi (İngilizce), 12 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
  10. ^ 13 Ekim 2006 tarihli haber 1 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 12 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
  11. ^ 14 Ekim 2006 tarihli haber 19 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 12 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
  12. ^ 14 Eylül 2009 tarihli haber 13 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca), 12 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir
  13. ^ 13 Eylül 2009 tarihli haber 14 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca), 12 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Peru</span> Güney Amerika ülkesi

Peru, ya da resmî adıyla Peru Cumhuriyeti Güney Amerika'nın batısında bir ülkedir. Kuzeyde Ekvador ve Kolombiya, doğuda Brezilya, güneydoğuda Bolivya, güneyde Şili ve batıda Büyük Okyanus'la sınırlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mario Vargas Llosa</span>

Mario Vargas Llosa, Perulu roman, öykü ve oyun yazarı, eleştirmen, 2010 yılında Nobel Ödülü kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Callao</span> Peruda bir liman şehri

Callao, Peru'nun 1.453.720 nüfuslu bir liman şehridir. 146,98 km² bir alana sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">2002 Venezuela askerî darbe girişimi</span>

2002 Venezuela darbe girişimi, 11 Nisan 2002 günü Bolivarcı Venezuela Cumhuriyetinin anayasal Devlet Başkanı Hugo Chávez'i devirmek için yapılan ve başarısız olan eylemlerin tamamını anlatır.

<span class="mw-page-title-main">Alberto Fujimori</span> 1990-2000 arası Peru Cumhurbaşkanı

Alberto Kenya Fujimori, 28 Temmuz 1990 - 17 Kasım 2000 tarihleri arasında görev yapmış Japonya asıllı Peru devlet başkanı. Devlet başkanlığı sırasında önemli ekonomik reformlar yapmış, baskıcı bir idare kurmuş, insan hakları ihlallerinde bulunmuş ve solcu hareketlere karşı yargısız infazlar gerçekleştirmiştir.

Bombtrack, Rage Against the Machine müzik grubunun Rage Against the Machine adını taşıyan ilk albümündeki tekli parçanın adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çok Uluslu Güç - Irak</span>

Çokuluslu Güç (Irak) Irak Savaşı’nın ardından Irak’ın işgal edilmesinde görev alan ve komutasının ABD’de olduğu silahlı kuvvet. Kuvvet, 15 Mayıs 2004 tarihinde ülkedeki işgalin denetimini Combined Joint Task Force 7 adlı yapıdan almış ve 1 Ocak 2010 tarihinde de ABD Silahlı Kuvvetlerine teslim etmiştir.

Irak ambargosu, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından Irak'a yönelik uygulanan ekonomik ve ticarî yaptırımların toplamıdır. Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesinden dört gün sonra 6 Ağustos 1990 tarihinde yürürlüğe konan yaptırımlar Körfez Savaşından sonra da sürmüş, 22 Mayıs 2003 günü Irak Savaşının ardından ülkenin işgal edilip Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesiyle yürürlükten kaldırılmıştır. Ambargonun açıklanan temel amacı Kuveyt'i işgal eden Irak Silahlı Kuvvetlerinin bu ülkeden çekilmesi olsa da, sonradan Kuveyt hükûmetinin talebi gereğince savaş tazminatının ödenmesi ve varolduğu iddia edilen kitlesel imha silahlarının tasfiye edilmesini sağlamak için tehdit unsuru olarak kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Jessica Lynch</span> Amerikalı Mor Kalp Nişanı sahibi

Jessica Dawn Lynch ABD Silahlı Kuvvetleri İstihkâm Kolordusuna bağlı eski onbaşı. Lynch 2003 yılında Irak’ın işgaline katılmış ve 23 Mart 2003 tarihinde bağlı bulunduğu birlik pusuya düşürüldüğünde Irak Ordusuna bağlı kuvvetler tarafından yaralı ele geçirilmiştir. 1 Nisan günü ABD Özel Kuvvetlerine bağlı askerler tarafından kurtarılmış ve kurtarılışı basında büyük yankı uyandırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Um Kasr Muharebesi</span>

Um Kasr Muharebesi, 2003 yılında Irak'ın işgali sırasında 21-25 Mart 2003 tarihleri arasında gerçekleşen ilk büyük muharebedir. İşgalin başlamasından sonra önemli bir liman olan Um Kasr ABD, Birleşik Krallık ve Polonya Silahlı Kuvvetleri tarafından ele geçirilmeye çalışıldı. İşgalci kuvvetler Um Kasr'da bir direnişle karşılaştılar.

Bedir Tugayı veya Bedir Örgütü başkanlığını Hadi el-Emiri'nin yaptığı Iraklı siyasi partidir. Önceden Irak İslam Devrim Konseyi'nin silahlı kolu konumundayken 2003 yılındaki Irak’ın işgalinden sonra ayrı bir siyasi parti olarak örgütlenmiş ve üyeleri yeni Irak ordusuyla polis örgütüne girmiştir.

Nisur Meydanı Olayı, Irak’ın işgalinin ardından başkent Bağdat'taki Nissour Meydanına ABD kökenli silahlı özel güvenlik şirketi Blackwater mensuplarının Iraklı sivillere saldırarak 17 kişiyi öldürdüğü olaydır. Olay, Bağdat'ın batısındaki bir toplantıya giden ABD Dışişleri Bakanlığı yetkililerinin konvoyunu koruyan özel güvenlik şirketi üyeleri tarafından gerçekleştirilmiştir. Olayın ardından silahlı özel güvenlik şirketlerinin varlığı sorgulanmış, Blackwater şirketi kurumsal adını Xe Services olarak değiştirmek zorunda kalmış ve şirketin Irak'ta çalışma izni askıya alınmıştır.

Túpac Amaru Devrimci Hareketi, 1980'lerin başı ile 1997 yılları arasında Peru'da etkin olan Marksist devrimci grup ve Peru'daki iç çatışmaların başlıca aktörlerinden biri. Örgüte, tutsak edilene kadar Victor Polay Campos tarafından, 1997'deki ölümüne kadar da Néstor Cerpa Cartolini tarafından liderlik edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ollanta Humala</span>

Ollanta Moisés Humala Tasso Perulu asker ve siyasetçi. 2011-2016 yılları arasında Peru Devlet Başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Özgür Suriye Ordusu</span> Suriyede muhalif silahlı örgüt

Özgür Suriye Ordusu Suriye Arap Cumhuriyeti'nde kurulan ve Devlet Başkanı Beşşar Esad'ın temsil ettiği rejimi devirmek için savaşan, silahlı örgüttür. Kuruluş bildirisinde örgütün amacı, "rejimi sona erdirmek olduğu ve rejime destek veren tüm güvenlik birimlerinin hedeflerinde olduğu” biçimde ifade edilmektedir. Suriye İç Savaşı sırasında rejimi yıkmak isteyen, firar eden askerler tarafından, 29 Temmuz 2011 tarihinde Riyad el-Esad liderliğinde kurulmuştur. 2012 yılının başlarına kadar bütünüyle yerli isyancılar tarafından oluşmuştur. Siyasi kanadı Suriye Ulusal Konseyi'dir ve ona bağlıdır.

<i>Acının Sütü</i>

Acının Sütü, Perulu yönetmen Claudia Llosa'nın yönettiği 2009 yapımı Peru-İspanya ortak yapımı film. Başrolünde Magaly Solier'ın oynadığı film Peru'nun terör dolu geçmişinde, tecavüze uğrayan kadınların yaşadıkları acıları ve korkuları anlatıyor. Film, 2009 Berlin Film Festivalinde Altın Ayı ödülüne layık görüldü. Genellikle önemli festivallerde verilen FIPRESCI ödülünü de aldı. Meksiko'da yapılan 24. Uluslararası Guadalajara Film Festivalinde de en iyi film ödülünü aldı. Film Yabancı Dilde En İyi Film dalında Oscar'a da aday gösterildi ve Oscar'a aday gösterilen ilk Peru filmi oldu.

Kolombiya çatışmaları, Kolombiya'da yaklaşık 1964 veya 1966 yılında devlet güçleri ve Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri (FARC) ile Ulusal Kurtuluş Ordusu (ELN) gibi köylü gerillalar arasında başlayan ve asimetrik düşük yoğunlukla günümüze kadar devam eden silahlı çatışmalardır.

<span class="mw-page-title-main">Peru İç Savaşı</span>

Peru İç Savaşı, 1980'li yıllardan bu yana Peru'da "işçi ve köylü bir hükûmetin kurulmasını" amaçlayan ve Maoist hareket olan Aydınlık Yol ve MRTA ile hükûmet arasında gerçekleşen savaştır. Son yıllarda pek hareketli olmasa da 2014 yılında çatışmalar yoğun bir şekilde yaşandı. İç savaş boyunca ülkede 70.000'den fazla kişi öldürüldü. Bu iç savaş aynı zamanda Latin Amerika'daki en büyük üçüncü iç savaştır. Birincisi Kolombiya İç Savaşı, ikincisi ise Guatemala İç Savaşı'dır.

<span class="mw-page-title-main">Aydınlık Yol</span> Peru Komünist Partisi

Peru Komünist Partisi - Aydınlık Yol, Abimael Guzmán tarafından kurulan Peru'da yasa dışı Marksist-Leninist-Maoist komünist gerilla örgütü.

<span class="mw-page-title-main">Andrés Avelino Cáceres</span>

Andrés Avelino Cáceres Dorregaray, Perulu asker ve siyasetçiydi. 1886 - 1890 ve 1894 -1895 yılları arasında, iki kez Peru'da devlet başkanlığı yaptı. Ayrıca Peru Ordusunda General unvanıyla yer aldığı Pasifik Savaşı (1879-1883) sırasında Şili işgaline karşı direnişe liderlik ettiği için ulusal kahraman olarak kabul edilmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.